Người Việt chinh phục đại dương: Đỉnh cao Việt Nam... () - Trong kỳ này, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ về động cơ chuyến đi của Tim Severin và cách ngư dân VN chế tạo chiếc bè mảng kỳ diệu như thế nào Chuyến đi của mảng Từ Phúc Trước ...
() - Trong kỳ này, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ về động cơ chuyến đi của Tim Severin và cách ngư dân VN chế tạo chiếc bè mảng kỳ diệu như thế nào
Chuyến đi của mảng Từ Phúc
Trước khi tới Việt Nam, Tim Severin đã khảo sát miền Nam Trung Quốc và Đài Loan nhằm tìm kiếm một nơi còn sử dụng và có thể chế tạo được mảng tre và buồm. Tất cả vì Tim đã đọc và ảnh hưởng thuyết xuyên dương của một nhà nghiên cứu người Anh tên là Joseph Needham (1900-1995).
Nhận thấy có nhiều sự tương đồng về văn hóa giữa hai vùng ven bờ thái Bình Dương, giữa châu Á và Nam Mỹ, Needham cho rằng đã có cuộc giao lưu văn hóa bằng các phương tiện vượt biển thô sơ của người TQ và các dân tộc khác từ cách đây vài nghìn năm.
Theo sử sách Trung Quốc, Tần Thủy Hoàng (259-210 TCN) đã phái nhiều đoàn người đi tìm thuốc trường sinh bất tử, có người đi đường bộ, có người đi đường thủy. Trong đó có nhân vật An Kỳ Sinh, hiện nay còn có một di tích được gọi là tượng của ông ta trên núi Yên Tử - Đông Triều, Quảng Ninh, Việt Nam. Còn có đoàn vượt biển hướng về phía Đông mà người cầm đầu là Tử Phúc.
Ngư dân Sầm Sơn đang đóng bè mảng
Trong một số sử sách như Sỷ ký của Tư Mã Thiên, Tam Quốc chí của Trần Thọ có ghi chép chuyến đi của ông sang Nhật Bản để tìm thuốc trường sinh. Sự kiện này đã tạo ý tưởng cho Tim Severin thực hiện chuyến đi bằng mảng tre vượt đại dương và đặt tên cho chiếc mảng tre này là Từ Phúc còn chuyến du hành này mang tên "Chinese Voyage" tức hải trình Trung Hoa.
Nhưng thực ra, do hạn hẹp về nguồn thông tin nên Tim Severin không biết rằng mảng tre với buồm cánh dơi và xiếm là những sản phẩm độc đáo của dân tộc Việt Nam mà nhiều nhà nghiên cứu như đô đốc Paris Claeys JYC hay Công Văn Trung, Phạm Văn Chung từ những năm đầu thế kỷ 20 đã dày công nghiên cứu.
Bởi vậy, mặc dù chuyến đi mang tên hải trình Trung Hoa, chiếc mảng tre mang tên Từ Phúc nhưng bản thân tòn bộ chiếc mảng được chế tạo bởi bàn tay ngư dân tài hoa Sầm Sơn, Thanh Hóa, dùng toàn vật liệu tự nhiên, quy trình dân gian, không dùng vật liệu như dây nylon, sơn hóa chất... và người điều khiển là một ngư dân "chân quê" chưa từng ra tới Hà Nội đã nói lên tất cả.
Đó là sức sống mãnh liệt của chiếc mảng tre được chế tạo ngay tại quê hương của văn hóa Đông Sơn, đã có khả năng vượt đại dương hàng vạn kilomet. Đó là khả năng kỳ diệu của những cánh buồm cánh dơi, cánh kẹo do bàn tay người thợ vùng Phong Côc, đảo Hà Nam, Yên Hưng, Quảng Ninh, ngay sát trận địa thủy chiến trên sông Bạch Đằng, là cỗ máy đứa chiếc mảng tre vượt được hai phần ba chiều dài Thái Bình Dương sang châu Mỹ.
Mảng tre vượt Thái Bình Dương
So với chiếc mảng thông thường được sử dụng ở Sầm Sơn, chiếc mảng này to gấp hai lần. Để chế tạo, Tim đã mời vợ chồng kỹ sư thiết kế tàu Colin Mudie và Rose Mary người Anh làm cố vấn và chyên viên tàu thuyền dân gian người Úc Nick Burmingham làm cố vấn.
Là những người có nhiều kinh nghiệm trong việc nghiên cứu thuyền dân gian trên toàn thế giới, Colin Mudie (SN 1927) là chuyên gia hàng đầu về thuyền buồm, đã bỏ công sức hàng chục năm nghiên cứu từ các thuyền buồm Hy Lạp đến những chiếc Yacht hiện đại. Cách làm việc của Tim Severin và các cộng sự thể hiện một phong cách tôn trọng kỹ thuật truyền thống, kết hợp với tư duy hiện đại.
5 thủy thủ trên chiếc bè của Tim Severin, anh Lợi phía trên bên phải
Toàn bộ vật liệu sử dụng đều từ thiên nhiên: sử dụng tranh tre nứa lá, lạt mây buộc, sơn ta để quét, tuyệt đối không dùng đinh hay dây nylon để lắp ghép. Cách thi công truyền thống của ngư dân Sầm Sơn Được tôn trọng.
