Tàu khựa, xét về quân sự dù có là ông trùm của khu vực th́ so với Mỹ vẫn c̣n phải chạy dài. Sự ngang ngược của chúng ở Biển Đông sẽ ra sao nếu Mỹ ngày càng can thiệp sâu? Đặc biết là với sự kiện Mỹ đưa 2 tàu sân bay vào biển Philippines ngày 18/6 vừa qua đă được các hăng truyền thông đánh giá là ra đ̣n phủ đầu đối với Bắc Kinh trước thềm ṭa án đưa ra phán quyết về vụ kiện của Philippines đối với Trung Quốc.
Mỹ và Philippines sẽ tăng cường ráo riết các hoạt động quân sự trên biển Đông để gây sức ép cho Trung Quốc
Cục diện Biển Đông vốn đă dịch chuyển sang mặt trận ngoại giao lại một lần nữa nóng lên. Ngày 19/6, Bộ chỉ huy hạm đội 7 của Mỹ công bố, mẫu hạm chiến đấu USS John C.Stennis và mẫu hạm Ronald Reagan của Mỹ đă triển khai tập trận pḥng không, trinh sát trên biển và tấn công tầm xa tại biển Philippines trong 1 ngày trước đó.
Mỹ thẳng thắn tuyên bố “bảo vệ an ninh và sự phồn thịnh của khu vực Ấn Độ - châu Á- Thái B́nh Dương... là lợi ích quốc gia của Mỹ”. Các hăng truyền thông phương Tây khi đưa tin về sự kiện này đă chỉ ra rằng, trước thềm Ṭa án quốc tế đưa ra phán quyết về vụ kiện Biển Đông vào đầu tháng 7, hai tàu sân bay của Mỹ tập trận tại biển Philippines có thể là hành động bố trí trước để đối phó với nguy cơ Trung Quốc có thể sử dụng vũ lực.
Tàu sân bay USS John C Stennis của Mỹ tiến vào Thái B́nh Dương
Đây là động thái mới nhất của Mỹ tại Biển Đông sau khi 6 chiến đấu cơ Mỹ trực chiến tại căn cứ không quân Clark tiến vào không phận băi cạn Scarborough vào ngày 23/4/2016 để triển khai “hoạt động nhận biết t́nh h́nh trên biển”. Bộ trưởng quốc pḥng Mỹ Carter cũng nhân cơ hội này cảnh cáo Trung Quốc: Không nên khởi động công tŕnh lấp biển xây đảo trái phép ở băi cạn Scarborough, nếu khởi công “chắc chắn sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng”, Mỹ và các quốc gia khác sẽ bắt tay vào hành động.
Sáu tháng trở lại đây, trong các hành động của Mỹ tại biển Đông, vị thế của băi cạn Scarborough ngày càng được thể hiện rơ nét và trở thành tâm điểm giao tranh, đối đầu của hai bên. Ngày 22/3, tại buổi điều trần của Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Carter đă tuyên bố, sẽ có những đáp trả về quân sự và bố trí lực lượng đối với công tŕnh lấp biển xây đảo trái phép của Trung Quốc tại băi cạn Scarborough chứ không thể ngồi nh́n Trung Quốc quân sự hóa vùng biển này.
Và từ đầu năm 2016, nhiều tướng lĩnh quân sự của Mỹ đă liên tiếp đưa ra lời cảnh cáo đối với công tŕnh lấp biển xây đảo trái phép của Trung Quốc tại băi cạn Scarborough. Một số chuyên gia quân sự c̣n khẳng định rằng Trung Quốc sẽ lấy băi cạn Scarborough làm nền tảng để xây dựng khu nhận diện pḥng không trên Biển Đông. Và hành động hai tàu sân bay tiến vào Biển Đông lần này chắc chắn là kết quả trực tiếp của những lời cảnh báo này.
Tàu sân bay USS Ronald Reagan
Một điều có thể khẳng định là băi cạn Scarborough có một vị trí đặc biệt trong số những ḥn đảo mà Trung Quốc đang kiểm soát trên Biển Đông, băi cạn này cách quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa khá xa nhưng đă trở thành một cực trong “tam giác vàng” của Trung Quốc trên Biển Đông, đồng thời cũng là băi nổi duy nhất giữa vùng biển rộng. Nếu có thể xây sân bay trái phép ở băi cạn Scarborough th́ Trung Quốc sẽ kết hợp được với hệ thống cơ sở hạ tầng đă xây dựng trái phép ở quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam để h́nh thành nên hệ thống pḥng thủ chiến lược mạnh mẽ, đảm bảo cho Trung Quốc có sự kiểm soát hữu hiệu về mặt quân sự trên Biển Đông, và chắc chắn đây là điều mà Mỹ không thể chấp nhận.
