Con trai Bạc Hy Lai nổi lên sau tai tiếng chính trị ở Trung Quốc

Hồ sơ
Vụ tai tiếng chính trị tại thành phố Trùng Khánh một mặt thể hiện sự tranh chấp quyền lực luôn luôn âm ỉ trong nội bộ đảng Cộng Sản Trung Quốc, mặt khác là cơ hội để phơi bày ra ánh sáng nhiều mặt trái của xã hội và những thủ đoạn của giới lãnh đạo ở nước này.

Một cặp thanh niên đứng quan sát toàn cảnh thành phố Trùng Khánh. (Hình: AP/Alexander F. Yuan)

Nhật báo Washington Post hôm Thứ Tư loan tin Bạc Qua Qua (Bo Guagua), đứa con trai 24 tuổi của Bạc Hy Lai (Bo Xilai), lần đầu tiên lên lên tiếng “bày tỏ sự quan tâm sâu sắc về những biến cố xảy ra với gia đình” và đồng thời phủ nhận cáo buộc về lối sống xa hoa hư hỏng của bản thân anh. Lời lên tiếng được gởi đến báo Harvard Crimson của trường đại học anh đang theo học. Hôm Thứ Ba, Ben Samuels, giám đốc tờ Crimson cho biết phóng viên Justin Wordland đã gặp nói chuyện với Bạc Qua Qua và xác nhận bản lên tiếng ấy là chính xác.

Theo lời Bạc Qua Qua, anh “không bình luận gì liên quan đến vụ việc còn đang được điều tra ở Trung Quốc” mà chỉ muốn nói đến những dư luận đồn đại về anh. Bạc cho biết “chưa bao giờ lái một chiếc Ferrari,” kiểu xe thể thao đắt tiền, và phủ nhận việc dùng danh nghĩa gia đình để kiếm tiền.

Bạc Qua Qua, 24 tuổi là con trai thứ nhì của Bạc Hy Lai và con duy nhất của Bạc Hy Lai với bà Cốc Khai Lai, vợ thứ hai của ông, từng là doanh gia và luật sư có tiếng tăm ở Bắc Kinh. Hiện nay Bạc Qua Qua đang là sinh viên cao học khoa chính quyền học, trường Kennedy School thuộc Ðại Học Harvard.

Bạc Qua Qua không tiết lộ điều gì về tình trạng hay quy chế của mình bây giờ. Sau khi ông bố bị cất chức Bí thư Thành ủy Trùng Khánh và bà mẹ bị bắt giữ điều tra vì tình nghi ám sát thương gia người Anh Neil Heywood, Bạc Qua Qua biến mất khỏi căn phòng cư ngụ gần Harvard Square trung tâm thành phố Cambridge, Massachusetts, thuê với giá $2,950 một tháng. Có những dự đoán cho rằng anh được quản thúc để bảo vệ tránh việc có thể bị gián điệp Trung Quốc bắt cóc. Nhưng Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ phủ nhận là Bạc Qua Qua đã được nhân viên an ninh Mỹ đem đi và đã xin tị nạn chính trị tại Hoa Kỳ.

Tờ The Guardian tại London cho rằng chàng thanh niên con ông cháu cha 24 tuổi thuộc một gia đình đã thu vét được nhiều tiền bạc này, muốn tìm cách xóa bỏ hình ảnh về mình là một tay ăn chơi bị tập trung chú ý trong vụ việc như thế. Lời biện minh ấy không cần thiết trên mặt pháp lý bởi lẽ Bạc Qua Qua không có hành động phạm tội nào. Tuy nhiên về mặt chính trị, trong tình trạng bà mẹ bị điều tra tội tình nghi ám sát và ông bố một nhà lãnh đạo bị thanh trừng vì cáo buộc tham nhũng lạm quyền, Bạc Qua Qua không thể tránh khỏi sự dò xét về những sự việc mà anh ta là thể hiện.

Những gia đình giầu có và quyền thế ở Trung Quốc đều tìm cách đầu tư tài sản - tiền bạc và con cái của họ - ở nước ngoài. Bạc Qua Qua gần như hoàn toàn được giáo dục ở ngoại quốc, thoạt đầu vào Harrow - một trường tư nổi tiếng cho con em các gia đình danh giá với học phí hàng năm $50,000 - rồi lên Balliol College ở Oxford, Anh quốc và bây giờ tới Harvard, Hoa Kỳ.

Theo báo chí Anh, tại Oxford, Bạc Qua Qua học hành kém cỏi nhưng anh ta lập luận rằng mình cũng đã đạt thành tích khá và “đã dành nhiều thời gian và năng lực cho những sinh hoạt ngoài học đường.” Ðiều ấy không được kiểm chứng rõ ràng nhưng trong ít tuần lễ gần đây người ta thấy trên Internet nhiều hình ảnh của anh ta trong những buổi hội họp tiệc tùng bên cạnh các thiếu nữ Tây phương với bộ điệu say khướt.