Có khoảng 100km dây mây đã được dùng để làm chiếc mảng. Sau 6 tháng thực hiện, đến tháng 3/1993 chiếc mảng đã được hoàn thành. Mảng có kích thước dài 20m, rộng 6m, cao gần 1m với 4 lớp luồng và cứ một lớp luồng có một lớp gỗ, được buộc bằng hàng ngàn mối lạt mây.
Tất cả các dữ liệu đó đều được Tim Severin thường xuyên thông báo về Anh cho Colin biết để phân tích. Ngoài ra, Rose Mary còn chạy chương trình máy tính để kiểm tra độ ổn định, độ bền kết cấu của mảng theo ngôn ngữ của công nghệ đóng tàu hiện đại.
Kết quả cuối cùng là ngư dân Sầm Sơn đã chế tạo được một chiếc mảng hoàn toàn bằng vật liệu và công nghệ dân gian tại chỗ nhưng được phân tích kỹ lưỡng theo ngôn ngữ đóng tàu thế kỷ 20. Động cơ đẩy mảng đã được những chuyên gia này tìm đúng chỗ.
Trên đất nước ta hiện nay có nhiều nơi có thể chế tạo được buồm dân gian, nhưng nơi bảo lưu được truyền thống đó chỉ có Phong Cốc thuộc đảo Hà Nam, huyện yên Hưng, Quảng Ninh. Làng quê này chỉ cách sông Bạch Đằng, bơi diễn ra các cuộc thủy chiến bạch đằng nơi diễn ra các trận thủy chống quân Hán một vài kilomets.
Ngư dân Sầm Sơn với chiếc bè mảng của Tim Severin
Ba chiếc buồm tứ giác còn gọi là buồm cánh kẹo do ông Phạm Văn Chính cùng ba người con trai chế tạo đúng theo công nghệ dân gian đã hoạt động hiệu quả suốt cuộc hành trình. Một bộ buồm được lắp cho mảng ngay tại QN, bộ thứ hại được gửi gấp sang Nhật để thay mới trước khi chiếc mảng bước vào cuộc hành trình vượt Thái Bình Dương.
Để điều khiển những chiecs buồm, chiếm xiếm, để bảo quản mảng tre trong quá trình hoạt động, không ai tài giỏi hơn là những người ngư dân Sầm Sơn đã chế tạo ra chiếc mảng. Bởi vậy tuy đã có ba bốn bạn cùng đi là nhwungx thủy thủ thueyefn buồm có hạng trên thế giới, bản thân Tim Severin cũng là một thủy thủ đã trải qua nhiều chuyến thử thách vượt đại dương, nhưng công việc hàng đầu mà ông quan tâm là tìm một thủy thủ bản xứ. Người được chọn là Lương Viết Lợi, một thợ mộc, người đã cùng cha mình tham gia vòa việc chế tạo chiếc mảng cùng với gần 100 ngư dân khác.
Chuyến đi xuất ngoại đầu tiên trong đời này cũng là lần đầu tiên Lợi đi xa trong đời. Lợi có nhiều thách thức, không phải việc sẽ chống chọi với những cám dỗ trước ánh đèn rực sáng của Hong Kong hay Tokyo, sức hút trước miền đất hứa America... mà quan trọng nhất là sự cô đơn giữa một nhóm thủy thủ xa lạ, sự khác biệt giữa các nền văn hóa mà lần đầu tiên trong đời Lợi đã phải va chạm.
Tuy nhiên, đoàn thủy thủ duwois sự dẫn dắt của Tim Severin đã trở thành đội ngũ có kỷ luật, có văn hóa, mọi việc được giải quyết thấm đậm tình người.
Bè mảng ra khơi
Trên bìa sách tặng cho Lợi, người chỉ huy chuyến đi đã viết: "Tặng Lợi, một người bạn tốt, một thành viên tốt, một thủy thủ tốt. Chúng tôi đánh giá cao tài nghệ của bạn và việc lao động chăm chỉ cùng tinh thần phục vụ tốt trong suốt chuyện vượt Thái Bình Dương."
Chúng ta tự hào về những con người như Lương Viết Lợi và ngư dân Sầm Sơn đã chế tạo và điều khiển chiếc mảng vượt Thái Bình Dương. Như Tim Severin nhận định, tuy mảng chưa đạt tới bờ châu Mỹ nhưng chuyến đi được hai phần ba quãng đường đã chứng tỏ sức sống mãnh liệt của chiếc mảng, đã góp phần chứng tỏ cách đây hai nghìn năm nhiều thủ thủ châu Á trong đó có người Việt Nam, Trung Hoa... đã đi rất xa trên đại dương.
Điều đó minh chứng cho truyền thống hàng hải của dân tộc, cho chủ quyền của nhiều đảo xa mà tiền nhân đã đặt chân tới, và khai phá, tạo nên giang sớn gấm vóc ngày nay.
Kỳ tới, chúng ta sẽ gặp gỡ người ngư dân Lương Viết Lợi để nghe ông kể về chuyến hành trình. Để thấy được sau khi thực hiện những kỳ tích phi thường, người ngư dân đó, cũng như dân tộc Việt Nam vẫn trở về với cuộc sống bình thường. Và cũng lắng nghe những khắc khoải của ông về biển, về đảo, về văn hóa của dân tộc.
Đỗ Thái Bình Kỹ sư đóng tàu – Thành viên SNAME (Hội đóng tàu Hoa Kỳ)
BDV
