Ṭa sơ thẩm bỏ lọt tính hợp pháp của quyết định thu hồi đất đầm tôm. Ṭa phúc thẩm càng sai khi không tuyên hủy án sơ thẩm mà đ́nh chỉ xử phúc thẩm, lại thêm thao tác “cộng gộp” việc của ông Vươn và một chủ đầm khác làm một…
Quyết định kháng nghị tái thẩm số 1/2012 của Chánh án TAND tối cao do Phó Chánh án Nguyễn Sơn kư thay ngày 10/2 vừa qua đă chỉ ra một loạt sai phạm trong công tác xét xử của 2 cấp ṭa tại huyện Tiên Lăng và thành phố Hải Pḥng về việc giải quyết vụ kiện hành chính của ông Đoàn Văn Vươn với quyết định thu hồi đất của chính quyền huyện.
Án sơ thẩm phiến diện
Lật lại vụ việc từ đầu, quyết định kháng nghị tái thẩm chỉ rơ, ông Vươn được giao 21 ha đất nuôi trồng thủy sản từ 4/10/1993 tại khu cống Rộc, xă Vinh Quang, huyện Tiên Lăng. Trong quá tŕnh sử dụng, ông Vươn lấn chiếm, tôn tạo hơn 19 ha đất đầm. Tuy nhiên, việc lấn chiếm này không ảnh hưởng đến đê biển và rừng pḥng hộ.
Khu đầm của gia đ́nh ông Vươn sau vụ cưỡng chế sát tết (ảnh: Quốc Đô).
Sau khi xử phạt hành chính 1 triệu đồng về hành vi lấn chiếm này, ngày 9/4/1997 UBND huyện Tiên Lăng có quyết định giao bổ sung diện tích đất đó cho ông Vươn sử dụng trong thời hạn 14 năm, tính từ ngày giao 21ha đầu tiên.
Tháng 6/2007, gần hết thời hạn giao đất, ông Vươn có đơn xin tiếp tục được giao đất nhưng UBND huyện Tiên Lăng không cho, ra thông báo là ngưng đầu tư. Ngày 23/4/2008, huyện ra Quyết định 460 thu hồi 21 ha đất đầm. Tiếp đó, ngày 7/4/2009, huyện tiếp tục có Quyết định 461 thu hồi nốt hơn 19 ha đất đầm c̣n lại.
Không đồng t́nh, ông khiếu nại Quyết định 461 nhưng UBND huyện Tiên Lăng đă bác khiếu nại. V́ thế, tháng 8/2009, ông đă khởi kiện vụ án hành chính ra ṭa Tiên Lăng, yêu cầu hủy quyết định nêu trên. Theo ông Vươn, quyết định thu hồi của huyện là sai v́ chưa hết thời hạn giao đất. Nếu hết thời hạn phải chuyển sang giao hoặc cho thuê…
Cuối tháng 1/2010, ṭa án huyện Tiên Lăng xử sơ thẩm, bác yêu cầu khởi kiện của ông Vươn, quyết định giữ nguyên quyết định thu hồi đất của Tiên Lăng.
Nhận định về phán quyết này của ṭa sơ thẩm, Chánh án TAND tối cao cho rằng, ṭa án huyện Tiên Lăng đă không xem xét đầy đủ các quy định của pháp luật, chưa tham khảo ư kiến của cơ quan chuyên môn về đất đai về tính hợp pháp của quyết định hành chính bị khởi kiện, quyết định giao đất ban đầu.
Theo đó, để làm rơ đúng - sai trong việc chính quyền huyện thu hồi diện tích đất của ông Vươn th́ phải xem xét việc giao đất có đúng các quy định của pháp luật về đất đai hay không. Ṭa sơ thẩm chưa xem xét đầy đủ những vấn đề này mà đă bác đơn kiện của ông Vươn là không đúng.
“Kể cả khi coi việc thu hồi đất là đúng, mà ṭa sơ thẩm không xem xét đến việc bồi thường thiệt hại cho người bị thu hồi, th́ đó cũng được coi là lỗi chưa xem xét toàn diện vụ án” - kháng nghị tái thẩm nêu.
Ngoài ra, việc ṭa sơ thẩm tuyên bố giữ nguyên quyết định thu hồi đất của huyện Tiên Lăng cũng được nh́n nhận là chưa đủ căn cứ, không đúng thẩm quyền của ṭa án, trái quy định của luật tố tụng hành chính.
Ṭa phúc thẩm xử lư… tùy tiện
Không tán thành với phán quyết này, ông Đoàn Văn Vươn đă kháng cáo lên TAND thành phố Hải Pḥng. Ṭa phúc thẩm dự kiến đưa vụ việc ra xét xử ngày 22/4/2010.
