Trước tiên – một cách thật ḷng nhất – xin khen ngợi ông Đinh La Thăng, bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), v́ những việc làm mạnh mẽ và mới mẻ của ông. Như trang tin BBC tiếng Việt đă dùng cụm từ: “Một thế hệ bộ trưởng mới”. Nhưng cũng xin nhận định một cách nghiêm túc nhất, đó là: Ông Thăng nói khoác!

Ông Đinh La Thăng
Với những phát biểu mạnh mẽ với báo giới sau ngày 3/8/2011được Quốc hội phê chuẩn làm bộ trưởng GTVT rằng, “bộ trưởng là tư lệnh lĩnh vực ngành, phải cho tôi toàn quyền”. Ông Đinh La Thăng cũng cho rằng khâu đột phá chiến lược gồm có: “Đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, t́nh trạng tai nạn giao thông, và ùn tắc giao thông”. Nhưng những bước đi chập chững đầu tiên trên cương vị bộ trưởng Bộ GTVT của ông Đinh La Thăng đă cho thấy, rất có thể ông sẽ là một Nguyễn Văn Linh thứ hai.
Người dân Việt Nam chắc hẳn vẫn c̣n nhớ như in h́nh ảnh ông Nguyễn Văn Linh – cựu tổng bí thư Đảng Cộng Sản Việt Nam – trong nhiệm kỳ 1986 – 1991 nổi danh với bút hiệu NVL - “nói và làm”, nổi tiếng với chương tŕnh “những việc cần làm ngay”. Và cuối cùng th́ ông Mười Cúc (Nguyễn Văn Linh) cũng cho thấy rằng, những việc "cần làm ngay" của ông chỉ gây được sự ồn ào, chứ ông chẳng làm được ǵ hơn những người tiền nhiệm. Nguyên nhân tất cả chỉ tại cái cơ chế mà thôi…
Tại sao lại nhận định là ông Thăng nói khoác? Chỉ cần xem lại hai động thái, một là tổ chức cán bộ, hai là kế hoạch giải quyết nạn ùn tắc giao thông đă cho thấy ông Thăng không thể tiến xa hơn. Thứ nhất về sự kiện ông “trảm tướng” như một số trang báo đă ngầm ví von ông như một ông vua. Nếu chỉ dựa vào việc đi thị sát công tŕnh nhà ga cảng hàng không Đà Nẵng, ông Thăng cách chức viên trưởng ban quản lư dự án Đặng Hồng Cương “chỉ bằng một cú điện thoại” là việc làm mang dụng ư gây tiếng vang.
Trên nguyên tắc, một dự án dù là cỡ trung b́nh chứ chưa nói ǵ đến tầm cỡ như cảng hàng không Đà Nẵng, muốn hoàn thành đúng tiến độ th́ phải có đủ kinh phí đáp ứng kịp thời, nguồn nhân lực kỹ thuật mạnh về số lượng và tính chuyên nghiệp. Bên cạnh đó thiết bị và thiết bị kỹ thuật phải luôn đáp ứng với các khâu xây dựng cơ bản đồng bộ. Như vậy có thể chỉ vướng một khâu nhỏ, nhưng dự án vẫn bị chậm do phải chờ nguyên vật liệu và thiết bị song song.
Dự án nhà ga sân bay Đà Nẵng dự đoán sẽ có hàng chục nhà cung cấp nguyên vật liệu và thiết bị, trong đó sẽ có những loại thiết bị phải nhập ngoại. Vấn đề là ở chỗ sẽ có thể có những đường dây cung cấp thiết bị “cửa sau” của những ông lớn có quan hệ gia đ́nh hoặc thân hữu với các cán bộ cấp cao trong chính quyền. Nhiều khi nhà thầu muốn mua thiết bị hay vật liệu từ một nhà cung cấp có uy tín, chất lượng tốt, giá rẻ. Nhưng v́ sợ mất ḷng các ông lớn quan chức nên đă phải cắn răng chấp nhận mua hàng giá cao, chờ nhận hàng lâu và chất lượng kém.
Chỉ cần điểm sơ qua như vậy đă có thể thấy việc “trảm tướng” của ông Định La Thăng là có vấn đề: Thứ nhất, nếu ông Thăng đă nghiên cứu kỹ hồ sơ dự án và xem xét quá tŕnh lănh đạo thi công của ông Đặng Đ́nh Cương từ trước khi thị sát công tŕnh sân bay Đà Nẵng, th́ việc thay người lănh đạo “ngay tại công trường” là hành động chỉ nhằm gây tiếng vang (như đă nói).
Thứ hai, ông Thăng yêu cầu ông tổng giám đốc Tổng công ty hàng không Miền Nam – Nguyễn Nguyên Hùng - chỉ trong chưa đến một ngày, tức là trưa ngày 4/10/2011 phải điều động một cán bộ khác thay thế ông Cương là việc làm vừa trái với quy tŕnh thuyên chuyển cán bộ, vừa thiếu khoa học. Trường hợp này chỉ xảy ra trong thời chiến hoặc cần đối phó với thiên tai. Chậm tiến độ thi công có vô vàn nguyên nhân, cả khách quan và chủ quan. Nếu không chế ngự được nguyên nhân, kể cả chấp nhận giá thành vượt toán, th́ đừng nói đến chuyện thi công đúng và vượt tiến độ.