Nhưng bằng những quan hệ cá nhân của mình, Bạc Qua Qua cũng từng giúp ích được cho Oxford. Anh đã đưa diễn viên điện ảnh Hong Kong Thành Long (Jackie Chan) đến trường nói chuyện và tổ chức buổi dạ vũ “Con đường tơ lụa” cho Tổng hội Sinh viên Oxford. Sinh hoạt này được bảo trợ bởi hãng xe hơi Shenyang Jinbei ở Liêu Ninh (Liaoning). Liêu Ninh, và thành phố Ðại Liên (Dalian) ở đây, là nơi Bạc Hy Lai đã nhiều năm làm chủ tịch Ủy Ban Nhân Dân và bí thư Ðảng Ủy. Nhiều người thắc mắc là hãng xe Shenyang Jinbei không có quan hệ thương mại gì ở Âu Châu tại sao lại đứng bảo trợ và một phát ngôn viên của hãng này sau đó trả lời mập mờ rằng ông ta không biết rõ hãng có thương mại ở Anh cũng như có bảo trợ sinh hoạt tại Oxford hay không.

Một bí mật khó hiểu khác là vì sao một website mang địa chỉ - Guagua.com - có thể được một công ty có liên hệ với gia đình Bạc mua lại tới giá $100,000 từ một người ở Tenerife năm 2010. Nguyên thủy website là của Antonio Marin, 53 tuổi, một người ở Tenerife, ham thích xe lửa và xe điện. Theo lời Marin, thoạt đầu ông từ chối đề nghị mua domaine name này của một người Trung Quốc, ông không nhớ e-mail đề nghị mua từ đâu tới “nhưng chắc chắn không phải người nào mang tên Guagua.” Ông cho biết: “Sáu tháng sau họ đưa đề nghị một lần nữa và với một giá rất hời. Tôi không bao giờ hỏi vì sao họ muốn website này, nhưng họ đã trả đúng $100,000 và tôi bán.”

Guagua.com sau đó đăng ký ở Hoa Kỳ, theo luật có thể giữ kín tên chủ nhân, nhưng cho tới năm ngoái đăng ký cùng địa chỉ với Guagua Technology Company do người cô Gu Wangning - một thương gia giầu có - thành lập với vốn 2 triệu nhân dân tệ ($320,000). Những tin tức khác nhau nói Bạc Qua Qua là giám đốc hoặc cố vấn, nhưng sau đó lại có cải chính nói là do sự lầm lẫn.

Trong bản lên tiếng gởi bằng e-mail đến báo Harvard Crimson, Bạc Qua Qua nói: “Tôi không bao giờ cho mượn tên hay tham gia bất cứ một dịch vụ thương mại kiếm lời nào, ở Trung Quốc cũng như hải ngoại. Tôi chỉ tham dự vào những mạng xã hội bất vụ lợi ở Trung Quốc...” Bạc Qua Qua cho rằng không thể nào trả lời mọi lời đồn đại hay cáo giác và “hiểu rằng hiện nay những sự tò mò về đời tư của tôi không thể nào hết, nhưng tôi tha thiết mong mỏi các giới truyền thông kềm chế không nên xâm nhập đến đời tư của các ông thầy, đồng học và bạn bè của tôi.”

Về tin tức báo chí nói năm ngoái Bạc Qua Qua đã có lần lái một chiếc Ferrari màu đỏ đến tư thất đại sứ Hoa Kỳ ở Bắc Kinh đón cô con gái của đại sứ lúc đó là Jon Huntsman, Bạc Qua Qua khẳng định, “Tôi chưa bao giờ lái một chiếc xe Ferrari vào tòa đại sứ Hoa Kỳ.” Nhưng nhật báo New York Times phỏng vấn cô Abby Huntsman Livingston, con gái cựu đại sứ, cho biết một buổi sau bữa ăn tối, Bạc Qua Qua có tới chở cô em là Mary Anne đi, nhưng cô không để ý là bằng xe hiệu gì. Từ ngày Thứ Tư, trên mạng của dịch vụ Sina Weibo ở Trung Quốc, người ta không thể tìm được những mục có tên “Ferrari” và “Guagua.”

Bài báo trên tờ Wall Street Journal hôm Thứ Sáu cho biết ở Massachusetts, từ 2009 đến 2011, Bạc Qua Qua ba lần bị cảnh sát ghi giấy phạt trong lúc lái một chiếc xe Porsche Panamera màu đen, trị giá khoảng $80,000.

Theo điều tra của hãng thông tấn Bloomberg, gia đình và thân nhân của Bạc Lai Hy, trong nhiều trường hợp bằng những tên khác nhau, có phần tham gia trong mạng lưới thương vụ quốc tế trị giá tổng cộng $160 triệu. Bạc Qua Qua nhấn mạnh rằng tiền học của mình ở các trường Anh và Mỹ là nhờ học bổng và “tiết kiệm của gia đình, bao gồm tiền hành nghề luật sư và viết sách của mẹ.”

