Cơ hội cải cách từ vụ ACB?

Vụ việc ACB nêu bật nhu cầu cải tổ khu vực ngân hàng ở Việt Nam

Ngân hàng Á Châu (ACB) là một trong 35 ngân hàng cổ phần ngoài nhà nước ở Việt Nam. Đây được xem là một ngân hàng tương đối lớn và khá ăn nên làm ra trước khi xảy ra vụ Bấm “thất thoát 718 tỷ đồng” (34 triệu đôla).

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã đứng đằng sau ACB và khiến thị trường bình tĩnh trở lại sau vụ tháo chạy nhỏ lúc đầu.

Vấn đề lớn hơn là tính dễ tổn thương của khu vực ngân hàng nói chung của Việt Nam. Việt Nam có bốn ngân hàng thương mại nhà nước lớn, chiếm hơn một nửa tài sản cả khu vực ngân hàng. Khu vực ngân hàng tư nhân đã tăng trưởng rất nhanh trong giai đoạn hồ hởi 2006/07 khi Việt Nam gia nhập WTO.

Những tổ chức khác yếu kém và không đủ điều kiện đã có giấy phép ngân hàng. Ví dụ, 11 tổ chức tín dụng nông nghiệp trở thành ngân hàng hoạt động ở đô thị. Nhiều công ty quốc doanh lớn cũng mở ngân hàng. Tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng tư nhân có lúc tăng gần 95% trong một năm, thổi bùng lên bóng bóng bất động sản và chứng khoán, lạm phát 28% và thâm hụt vãng lai tăng mạnh. Vì thế hồi năm 2008, Việt Nam đã từng đứng trước rủi ro xảy ra khủng hoảng ngân hàng và tiền tệ ngay cả trước khi Lehman Brothers sụp đổ tháng Chín năm ấy.

Trong giai đoạn 2009/2010, chính phủ có một loạt biện pháp để vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và chặn lạm phát. Cải tổ hệ thống như làm sạch khu vực ngân hàng đã bị bỏ lại đằng sau.

Việt Nam đang cần cải tổ sâu rộng

Sau Đại hội Đảng tháng Giêng 2011, chính phủ mới với nhiệm kỳ năm năm, cuối cùng đã thông qua Nghị quyết 11, và bắt đầu bình ổn nền kinh tế một cách vững bền hơn. Mặc dù vẫn cần thận trọng, nhưng lạm phát năm nay dường như đang trở lại một con số, và dự trữ ngoại hối đang tăng. Các ngân hàng, trước đây được sốc lại nhờ tín dụng dễ dãi của Ngân hàng Nhà nước, thì nay được để cho tự chết.

Trong khi đó, phá sản doanh nghiệp lại gia tăng, làm phức tạp thêm vấn đề nợ xấu. Dù thế nào chăng nữa, do Việt Nam không áp dụng tiêu chuẩn kế toán quốc tế, luôn có lo ngại con số nợ xấu cao hơn ước đoán chính thức.
Bất an

Chính trong môi trường khá bất an và mỏng manh này, vụ ACB đã thu hút nhiều chú ‎ ý hơn bình thường.

Ở mặt tích cực, đã có năm ngân hàng 100% vốn nước ngoài được thành lập (trong đó có HSBC, ANZ, Standard Chartered). Sẽ đến lúc những ngân hàng này cung cấp dịch vụ thay thế cho người dân Việt Nam và tăng sức ép cạnh tranh lên ngân hàng thương mại quốc doanh.

Mặc dù Standard Chartered được gọi là “đối tác chiến lược” của ACB, nhưng họ chỉ chiếm 10% cổ phần. Vụ việc hiện nay sẽ không ảnh hưởng đến chi nhánh 100% vốn của Standard Chartered ở Việt Nam.

Bất chấp những khó khăn phía trước, nếu chính phủ có thể tiếp tục dọn sạch khu vực ngân hàng tư nhân nội địa, tư nhân hóa một số phần của khu vực ngân hàng thương mại quốc doanh (như Trung Quốc đã làm), và tiếp tục cải tổ doanh nghiệp quốc doanh, không có lý do để lo ngại đầu tư nước ngoài sẽ cạn đi trong trung và dài hạn.

Tiến sĩ Suiwah Leung hiện là giảng viên thỉnh giảng (Adjunct Associate Professor) ở Đại học Quốc gia Úc, Canberra.

BBC