Tại thời điểm đang thụ lư vụ kiện của ông Vươn, ṭa thành phố cũng đang thụ lư phúc thẩm vụ kiện của ông Vũ Văn Luân, cũng liên quan đến quyết định thu hồi đất của Tiên Lăng. Ngày 9/4/2010, ṭa thành phố tạo điều kiện cho ông Luân và UBND huyện Tiên Lăng thỏa thuận giải quyết vụ kiện. Buổi thỏa thuận ấy, ông Vươn cũng có mặt. Tại buổi làm việc, đại diện huyện Tiên Lăng thể hiện quan điểm là nếu bên khởi kiện rút đơn th́ huyện sẽ cho thuê đất. Biên bản buổi thỏa thuận có đóng dấu TAND TP Hải Pḥng ghi rơ nội dung này nhưng là giữa ông Luân với Tiên Lăng.
Nền cũ ngôi nhà bị phá tại khu đầm (ảnh: Quốc Đô).
Thấy chủ trương công nhận thỏa thuận như vậy của ṭa, ông Vươn cho rằng cách giải quyết đó cũng áp dụng với ḿnh nên ngày 19/4/2010 ông đă có “Đơn xin rút kháng cáo để UBND huyện tiếp tục giao đất”.
Trong đơn, ông Vươn nêu lại nội dung thỏa thuận và nêu rơ điều kiện: nếu UBND huyện Tiên Lăng không cho ông thuê lại đất th́ đơn này không có giá trị chứng minh là ông tự nguyện rút đơn kháng cáo. Do đó, phiên xử phúc thẩm vào ngày dự kiến, ông Vươn vắng mặt. Cho rằng ông đă rút kháng cáo nên HĐXX ra quyết định đ́nh chỉ xét xử phúc thẩm, tuyên bản án sơ thẩm có hiệu lực.
Về cách giải quyết này của cấp phúc thẩm, kháng nghị chỉ ra hàng loạt sai phạm. Trước hết, ṭa thành phố không thể gộp vụ ông Vươn với ông Luân làm một, v́ như thế là chưa tạo điều kiện cho ông Vươn với UBND huyện Tiên Lăng thỏa thuận giải quyết vụ kiện.
Về hiệu lực của đơn xin rút kháng cáo, dù nhận đơn với điều kiện nêu ra rơ ràng của đương sự, ṭa phúc thẩm không làm việc với UBND huyện Tiên Lăng để biết ư kiến của cơ quan này về điều kiện rút đơn kháng cáo của người đi kiện là không đúng với quy định của pháp luật tố tụng.
Trực tiếp nhất, tại phiên xét xử vắng mặt ông Vươn, ṭa không làm rơ việc rút đơn có tự nguyện hay không, ư kiến các bên thế nào. Chánh án ṭa tối cao phân tích, lẽ ra ṭa phải hoăn phiên xử, triệu tập đương sự để làm rơ nội dung rút đơn, giải thích cho các bên hiểu về hậu quả của việc rút đơn…. Ṭa không thực hiện các động tác này, vẫn xử phúc thẩm là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của ông Vươn.
Quyết định kháng nghị cũng đặt giả thiết: “Giả sử giữa ông Vươn và Tiên Lăng có thỏa thuận tự nguyện thực hiện các thỏa thuận th́ ṭa cũng không thể ra quyết định đ́nh chỉ vụ án, mà phải tuyên hủy bản án sơ thẩm để các đương sự tự giải quyết”.
Chưa hết, đến tháng 6/2010, khi ông Vươn có đơn gửi ṭa hỏi phải tiếp tục làm ǵ để được thuê đất th́ người kư công văn trả lời cho ông Vươn là Thẩm phán Ngô Văn Anh, thành viên HĐXX phúc thẩm. Việc này, ṭa án tối cao cũng nhận định là vượt thẩm quyền của chánh án. Lẽ ra, khi nhận được đơn hỏi của ông Vươn về nội dung này, ṭa phải xác định UBND huyện Tiên Lăng đă không thực hiện cam kết thỏa thuận như đơn của ông Vươn tŕnh bày.
Ṭa chưa tiến hành các thủ tục cho các bên thảo thuận là sai lầm. Đáng ra phải hướng dẫn để đương sự có đơn đề nghị xét lại quyết định đ́nh chỉ xét xử phúc thẩm không đúng hoặc phải báo cáo người có thẩm quyền để kháng nghị hủy quyết định này.
Từ việc chỉ ra nhiều sai phạm chồng chất của các cấp ṭa như vậy, Chánh án TAND tối cao đă quyết định kháng nghị, đề nghị Ṭa Hành chính TAND Tối cao tái thẩm vụ án hành chính của ông Đoàn Văn Vươn kiện UBND huyện Tiên Lăng, Hải Pḥng theo hướng tuyên hủy bản án hành chính sơ thẩm của TAND huyện Tiên Lăng và quyết định đ́nh chỉ xét xử phúc thẩm của TAND TP Hải Pḥng, để giải quyết lại từ đầu vụ kiện.
P.Thảo - DânTrí
Sai phạm chồng sai phạm trong việc xét xử vụ ông Vươn