Li Wangzhi, người anh của Bạc Qua Qua, có khi dùng tên Li Xiaobai hay Brendan Li, đầu tư vào các công ty ở Ðại Liên và giám đốc các công ty đăng ký hoạt động Mauritius, Virgin Islands cũng như đã làm việc trong Citigroup. Bác của Bạc Hy Lai, Bo Xiyong, cũng có tên là Li Xueming, là giám đốc một công ty phát triển địa ốc ở Hong Kong và phó giám đốc China Everbright Group có đầu tư vào ngành năng lượng sạch. Ông vừa từ chức hôm Thứ Tư.

Jiang Weiping, một nhà báo nổi tiếng quốc tế khi bị bắt năm 2001 ở Trung Quốc và lãnh án tù 8 năm về tội “tiết lộ bí mật quốc gia” và 5 năm sau được tống xuất qua Canada, đã viết nhiều phóng sự điều tra về tệ nạn tham nhũng trong chính quyền Cộng Sản Trung Quốc. Về Bạc Hy Lai, theo ông: “Thu nhập hợp pháp của Bạc chỉ là số tiền lương không đáng kể, khoảng $19,000 một năm. Tài sản thực sự của gia đình này là từ những gì Bạc đã kiếm được bằng sự chấp thuận hợp đồng của các công ty, những dự án đầu tư và nhiều phương cách khác nhờ quyền lực trong thời gian lãnh đạo tỉnh Liêu Ninh và thành phố Ðại Liên. Anh của Bạc, vợ và em vợ đều tham gia trong những hoạt động tham nhũng toàn diện ấy.”

Tại đại hội đảng Cộng Sản Trung Quốc kỳ thứ 16 năm 2002, Bạc Hy Lai là một trong những nhân vật đủ tư thế của “thế hệ lãnh đạo thứ 5” nắm quyền năm 2012. Nhưng cá tính, hoàn cảnh và nhiều lý do phức tạp khác trong vấn đề tranh đấu nội bộ lúc ấy đã không đưa đến cho Bạc cơ hội nổi lên hơn hai đối thủ là Tập Cận Bình (Xi Jinping) bí thư Thành Ủy Thượng Hải và Lý Khắc Cường (Li Keqiang) bí thư Tỉnh Ủy Hà Nam.

Năm 2007 về làm bí thư Thành Ủy Trùng Khánh, bằng những chiến dịch chống tội phạm, băng đảng và đường lối xã hội kiểu Cách Mạng Văn Hóa của Mao Trạch Ðông, Bạc Hy Lai đã nổi tiếng với “mô hình Trùng Khánh.” Nhưng có lẽ sự nổi tiếng trên bề mặt không giúp cho Bạc tiến xa hơn và vô số những nhược điểm cá nhân phía sau khiến cho khi các đối thủ chính trị dễ dàng tìm cách khai trừ ông khi bắt đầu cảm thấy có sự đe dọa nguy hiểm.

Vụ ám sát doanh nhân người Anh của Cốc Khai Lai sẽ không xảy ra và những chuyện về Bạc Qua Qua chẳng là gì đáng kể nếu Bạc Hy Lai còn vị thế trong tập đoàn lãnh đạo. Nhưng bây giờ tất cả đều trở thành những yếu tố góp phần cho sự suy tàn của một ngôi sao đang lên và sắp tắt trong bộ máy chính trị Trung Quốc. Theo nhận định của tờ Guardian, những liên hệ dòng dõi và quyền thế của thành phần ưu tú trong xã hội Trung Quốc thật ra cũng không khác giai cấp quý tộc Âu Châu hay giới tài phiệt Hoa Kỳ xưa kia. Nhưng tại đại quốc Á Châu này, mọi sự đều mờ ám hơn nhiều cho tới khi nào xảy ra một chuyện tai tiếng làm sụp đổ những bức tường giấu diếm và cấu kết che đậy. Người ta sẽ rất khó để dự đoán tương lai cuối cùng của nó.

Một vấn đề nhỏ cũng có thể là tế nhị trên mặt chính trị với Trung Quốc mà chính quyền Obama sẽ còn phải giải quyết là tình trạng của Bạc Qua Qua khi hộ chiếu du học hết hạn, chưa được rõ là bao giờ.

Trong những ngày gần đây, Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ từ chối bình luận về quy chế tương lai của anh ta cũng như về chi tiết hộ chiếu mà anh ta đang giữ. Tuyên bố với các phóng viên hôm Thứ Hai, nữ phát ngôn viên Victoria Nuland Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ mô tả Bạc Qua Qua “là một sinh viên có thành quả tốt ở Harvard. Quý vị tùy nghi rút ra kết luận từ đó.”

Hà Tường Cát/Người Việt (tổng hợp)