Bánh Bắc Cạn: Tết bánh trôi, bánh chay

[Romano]

Cứ vào ngày mồng 3 tháng ba (âm lịch) hằng năm, tục lệ Tết Thanh Minh hay còn gọi là Tết Hàn thực được các dân tộc trên địa bàn toàn tỉnh Bắc Kạn có phong tục làm hai loại bánh trôi, bánh chay để thắp hương cúng Trời, Phật, gia tiên.


Đĩa bánh trôi được làm từ một hộ gia đình tại thị xã Bắc Kạn.

Những ngày này hầu hết gia đình nào cũng có đĩa bánh trôi, bánh chay để thắp hương. Còn những gia đình phải bận rộn công việc thì mua ở chợ, hoặc đặt người làm cho. Gia đình nào đông anh em có thời gian quây quần tụ họp thì vẫn giữ được truyền thống tự tay làm bánh.

Bánh trôi làm bằng bột nếp nhào nặn với nước, có nhân bằng đường phên. Gạo làm bánh trôi, bánh chay phải kén được nếp cái hoa vàng. Đường làm nhân bánh trôi ngon nhất là loại đường phên, những miếng đường vuông thành, sắc cạnh, đỏ thắm, rắn đanh và giòn, hương thơm mát. Sau khi bánh được nặn xong, bắt đầu thả vào nồi nước sôi.

Bánh chìm xuống rồi nổi lên, được ví như câu thơ của tác giả Hồ Xuân Hương như: “ba chìm bảy nổi, chín lênh đênh” thì vớt ra và ngâm trong nước lã đun sôi để nguội được khoảng 2-3 phút, rồi vớt ra bày vào đĩa.

Đĩa bánh trôi được rắc thêm mấy hạt vừng trắng rang thơm và những sợi dừa tươi, ít dầu chuối làm thơm ngậy đĩa bánh.

Còn bánh chay cũng làm bằng bột nếp nhào nặn với nước và cũng có nhân, nhưng khác với nhân bánh trôi bằng đường thì nhân của bánh chay lại làm bằng đậu xanh được nấu chín.

Đỗ để làm nhân bánh cũng phải là giống đỗ tiêu, hạt nhỏ, thơm, được hấp chín tới, giã mịn, trộn với đường kính trắng.

Bánh chay được đựng trong bát, chan thêm một chút chè đường quấy với bột đao hay bột sắn dây ướp hoa bưởi, tạo nên những chiếc bánh ngọt ngào của vị đường cùng hoà quyện với mùi thơm man mát của hương loài hoa bưởi.

Đây là hai loại bánh làm bằng một loại bột nếp, song lại có những hương vị đặc trưng riêng của mỗi loại bánh. Bánh trôi, bánh chay vừa dễ làm đối với nhiều người, nên được đồng bào Bắc Kạn nói riêng và cả nước nói chung đã coi hai loại bánh làm từ thứ bột gạo nếp thành món truyền thống dâng lễ cúng gia tiên trong ngày Tết Thanh Minh hằng năm của nhân dân.

NLD