Quy tắc sống còn để cứu mạng người đột quỵ

[Romano]

Hiện nay, tại Việt Nam, số người bị đột quỵ ngày càng tăng, hằng năm có khoảng 200.000 người mắc phải bệnh và tỉ lệ tử vong là 50%.Với tỉ lệ tử vong rất cao và để lại nhiều di chứng nặng nề, vì vậy mọi người nên việc phòng bệnh và xử lý kịp thời khi có những dấu hiệu xảy ra khi đột quỵ là rất quan trọng. Ngày Đột quỵ não toàn cầu 29/10/2014, Một Thế Giới đã trao đổi với Bác sĩ Trần Thị Thu Liễu, Đại học Y Dược, TP.HCM, về cách phát hiện và xử lý kịp thời trong cấp cứu người thân bị đột quỵ.
Tại khoa thần kinh của Bệnh Viện Chợ rẫy, cứ 650 người ngập viện thì có 400 người bị đột quỵ. Trong số những bệnh nhân tai biến còn sống sót có hơn 90% bị liệt nữa người, giảm trí nhớ, mất khả năng đọc, viết… và họ cần luyện tập phục hồi chức năng thời gian dài, do đó trở thành gánh nặng cho gia đình, cộng động. Khi nắm được kiến thức phát hiện và xử lý khi người thân bị đột quỵ là cách bạn quan tâm chăm sóc khỏa của bạn thân và những người xung quanh và phòng ngừa được đột quỵ
Đột quỵ là gì
Não bộ là trung tâm điều khiển mọi hoạt động của cơ thể. Thông qua trung tâm phản xạ, não điều khiển chức năng của các hệ thống tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa, sinh dục.. có 2 đường cung cấp máu cho não bộ, nuôi tế bào thần kinh trung ương là động mạch cảnh, động mạch nền sọ tế bào này không được nuôi dưỡng, tùy theo mức độ thời gian gián đoạn dưỡng khí mà biểu hiện thành những triệu chứng khác nhau. Nghiêm trọng nhất là tế bào thần kinh bị hủy hoại, các chứng năng ngưng hoạt động.
Đột biến là biến chứng xảy ra đột ngột khi sự tưới máu não bị giảm, dẫn đến phần não do mạch máu tương ứng nuôi dưỡng bị hủy hoại. Tình trạng này có thể dẫn đến tử vong hoặc tàn phế, liệt nữa người.Di chứng có thể để lại

• Rối loạn vận động: Liệt nữa người, liệt mặt... dẫn đến tàn phế
• Rối loạn ngôn ngữ: Nói đớ, không nói được, nói lung tung
• Rôi loạn ý thức: Tiêu tiểu không tự chủ, trầm cảm, giảm trí nhớ.
• Rối loạn cảm xúc: thay đổi tính tình, dễ nóng giận, cáu gắt, khóc cười vô cơ.

Đối tượng nguy cơ cao
Đột quỵ thường có hai loại thường gặp một là nhồi máu não chiếm 85% khiến cho huyết khối do xơ mỡ hay thuyên tác từ các động mạch lớn, nhồi máu nhỏ xơ mỡ hay thoái hóa lipohyaline, thuyên tắc mạch từ tim. Hai là xuất huyết trong sọ chiếm 15% xuất huyết trong não, xuất huyết khoang dưới màng nhện.
Vì mối nguy hiểm của căn bệnh đột quỵ bạn cần chú ý hoặc cải thiện lối sống sau khi tham khảo danh sách các yếu tố nguy cơ bên dưới:

• Chỉ số huyết áp cao
• Bệnh nhân đái tháo đường
• Mắc bệnh tim mạch
• Tăng cholesterol máu
• Hẹp đọng mạch cảnh ặng
• Cơn thoáng thiếu máu não
• Trên 65 tuổi
• Bệnh sử gia đình, gen di truyền
• Hút thuốc lá, uống rượu bia
• Lạm dụng chất gâu nghiện
• 
  Cách phát hiện đột quỵ
  Bạn có thể yêu cầu người bệnh cười, nói, giơ tay để nhận biết các dấu hiệu sau đây:
  - Tê yếu hoặc liệt mặt, tay và thường chỉ liệt một bên của cơ thể
  - Rối loại thị giác ở 1 hoặc 2 mắt như tối mờ, nhìn thấy 1 thành hai, mù mắt
  - Lú lẫn, rối loại nhận thức
  - Khó nói hoặc nói ngọng
  - Đi không vững, chóng mặt, mất thăng bằng hoặc mất phối hợp vận động.
  - Đau đầu dữ dội
• Cách xử trí
  Điều đầu tiên bạn nên làm là gọi cấp cứu 115, để được hướng dẫn sơ cứu trước khi xe cấp cứu đến để đưa người bệnh vào bệnh viện nếu không đủ bình tĩnh để nhớ những thông tin bên dưới:
  - Bạn cần để bệnh nhân nằm ở khu vực yên tĩnh, nâng đầu cao 30 độ
  - Nới rộng quần áo, theo dõi sắc diện, nhịp thờ của bệnh nhân
  - Quan sát bệnh nhân tỉnh hay hôm mê.
  - Nếu bệnh nhân còn tĩnh bạn nên trấn an hộ, nhắc họ thở nhẹ nhàng, sâu, thở đều, để ô-xy lưu thông đều lên não
  - Nếu bệnh nhân ói mửa, cần để đầu bệnh nhân nghiêng sang một bên, dùng tay lấy chất dịch ói từ mũi và miệng của bệnh nhân tránh trào ngược vào phế quản gây viêm phổi.
  - Nếu bệnh nhân co giật, bạn cần để bệnh nhân nằm nghiêng, đề phòng bệnh nhân cắn vào lưỡi bằng cách dùng khăn hoặc vải sạch quanh một chiếc đũa hay cán muỗng đặt giữa hai hàm răng của người bệnh.
  - Nếu bệnh nhân hôn mê, ngừng thờ phải tiến hành hô hấp nhân tạo
  - Không được cạo gió, xoa bóp, nặn chanh khiến bệnh tình có thể nặng hơnPhòng ngừa đột quỵ
  Nếu bạn tích cực hạn chế được những yếu tố nguy cơ bên trên sẽ giảm được 80% nguy cơ đột quỵ. Do đó bạn phải tích cực điều trị những bệnh mạn tính như: Đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh lý tim mạch, ngăn chặn sự hình thành cục máu đông, rối loạn mỡ máu, béo phì
  Thay đổi lối sông thường xuyên vận động, luyện tập thể thao, thực hiện chế độ ăn kiêng đúng cách, giữ gìn cân nặng, làm việc nhẹ nhàng, trạnh căng thẳng. Nên tập thể dục ít nhất 4-5 lần/ tuần, tử 30-60 phút/lần.
  

tm