Với lối kiến trúc cổ từ hàng trăm năm nay, đ́nh Tân Đông (xă Tân Đông, huyện G̣ Công Đông, tỉnh Tiền Giang) là một ngôi đ́nh “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam bởi toàn bộ đ́nh cổ được bao bọc bởi một cây bồ đề với hàng trăm búi rễ ôm trọn thân đ́nh.
Đối với người dân ấp G̣ Táo, xă Tân Đông, ngôi đ́nh như báu vật, là trái tim của cả làng, cả xă.
Khi những ánh nắng yếu ớt cuối ngày của tiết trời tháng 3 đang c̣n hắt xuống mái đ́nh, chúng tôi - những vị khách lần đầu tiên đặt chân tới ngôi đ́nh không khỏi ngỡ ngàng và bị lôi cuốn bởi nét hoang sơ, cổ kính cũng như được “mục sở thị” những chùm rễ lớn nhỏ của hai cây bồ đề mọc ngay trên hai góc ngôi đ́nh tủa ra quấn chặt lấy những cây cột, bức tường như để bảo vệ cho ngôi đ́nh từ hàng chục năm nay.
Đ́nh cổ trong ḷng cây bồ đề - báu vật của xă Tân Đông
Theo những bậc cao niên làng G̣ Táo th́ ngôi đ́nh đă tồn tại hơn 100 năm nay, nhờ có hai cây bồ đề mà ngôi đ́nh c̣n tồn tại được đến bây giờ. Hàng năm, đ́nh Tân Đông tổ chức bốn lễ hội chính như: lễ Kỳ Yên (16-2 âm lịch), lễ Thượng điền (16-5 âm lịch), lễ Hạ điền (16-8 âm lịch) và lễ cầu Ông (16-11 âm lịch). Mỗi lần lễ tổ chức hai ngày, người dân trong làng tụ họp nhau lại cùng nấu ăn linh đ́nh rồi mời các đoàn hát bội khắp nơi về biểu diễn, làm lễ.
Ông Nguyễn Văn Đời (75 tuổi), người tự nguyện chăm sóc cho ngôi đền không bị bỏ hoang từ hàng chục năm nay cho biết, đ́nh Tân Đông được phong sắc thần, thờ phượng Tả quân Lê Văn Duyệt (1764 – 1832), người hai lần được phong Tổng trấn thành Gia Định, có công khai phá phương Nam dưới thời chúa Nguyễn. Tuy nhiên tờ sắc phong này đă bị mất vào khoảng cuối thập niên 80 của thế kỷ trước.
“Thời kháng chiến chống Pháp, đ́nh Tân Đông là nơi hội họp bàn bạc kế sách đánh giặc của các chiến sĩ cách mạng. Đến thời kỳ chống Mỹ đ́nh Tân Đông bị biến thành nơi giam giữ, trấn áp các gia đ́nh có con em tham gia cách mạng” – ông Đời nhớ lại.
Hai năm đầu ḥa b́nh lập lại, người dân làng G̣ Táo chẳng ai nghĩ đến chuyện cúng bái nên ngôi đ́nh bị bỏ hoang. Đến năm 1978, ông Đời bàn với vợ giết thịt hai con gà đem ra hương khói lại. Sau đó mấy năm người dân mới định kỳ đến cúng bái vào các dịp lễ.
Anh Lê Tấn Thông (cháu ông Đời), hàng ngày thay ông Đời ra thắp nhang cho ngôi đ́nh cho biết: “Từ nhiều năm nay đă có không ít đoàn làm phim, người mẫu và nhiều đoàn khách nước ngoài về đây tham quan, chụp h́nh cũng như quay phim về ngôi đ́nh này”.
Đ́nh được xây dựng từ năm 1907
Ngôi đ́nh cổ kêu cứu
Đ́nh Tân Đông được UBND tỉnh Tiền Giang trao bằng công nhận di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh vào ngày 9/12/2010. Nhưng hiện nay ngôi đ́nh này đang xuống cấp nghiêm trọng, các cửa ngôi đ́nh trống huơ trống hoác, các bức tường bong tróc trơ lại bộ xương bằng gạnh cũ, nhiều đoạn đă và đang gần đổ xuống, mái ngói cũng bị hư hỏng nặng tạo thành những khoảng trống lớn.
Cổng đ́nh th́ mới bị húc đổ do làm đường, c̣n phần nhà phía trước đ́nh (nơi thường làm sân khấu và nghi thức cúng lễ) chỉ c̣n trơ lại mấy cột bê tông gần sụp đổ.
Ngôi đ́nh cổ đang xuống cấp nghiêm trọng
“Năm 1990, một cây bồ đề phía bên phải đă bị một số người đến gỡ về làm cảnh. May sao người dân quanh đây phát hiện kịp thời nên mới giữ được hai cây c̣n lại. Cũng nhờ hai cây bồ đề mà phần chánh điện ngôi đ́nh c̣n được như bây giờ” – anh Thông nói.
Chứng kiến ngôi đ́nh cổ rất đẹp và đặc biệt này đang bị xuống cấp nghiêm trọng nhiều du khách không khỏi xót xa.
Ông Trần Thanh Phúc, Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL Tiền Giang cho biết, trước t́nh trạng ngôi đ́nh Tân Đông đang bị xuống cấp, ngày 15/3 vừa qua, phía Sở đă kết hợp với huyện G̣ Công Đông, xă Tân Đông về ngôi đ́nh để khảo sát, đo đạc và bàn về phương thức trùng tu, sau đó sẽ báo cáo lên UBND tỉnh để xin ư kiến chỉ đạo, sớm trùng tu ngôi đ́nh.
Ngọc Thụ - DânTrí