Vì sao Nga quyết 'bảo kê' Assad?

Cộng đồng quốc tế ngạc nhiên trước việc Nga bảo vệ chế độ của Tổng thống Assad ở Syria dù bị phương Tây cáo buộc về việc gây ra tình trạng bạo lực, đàn áp đẫm máu. Câu hỏi là vì sao?

Những báo cáo của các tổ chức quan sát nhân quyền về thương vong ngày càng dày thêm, nhưng người Nga vẫn cho thấy một thái độ đáng thất vọng.

Ngày 31/1, Nga và Trung Quốc hiệp lực ngăn chặn đề xuất của Morocco dưới sự hỗ trợ của Liên đoàn Arab lên Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc nhằm kêu gọi ông Assad từ bỏ quyền lực và nhường lại cho cấp phó của mình - người sẽ thực hiện việc tổng tuyển cử. Theo đề xuất, nếu ông Assad không tuân theo trong thời hạn 15 ngày, nghị quyết đe dọa tiến hành “những biện pháp xa hơn”.

Moscow cũng phủ quyết một nghị quyết lên án việc đàn áp của ông Assad vào tháng 10/2011. Tiếp sau đó, trong khi các nhà lãnh đạo phương Tây tìm mọi cách để hạ bệ nhà lãnh đạo Syria thì đồng minh của ông Assad từ Moscow gửi tới Syria tàu chiến, hai hệ thống tên lửa Bastion... cùng những cam kết tiếp tục cung cấp vũ khí theo hợp đồng ký kết (như 36 hệ thống phòng không Pantsir-S1, Buk-M2E, chiến đấu cơ Mig-29...)

Những người ủng hộ Tổng thống Assad cảm ơn Nga vì liên tục ngăn cản các nghị quyết trừng phạt với nước này của Liên Hiệp Quốc.

Những hành động này là động thái mới nhất trong nỗ lực phá hỏng các mục tiêu quốc tế của các nước phương Tây; Trong đó, ngoài vấn đề Syria, Moscow còn quyết tâm trì hoãn hay giảm nhẹ các lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc và Mỹ đối với Iran.

Thông qua sự hỗ trợ Syria, các vị lãnh đạo Nga cũng muốn tiếp tục duy trì quan hệ với Triều Tiên trong vấn đề hạt nhân, đe dọa các phong trào dân chủ ở các nước láng giềng và chống lưng cho các nhà lãnh đạo chống Mỹ như Hugo Chavez.

Các nhà bình luận phương Tây cáo buộc đây là hành vi hoang tưởng của riêng ông Putin nhằm "thắp lại" niềm tự hào của quốc gia, khẳng định vị thế siêu cường của Nga. Trong khi đó, một số khác lại cho rằng những hành động này được thúc đẩy bởi sự tính toán thực dụng hơn là tâm lý.

Theo những nhà phân tích này, hiện có nhiều nguyên nhân Nga cố sức bảo vệ chính quyền của Assad tại Syria:

Thứ nhất, lợi ích chiến lược của Nga đang bị đe dọa. Tartus - thành phố cảng lớn thứ 2 của Syria là nơi Nga đặt căn cứ hải quân còn lại duy nhất ở khu vực Địa Trung Hải. Căn cứ này đang được Nga sửa chữa. Nếu Nga muốn duy trì một căn cứ tiền tiêu ở đây để bảo vệ chính mình thì không thể không quan tâm tới chính quyền đang ủng hộ họ.

Thứ 2, dù ở mức độ hạn chế nhưng Nga tồn tại lợi ích thương mại ở Syria. Các hợp đồng bán vũ khí cho Damascus ký kết hoặc đang đàm phán có tổng trị giá 5 tỷ USD. Sau khi bị mất 13 tỷ USD do các biện pháp trừng phạt quốc tế với Iran và 4,5 tỷ USD do các hợp đồng bị hủy bỏ với Libya, nền công nghiệp quốc phòng của Nga đang "quay cuồng". Bên cạnh việc xuất khẩu vũ khí, các công ty Nga đang đầu tư lớn vào công nghiệp năng lượng, cơ sở hạ tầng và du lịch trị giá tới 19,4 tỷ USD (thống kê năm 2009).

