Bí ẩn đằng sau việc Iran "chống lưng" cho Syria

Sau hơn một năm đối mặt với làn sóng nổi dậy mạnh mẽ của phe đối lập, chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad đến nay vẫn giữ vững quyền kiểm soát đất nước. Sở dĩ ông Assad không dễ bị lật đổ một phần là vì ông này có được những đồng minh quyền lực, trong đó có Iran. Vậy vì lý do gì mà Iran kiên quyết bảo vệ Syria chống lại các cường quốc?

Cuộc khủng hoảng ở đất nước Syria đang diễn biến ngày một nghiêm trọng khi các cuộc xung đột, giao tranh giữa quân chính phủ trung thành với Tổng thống Assad và phe nổi dậy nổ ra khắp đất nước. Hàng nghìn người đã thiệt mạng và hàng chục nghìn người phải rời bỏ nhà cửa trong những cuộc đối đầu bạo lực và đẫm máu như thế. Song song với đó, chính quyền của Tổng thống Assad cũng phải chịu sức ép ngày càng quyết liệt từ các cường quốc phương Tây đòi ông này từ chức. Tình hình ở Syria dường như không khác mấy so với tình hình ở Libya hồi năm ngoái. Tuy nhiên, hầu hết các nhà phân tích đều tin rằng, ông Assad sẽ không phải chịu số phận bi thảm như cố Tổng thống Gaddafi.

Nhà lãnh đạo Assad hiện tại đang nắm giữ nhiều lợi thế giúp ông này tiếp tục duy trì quyền lực của mình ở đất nước Syria. Thứ nhất, ông Assad có được sự trung thành của một quân đội hùng hậu và tinh nhuệ gồm 330.000 binh lính cũng như giới quan chức cấp cao trong chính quyền Syria. Thứ hai, Syria sở hữu những thứ vũ khí mà phương Tây cũng phải dè chừng. Thứ ba, phe nổi dậy Syria là một tập thể thiếu đoàn kết, thiếu tổ chức và không có được sự hẫu thuẫn về quân sự của phương Tây. Thứ ba và không kém phần quan trọng là ông Assad có được sự ủng hộ của những nước quyền lực như Nga, Trung Quốc và Iran. Lý do Nga, Trung bảo vệ Syria đã rõ nhưng người ta đang thắc mắc về trường hợp của Iran. Nhiều người tự hỏi vì sao Iran lại kiên quyết bảo vệ Syria trong khi nước này cũng đang vướng phải cuộc đối đầu mệt mỏi với phương Tây vì chương trình hạt nhân gây tranh cãi của họ.

Thực ra, việc Iran bênh vực Syria là một điều dễ hiểu bởi hai nước này đã xây dựng một mối quan hệ liên minh chặt chẽ từ sau cuộc cách mạng Iran năm 1979. Từ đó đến nay, quan hệ đồng minh giữa hai nước này vẫn phát triển một cách ổn định. Tuy nhiên, người ta đã từng nói “không có đồng minh vĩnh viễn hay kẻ thù vĩnh viễn mà chỉ có lợi ích là vĩnh viễn”. Vì vậy, việc Iran bảo vệ Syria mạnh mẽ như thế ngoài quan hệ đồng minh còn là vì lợi ích của chính bản thân nước CH Hồi giáo.

Có hai lý do chính yếu khiến Tehran quyết tâm bảo vệ cho chính quyền của Tổng thống Assad. Đó là vì vị thế của nước này ở khu vực và vì vấn đề an ninh của nước CH Hồi giáo.

Ở khu vực Trung Đông, Iran được coi là một trong những nước có vị thế lớn nhất và có ảnh hưởng lớn nhất. Iran là một trong những nước xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới. Iran kiểm soát eo biển Hormuz, một tuyến đường biển quan trọng hàng đầu thế giới. Iran còn có chương trình tên lửa và hạt nhân khá phát triển. Tất cả những yếu tố này khiến Iran có một vai trò lớn trong khu vực.

Tuy nhiên, xung quanh Iran nhiều đối thủ hơn là bạn bè. Những nước láng giềng của Iran như Iraq, Afghanistan, Pakistan, Qatar... đều thân Mỹ - kẻ thù lớn nhất của Iran. Tehran nhiều lần cáo buộc, Mỹ đang tìm cách tạo một vòng vây siết chặt quanh nước này. Trong số bạn bè ít ỏi của Iran trong khu vực Trung Đông có Syria và đây là một nước cũng khá mạnh. Với một đồng minh mạnh, rõ ràng vị thế của Iran được củng cố thêm. Nếu mất một đồng minh quan trọng như Iran, vị thế nước lớn của Iran trong khu vực sẽ bị ảnh hưởng nhiều và nước CH Hồi giáo sẽ ngày càng bị cô lập. Đây chính là một trong những lý do khiến giới lãnh đạo ở Tehran quyết bảo vệ đồng minh của mình đến cùng.

Trong thời gian qua, Iran được cho là đã cung cấp vũ khí cho Syria đồng thời đóng vai trò là người tư vấn, đưa ra lời khuyên cho chính quyền Syria. Trong những bức thư email của Tổng thống Assad bị tiết lộ ra ngoài, ông này được cho là đã hỏi xin ý kiến của Tehran về cách thức xử lý các cuộc biểu tình. Cũng chính Tehran được cho là đã giúp Damascus “né” các biện pháp trừng phạt của phương Tây bằng cách vận chuyển dầu mỏ của Syria đến các khách hàng.

Ngoài lý do sợ mất vị thế nước lớn, một lý do quan trọng hơn khiến Iran tìm mọi cách hậu thuẫn, giúp đỡ cho chính quyền của Tổng thống Assad là vấn đề an ninh đất nước. 3 nước lớn có chung đường biên giới với Iran là Afghanistan, Pakistan, Iraq đều có sự hiện diện của quân đội Mỹ. Nếu Mỹ giành nốt được Syria thì gần như tứ phía Iran bị bao vây bởi quân đội Mỹ và các đồng minh của nước này. An ninh đất nước Iran vì thế rất dễ gặp nguy hiểm.

Mất Syria, Iran sẽ mất một chỗ dựa khá lớn và “cái thế” của Tehran khi đối đầu với phương Tây cũng như Israel sẽ suy yếu đi rất nhiều.

Một số nhà phân tích nhận định, Mỹ rất muốn đánh đổ được chính phủ Syria để giúp họ hạ gục luôn được kẻ thù số 1 Iran. Ngoài lý do loại bỏ kẻ thù, Mỹ còn hướng tới việc củng cố sức mạnh cho đồng minh Israel khi kéo được Syria ngả về phía nhà nước Do Thái, quay lưng lại với Nhà nước Hồi giáo.

Tuy nhiên, mong muốn cũng chỉ là mong muốn. Mỹ khó lòng có thể lật đổ được chính quyền Syria khi mà nước này không thể can thiệp quân sự được vào đây. Phe nổi dậy Syria càng không có khả năng tạo ra được bất kỳ bước đột phá nào. Vì thế, nhiều khả năng hiện trạng ở khu vực Trung Đông vẫn được giữ nguyên. Tất nhiên là với điều kiện cuộc khủng hoảng chính trị ở Syria sẽ được giải quyết thông qua đàm phán và đối thoại. Cộng đồng thế giới đang chờ đợi một cách đầy hy vọng rằng cựu Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Kofi Annan sẽ thành công trong sứ mệnh ở Syria.

Kiệt Linh