V́ sao xă hội hôm nay được xem là có bằng cấp cao hơn một xă hội Việt Nam chỉ có 5% biết chữ trước kia, nhưng lại có văn hoá “lùn đi” (tỉ lệ phạm tội, số vụ trọng án trong giới trẻ ngày một cao hơn …), và lớp trẻ bị xem là đang sống vô hồn hơn?
Khi uy tín là…
Những nhà giàu chiều con vô độ, bé th́ đánh osin, lớn lên dùng vũ lực để đạt mục tiêu, đều được cha mẹ xử êm bằng tiền, nếu có hệ lụy. Lớn lên, có cậu ấm thuê côn đồ giải quyết tranh chấp ngay trong trường.
Cũng có con nhà nghèo muốn lấp khoảng cách giàu nghèo ngày một sâu thẳm hôm nay bằng bạo lực, hoặc gặp cảnh cùng quẫn phải phạm pháp.
Lảng vảng những bầy đàn ma giáo, ma cô t́m mọi cách xô đẩy đầu xanh vào ṿng nghiện ngập, sa đọa. Các đầu gấu như có sức “cuốn hút” hơn, nhiều kẻ theo đóm ăn tàn đang lao vào ṿng xoáy một lối sống không làm ra bao nhiêu, nhưng ăn tàn phá hại. Thói quen ăn nhậu giúp tạo ra các “hội”, trước mắt bênh vực nhau trong các va chạm trong sinh hoạt cộng đồng, rồi đến các tranh chấp dân sự…. Về lâu dài, h́nh thành một thứ lực lượng hậu bị cho các băng nhóm “giang hồ đời mới”.
Đang ngấm ngầm một quan niệm, kể cả trong một số người có tuổi, rằng để sống được hôm nay, cần biết cả cách vi phạm “nhẹ” một số chuẩn mực về pháp lư, đạo đức và các giá trị dân sự, và tuân thủ luật chơi “phường hội”?
Nỗi oan Thị Kính đang bước ra ngoài trang văn học. Những Năm Sài G̣n đời mới cấu kết với “ông c̣”. Để loại bỏ doanh nghiệp cạnh tranh, chuyện ai đó thuê côn đồ đánh người chồng thành thương, rồi đâm xe cướp mạng sống người vợ sẽ không gây quá ngạc nhiên hay căm phẫn (?).
Nhiều lúc thấy những t́nh cảnh đă “h́nh sự” lắm, nhưng rồi các cơ quan chức năng chỉ vào cuộc khi đă có … tử thi. Người dân vẫn e rằng cách xử án của các vụ Lê Văn Luyện, vụ đốt nhà báo… đă xử đúng, xử hết tội phạm? Ở hiền liệu có gặp lành, xử thế độc ác có bị xử án đích đáng? Những hồi chuông báo động sẽ chẳng thấu tai ai?
Tham khảo
Năm vừa rồi, chúng ta đă kinh ngạc v́ người dân Nhật, chịu không biết bao nhiêu tai ách dồn dập, cả khách quan lẫn chủ quan, vẫn không hề oán hận, nổi khùng.
Tấm gương đùm bọc, tôn trọng đạo lư và pháp luật trong đại nạn của người Nhật làm cả thế giới khâm phục. Một đồng nghiệp của tôi có cơ hội được hỏi một người Nhật là dân xứ hoa đào được giáo dục bởi những giá trị nào?
Câu trả lời không hề chứa những khái niệm sành điệu như “kỹ năng sống”, mà chỉ là: kính già, nhường trẻ, làm điều thiện, tránh điều ác, trung thực, dũng cảm… Không lẽ các thế hệ người Việt không từng được giáo dục như thế?
Nhưng Nhật Bản và cả Hàn quốc hẳn vẫn là những tấm gương ǵn giữ gia phong, truyền thống trong trào lưu Tây hóa. Vậy hẳn là họ vẫn không ngừng thay đổi, và kiến tạo trên nền truyền thống những giá trị mới để phát triển.
Sự khác biệt của bộ máy tam quyền phân lập với cách h́nh thái xă hội khác là hệ thống chấp pháp - ṭa án hoạt động độc lập.