Không những thế, viên trưởng ban quản lư dự án mới sẽ phải mất nhiều th́ giờ để làm quen với dự án thi công mới. Các cán bộ dưới quyền không quen biết, chưa tạo thế nhịp nhàng. Cấp dưới không dám tự quyết, phải chờ ư kiến lănh đạo mới, là những yếu tố tâm lư có thể làm chậm tiến độ thi công. Như vậy có thể chấm điểm dưới trung b́nh cho ông Thăng về quyết định “trảm tướng ngay trên công trường” sân bay Đà Nẵng.
Đối với ư kiến “tiêu hủy xe đua” do ông Đinh La Thăng đề xuất đă cho thấy ông là người không nắm vững luật pháp. Việc tiêu hủy tài sản phạm pháp chỉ xảy ra sau khi đă có phán quyết phúc thẩm của ṭa án. Nhưng những tài sản này phải là những chất hoặc hàng hóa gây hại cho xă hội cấm lưu hành, như ma túy, thuốc lá giả, băng đĩa lậu vv… Riêng xe máy vi phạm vẫn chỉ là chiếc xe máy. Mỗi chiếc xe máy, dù là xe Tầu hay xe xịn đều đang là những tài sản có giá trị đối với người dân nghèo như ở Việt Nam. Ngay đến chiếc xe máy mà là tang vật vụ án cướp của giết người th́ vẫn có thể được bán thanh lư, sau khi vụ án kết thúc xét xử. Ở Việt Nam đă có hiện tượng đua ô tô, liệu ông Thăng có dám đề xuất tiêu hủy... ô tô vi phạm hay không? Như vậy có thể kết luận ông Thăng là một con người nóng nảy và nông nổi.
Đối với ư tưởng chủ trương hạn chế phương tiện cá nhân tại các thành phố của ông bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng cũng là một ư tưởng thiếu thực tiễn. Ông Thăng cho rằng ḿnh "không duy ư chí" khi đề xuất kế hoạch cấm xe máy tại các thành phố lớn, rằng đă có tiền lệ là Trung Quốc đă cấm xe máy thành công ở Quảng Châu. Đem so sánh Hà Nội và Sài G̣n sập xệ lạc hậu với một Quảng Châu hiện đại tầm cỡ quốc tế, đă tổ chức Á vận hội ASIAD 16 thành công, là một sự khập khiễng quá lớn. Quảng Châu có quỹ đất dành cho giao thông chiếm trên 20% mặt bằng toàn thành phố, có hệ thống giao thông công cộng ngầm, trên cao và trên mặt đất hiện đại. Việc cấm xe máy ở Quảng Châu là để chống ô nhiễm là chính, chứ không phải chống tắc nghẽn giao thông. Và họ phải có một lộ tŕnh 5 năm để thực hiện, từ năm 2002 đến năm 2007. Hà Nội và Sài G̣n phải mất ít nhất 50 năm nữa mới có thể phát triển bằng Quảng Châu. Vậy có lẽ ông Thăng đang hoạch định chiến lược 50 năm tới cho Hà Nội và Sài G̣n?

Một góc thành phố Quảng Châu
Để giảm thiểu nạn ùn tắc giao thông tại Hà Nội và Sài G̣n th́ các nhà “quân sư” kể cả “quạt mo” và “không quạt mo” đă tŕnh bày rơ ràng nhiều giải pháp thuyết phục. Như xây dựng các tuyến đường tàu điện ngầm và trên cao, di dời các cơ quan hành chính ra ngoại thành, giăn dân vv... Riêng việc giăn dân tại các thành phố như Hà Nội và Sài G̣n gần như là không thể. V́ nếu muốn thực hiện chủ trương này th́ các cán bộ nhà nước từ trung ương đến thành phố, đều phải gương mẫu. Nhưng họ sẽ măi măi không bao giờ làm việc này. Vậy th́ người dân cũng sẽ không làm.
Tương tự như vậy, việc di dời các cơ quan hành chính ra khỏi nội đô th́ sẽ kéo theo giá nhà đất trong thành phố mất giá. Mà các ông lớn quan chức và bầu đoàn của họ lại nắm giữ quá nhiều quỹ nhà, quỹ đất đang có giá hàng chục ngàn, hàng trăm ngàn lượng vàng. Vậy th́ chẳng bao giờ họ lại hy sinh quyền lợi cá nhân cho xă hội.
Nói tóm lại, nếu lạc quan tếu một chút, chỉ có mỗi một cách khả thi, đó là ông Đinh La Thăng hăy lên làm tổng thống nước Việt Nam dân chủ, có thể chế đa đảng đa nguyên. Muốn có được điều đó th́ phải có một cuộc cách mạng, dù đau đớn, dù ít nhiều hao tổn sức người sức của. Nhưng nhất định sẽ không c̣n hiện tượng cấp trên sách nhiễu, nhũng lạm cấp dưới, quan chức làm gương cho dân thường, mọi người tự giác làm việc th́ mới mong đất nước tiến lên được. Và chắc chắn là ông Thăng sẽ không bị cho là nói khoác, v́ nói mà không thực hiện được!
Lê Nguyên Hồng
Cong Dan blog