Những trận động đất lớn nhất ở Việt Nam thế kỷ qua

[Romano]

Năm 1935, một trận động đất mạnh 6,8 độ đã xảy ra tại lòng chảo Điện Biên, nơi cách Thủ đô Hà Nội khoảng hơn 300km đường chim bay, số liệu về thiệt hại không được ghi nhận rõ. Năm 2019, một trận động đất 5.4 độ xảy ra tại Cao Bằng, gây rung chấn cho nhiều tỉnh miền Bắc, gồm cả Hà Nội.
Theo Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần, Tây Bắc là khu vực có hoạt động địa chấn mạnh nhất ở Việt Nam, nơi có nhiều đới đứt gãy hoạt động mạnh như đứt gãy Điện Biên - Mường Lay, đứt gãy Sông Mã - Tuần Giáo - Lai Châu.

Trên đới đứt gãy Sông Mã - Tuần Giáo – Lai Châu, ngày 1/11/1935, một trận động đất có độ lớn 6,8 độ đã xảy ra ở lòng chảo Điện Biên, nơi cách Hà Nội khoảng hơn 300km đường chim bay. Các số liệu còn lại đến nay không nêu rõ sức tàn phá của trận động đất này. Dù vậy đây là trận động đất mạnh nhất Việt Nam trong một thế kỷ qua.

Cũng trên đới đứt gãy này, năm 1983, một trận động đất mạnh 6,7 độ đã xảy ra tại Tuần giáo, Điện Biên. Năm 2001, trận động đất 5,3 độ xảy ra tại thành phố Điện Biên Phủ gây thiệt hại khoảng 210 tỷ đồng, làm hư hại nhiều công trình xây dựng.

Gần đây nhất, ngày 27/7/2020, một trận động đất mạnh 5,3 độ xảy ra tại huyện Mộc Châu (Sơn La), sau đó là hàng chục dư chấn tiếp diễn, gây rung lắc cho nhiều tỉnh miền Bắc, gồm cả Thủ đô Hà Nội. Hàng trăm căn nhà vùng tâm chấn bị hư hại, theo số liệu của Ban chỉ đạo phòng chống thiên tai huyện Mộc Châu.

Cũng trong năm 2020 xảy ra một trận động đất có độ lớn 4,9 tại huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu khiến điểm trường mầm non bản Giẳng, xã Mường Tè bị sập trần thạch cao, làm 4 trẻ em bị thương nhẹ.

Một khu vực khác ở miền Bắc cũng đang trong thời kỳ hoạt động địa chấn mạnh là đới đứt gãy Cao Bằng – Tiên Yên, nơi xảy ra động đất 5,4 độ ở huyện Trùng Khánh vào năm 2019 gây hư hại nhiều nhà dân. Các nhà khoa học ghi nhận, suối bị mất nước, nhiều mó nước bị cạn ở vùng tâm chấn sau trận động đất này.

Ngoài khơi vùng biển Trung Bộ nước ta có đới đứt gãy kinh tuyến 109-110. Dù có những tranh cãi về hoạt động của đới đứt gãy này trong giới khoa học nhưng đây là cái rốn của nhiều trận động đất thời gian qua, đáng kể nhất là trận động đất mạnh 6,1 độ vào năm 1923 tại vùng biển Vũng Tàu – Phan Thiết đi cùng hiện tượng phun trào núi lửa ở Hòn Choi.Trên đới đứt gãy này cũng từng ghi nhận động đất mạnh 5,1 độ khu vực ngoài khơi xa vùng biển Phú Yên năm 2011 và một số trận động đất nhỏ khác.

Đáng lưu ý, hơn chục năm gần đây, nhiều khu vực ở Việt Nam xuất hiện động đất kích thích, xảy ra do hồ chứa thuỷ điện tích nước, điển hình nhất là động đất kích thích ở thuỷ điện sông Tranh 2, tỉnh Quảng Nam với hàng nghìn chấn động ghi nhận trong hơn 10 năm qua, trong đó trận động đất lớn nhất mạnh 4,7 độ, gây rung chấn cho nhiều khu vực ở miền Trung.

Khu vực huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum cũng trở thành điểm nóng động đất ở Việt Nam trong 4 năm gần đây với hàng trăm trận động đất được ghi nhận, lớn nhất là động đất 5 độ xảy ra ngày 28/7/2024, gây rung chấn cho khắp Tây Nguyên và nhiều tỉnh miền Trung.Tại Hà Nội, trận động đất xảy ra gần đây nhất là ngày 25/3/2024 tại khu vực huyện Mỹ Đức với độ lớn 4,0. Người dân sống ở các cao ốc, toà nhà văn phòng của Thủ đô cảm nhận rõ rung chấn của trận động đất này.

Theo TS Nguyễn Xuân Anh, Giám đốc Trung tâm báo tin động đất và cảnh báo sóng thần, Hà Nội và các khu vực lân cận nằm trong vùng đứt gãy sông Hồng - sông Chảy, là đới đứt gãy đang trong thời kỳ yên tĩnh với nguy cơ động đất không cao.

Dù vậy, theo số liệu của Viện Các Khoa học Trái đất, trong đới này từng xảy ra các trận động đất mạnh 5,1-5,5 độ. Chu kỳ lặp lại động đất mạnh 5,4 độ tại Hà Nội ước khoảng 1.100 năm và trận động đất mạnh cuối cùng xảy ra năm 1285.

TS Xuân Anh cũng lưu ý thêm, động đất là vấn đề chưa thể dự báo, cả Việt Nam và thế giới. Có những khu vực địa chất, đứt gãy ngủ yên rất lâu sau đó hoạt động mạnh trở lại. Vì vậy các địa phương cần tuân thủ yêu cầu về kháng chấn đã được cảnh báo để hạn chế thấp nhất hậu quả nếu xảy ra.

Ông cho rằng, thời gian tới, cần có các nghiên cứu sâu hơn và cập nhật chi tiết hơn về phân vùng rủi ro động đất cho các địa phương, đặc biệt là tại Hà Nội, TPHCM - những nơi có nhiều toà nhà cao ốc và công trình xây dựng xuống cấp. Từ đó, chính quyền địa phương cần có giải pháp thích hợp ứng phó động đất. Về phía người dân, TS Xuân Anh cho rằng, mọi người nên tự trang bị cho mình kỹ năng ứng phó khi xảy ra động đất.