Syria là bạn hàng lớn về vũ khí và "tiền đồn" ở Địa Trung Hải của Nga.

Thứ 3, Nga "thấm nhuần nỗi đau" qua trường hợp Libya. Các nhà lãnh đạo Nga cảm thấy họ bị lừa trong việc hỗ trợ Nghị quyết của Liên Hiệp Quốc để bảo vệ dân thường nhưng thực chất là cung cấp công cụ pháp lý quốc tế để NATO và đồng minh thực hiện các cuộc không kích nhằm lật đổ Gaddafi. Vì thế, giờ đây các cụm từ mơ hồ như "những biện pháp xa hơn" trở thành tiếng chuông báo hiệu sự cẩn trọng.

Thứ 4, ngoài lợi ích thương mại và rủi ro chiến lược, nỗi sợ hãi lớn nhất của điện Kremlin là sự bất ổn ở Trung Đông và Trung Á sẽ lan rộng. Các nhà hoạch định chính sách của Nga lo lắng về khả năng lan rộng lên phía Bắc của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, nhất là nếu sự ra đi của NATO ở Afghanistan dẫn đến sự hồi sinh của Taliban và sự sụp đổ của Chính phủ Hamid Kazai.

Thay vì một cuộc đấu tranh giữa người dân và một kẻ độc tài, Nga nhìn xa hơn về một cuộc xung đột tôn giáo mạnh mẽ và tiềm tàng giữa những người Alawis đang cầm quyền và đa số người Sunni. Lòng nhiệt thành mà các nhà lãnh đạo của các quốc gia vùng Vịnh và Washington trong việc kêu gọi lật đổ ông Assad có vẻ như một phần của dự án lớn hơn, nhằm cô lập đồng minh của Iran là Syria.

Các nhà lãnh đạo của điên Kremlin bảo vệ ông Assad (phải) vì rất sợ sự trỗi dậy của các thế lực thân phương Tây nếu ông Assad bị hạ bệ.

Tuy nhiên, những vị đứng đầu điện Kremlin dường như cũng rất khôn ngoan. Nếu Assad có thể đánh bại nhanh chóng các phe đối lập trong thời gian ngắn, Nga càng củng cố vị thế trong quan hệ của mình với Syria cũng như dương oai với phương Tây.

Ngược lại, nếu Assad thất bại, vì không muốn trở thành bên thua cuộc, Nga sẽ nhanh chóng làm thân với người kế nhiệm của Assad nhằm bảo vệ các quyền lợi của họ. Chính vì thế, trưởng Nga Sergei Lavrov ám chỉ về một sự thay đổi ngày 31/1 rằng: "Chúng tôi không phải là bạn bè hay đồng minh của Tổng thống Assad".

Việc lựa chọn một thời điểm hoàn hảo để lật đổ một nhà độc tài không bao giờ là dễ dàng. Tấm gương từ việc Washington muốn lật đổ Hosni Mubarak ở Ai Cập hay Gaddafi ở Libya càng chứng minh cho điều đó. Nếu bước ra khỏi cuộc chơi quá sớm, các đồng minh khác sẽ án binh bất động, còn nếu kéo dài quá lâu thì cộng đồng quốc tế sẽ hoài nghi về tính chính đáng của việc can thiệp.

Cho đến nay, các nhà hoạch định chính sách của Kremlin vẫn tin rằng Assad vẫn có cơ hội tồn tại. Tuy nhiên, nếu thấy đầy đủ dấu hiệu của sự "lu mờ" của Assad, Nga cũng chỉ cần một số biến đổi nhỏ trong nghị quyết của Liên Hiệp Quốc là có thể thỏa mãn được các mối quan tâm của mình và tiếp tục cuộc chơi.

Mạnh Thắng/VNN