V́ thế với các nước phương tây, pháp luật gần như là sự công bằng. C̣n với người dân của xă hội truyền thống Khổng giáo, và cả với h́nh thái xă hội cận xô viết, xét xử vẫn phải có t́nh, có lư. Công lư không thể xa vời khỏi luân thường, đạo lư. Xử lư va chạm về giao thông ở phương Tây hoàn toàn là việc của cảnh sát, c̣n ở Việt Nam, vẫn có thể khuyến khích hai bên hoà giải, tự dàn xếp.
Để song hành đạo lư Á Đông và hệ thống pháp lư kiểu phương Tây, “trái tim nóng, đầu lạnh, tay sạch” hẳn vẫn giúp kiến tạo hệ thống giá trị mới cho một xă hội thuần nông trên đường chuyển đổi nền kinh tế, khó hội đủ đức – tài đối phó với mặt trái của xă hội tiêu thụ.
Các kỹ năng sống của cậu bé mũi dài Buratinô chống Mèo mù, Cáo thọt hôm nay vẫn có thể nhập khẩu để tham khảo. Nhưng sự phúc hậu, và tinh thần khắc phục khó khăn, thấm đẫm huyết quản Việt bao đời, chẳng hạn, không thể để cho mai một, bởi tâm lư hưởng lạc và một lối sống ma giáo, thói làm luật…
Hiền dữ đâu phải v́ tính sẵn
Từ xưa có lệ họp đại gia đ́nh “đóng cửa bảo nhau”. Thời bao cấp, mỗi người đều thuộc một đoàn thể xă hội nào đó, và đều có thể được Hội, Đoàn, Đội… của ḿnh nhắc nhở, thường không đao to búa lớn, về những lệch lạc mới chớm, trong mắt cộng đồng. Hôm nay, đă vang dội hơn những phàn nàn rằng sự tắc trách kiểu “trọng cung hơn trọng chứng”, và những tiêu cực, đang làm một số kẻ sát nhân thoát tội, và đẩy cả những người lương thiện vào tù.
Trong định hướng tiền xanh, bạc tệ, ông bà vẫn thủ thỉ, “đừng xanh như lá, bạc như vôi”… Cha anh nhắc lại vai tṛ Đoàn thanh niên, Đội thiếu niên một thời hoa lửa.
Mỗi lần đi qua những toà Học viện thanh niên, Trường Đội… hoành tráng, tôi cảm thấy chúng như thứ “thảm bay” bồng bềnh, chỉ giúp ai đó thượng đài danh vọng.
Dính lấy “nền cũ lâu đài” về phương pháp, mất sinh khí, chúng không kiếm được chỗ đứng trong ḷng thanh thiều niên, nhi đồng, không c̣n là người hướng dẫn, người bảo vệ cho tuổi đầu xanh. (Phản) văn hoá “băng nhóm” đang lấn át văn hoá của đoàn thể quần chúng.
Khăn quàng thắm vai em…
Công nghệ giáo dục Việt không thể chỉ là những điều răn kiểu: “không được đánh bạn”, “không được đánh học tṛ”. Mà phải làm sao để trẻ em (sẽ thành người lớn về sau) không nghĩ đến việc dùng bạo lực như một công cụ để giải quyết tranh chấp, càng không phải là công cụ để “thể hiện ḿnh”, hay tệ hơn, để (đánh học tṛ, đánh bạn) để xả stress.
Muốn vậy không nên chỉ hô hào: “dùng sức mạnh của hệ thống chính trị”, mà, ít nhất, cần không để các tổ chức đoàn thanh niên, đội thiếu niên biến thành những “thánh đường” chỉ thu hút được những ai ưa “bề nổi”, và cả những “sư hổ mang”… Cần khởi động lại những cơ chế một thời đă khiến các đội viên thiếu niên, đoàn viên thanh niên thực sự, không chỉ không đánh nhau, mà c̣n biết đoàn kết các bạn. Để gương mẫu, chứ không phải là “đầu gấu”, mới là uy tín trong thanh thiếu niên.
Lê Đỗ Huy
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Tại sao bằng cấp cao hơn, văn hoá lại 'lùn' đi?