Tuy nhiên, những tranh chấp trên Biển Đông kéo dài đă lâu, tại sao hai bên Trung Quốc – Mỹ lại cùng chĩa mũi nhọn vào băi cạn Scarborough? Câu trả lời có lẽ vẫn ẩn sâu trong vụ kiện biển Đông của Philippines lên ṭa án quốc tế.
Vị trí hết sức đặc biệt của băi cạn Scarborough trong vụ kiện Biển Đông trước hết được thể hiện ở việc băi cạn này có thể gây ra ảnh hưởng tiêu cực nhất khi Ṭa trọng tài thường trực (PCA) đưa ra phán quyết cuối cùng về vụ kiện “đường 9 đoạn”. Vụ kiện mà Philippines đệ tŕnh lên PCA tập trung chủ yếu vào tính hợp pháp của "đường 9 đoạn" mà Trung Quốc ngang ngược "vẽ" ra trên Biển Đông, do những khu vực mà phía Trung Quốc kiểm soát không có ḥn đảo nào phù hợp với định nghĩa về “đảo”, mà chỉ là băi đá hoặc băi cạn lúc ch́m lúc nổi.
Theo quy định của Công ước luật biển Liên hợp quốc, những băi đá hoặc băi cạn này không thể tạo ra vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lư, do đó những băi đá hoặc băi cạn lúc ch́m lúc nổi này chỉ có thể đưa vào phạm vi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa.
Băi cạn Scarborough có vị trí đặc biệt quan trọng trong vụ kiện biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc
“Băi cạn lúc ch́m lúc nổi” là những vùng đất nhô cao tự nhiên có biển bao quanh, khi thủy triều xuống thấp th́ lộ ra, khi thủy triều lên cao th́ bị ngập nước. Khi toàn bộ hay một phần băi cạn đó ở cách lục địa hoặc một đảo một khoảng cách không vượt quá chiều rộng của lănh hải, th́ ngấn nước triều thấp nhất ở trên các băi cạn này có thể được dùng làm đường cơ sở để tính chiều rộng của lănh hải.
Trong yêu sách “đường 9 đoạn” phi pháp của Trung Quốc, do có vị vị trí địa lư cách quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa – mà Trung Quốc tự coi là của ḿnh rất xa, băi cạn Scarborough đă trở thành một ḥn đảo không được bao trùm bởi vùng đặc quyền kinh tế được tạo ra bởi chủ trương lănh hải của Trung Quốc. Theo tuyên bố trước đó của Trung Quốc về việc phủ quyết phán quyết của ṭa án quốc tề về vấn đề chủ quyền, chỉ cần vùng đặc quyền kinh tế được h́nh thành từ ḥn đảo thuộc chủ trương của Trung Quốc trùng khớp với chủ trương của các quốc gia khác th́ ṭa án không thể đưa ra phán quyết, tuy nhiên băi cạn Scarborough lại thiếu biện pháp bảo hộ khách quan này, do đó, vị thế của băi cạn này đang phải đối mặt với mối đe dọa trực tiếp từ phía phán quyết của ṭa án trọng tài quốc tế.
Điều này cũng có nghĩa rằng, đối với Trung Quốc, băi cạn Scarborough vừa là khu vực đối mặt với t́nh thế nghiêm trọng nhất hiện nay trong số các ḥn đảo trên Biển Đông, là khu vực cần “hành động” nhất. Do đó, Mỹ và một số quốc gia cho rằng, khi kết quả phán quyết của Ṭa án trọng tài quốc tế bất lợi cho Trung Quốc, chắc chắn đầu tiên Bắc Kinh sẽ lựa chọn băi cạn Scarborough để “ra tay”.
Theo suy luận này, triển khai bố trí lực lượng sớm ở băi cạn Scarborough là đánh đ̣n phủ đầu đối với Trung Quốc, đây đă trở thành phương châm then chốt trong các hành động quân sự của Mỹ, Philippines thời gian qua.
Từ tháng 1/2013 – thời điểm Philippines đưa vụ kiện lên ṭa án quốc tế, thời gian công bố kết quả của vụ kiện thu hút sự chú ư của cả thế giới này bị kéo dài nhiều lần, không những trở thành quả bom không hẹn giờ có thể phát nổ bất cứ lúc nào trong cục diện Biển Đông, và thời gian chờ đợi trường kỳ cũng khiến các nước chạy đua quân sự gay gắt hơn trên Biển Đông.
Hai mẫu hạm Mỹ tham gia tập trận lần này đă tuyên bố sẽ đồn trú tại Biển Đông đến đầu tháng 7, chính là thời điểm ṭa án công bố kết quả phán quyết. Một điều có thể khẳng định là, trong thời điểm nhạy cảm này, các hoạt động "đánh đ̣n phủ đầu" của Mỹ và Philippines đối với Trung Quốc chắc chắn sẽ diễn ra dồn dập.