Trong vấn đề của biển đông căng thẳng trong quan hệ Trung - Mỹ không ngừng gia tăng khi Bắc Kinh đẩy mạnh xâm chiếm Biển Đông. Song, thái độ mập mờ và dè chừng của giới chức hai nước sẽ không thể giảm sức nóng trên Biển Đông.
Theo Bloomberg, Hội nghị Thượng đỉnh An ninh châu Á thường niên hay còn gọi là Đối thoại Shangri-La ở Singapore diễn ra từ ngày 29 - 31/5 là nơi để Mỹ và Trung Quốc thể hiện vai trò của mình trong khu vực.
Trong khi Mỹ yêu cầu Trung Quốc ngừng ngay hành động khiêu khích nhằm vào các quốc gia láng giềng có cùng tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông, Bắc Kinh lại một mực khẳng định quốc gia này có quyền bảo vệ lãnh thổ.
Phó Tổng Tham mưu trưởng quân đội Trung Quốc, Đô đốc Tôn Kiến Quốc (trái) gặp gỡ Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter tại Đối thoại Shangri-La 2015.
Tại Đối thoại Shangri-La 2014, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ lúc bấy giờ là ông Chuck Hagel đã "chặn họng" được Trung tướng Vương Quán Trung, Phó Tổng tham mưu trưởng quân đội Trung Quốc, khiến vị quan chức này không thể đưa ra được những lời biện bạch cho những hành động sai trái trên Biển Đông.
Tuy nhiên, trong năm nay, Trung Quốc đã cử đại diện của mình là Phó Tổng Tham mưu trưởng Đô đốc Tôn Kiến Quốc. Việc Trung Quốc cử một Đô đốc Hải quân đến Đối thoại Shangri-La cho thấy, Bắc Kinh đã tiên lượng được rằng Biển Đông sẽ là chủ đề ưu tiên hàng đầu tại cuộc họp lần này. Cụ thể là không như năm 2014, Trung Quốc đã chuẩn bị kỹ lưỡng hơn trong trường hợp hứng chịu sự chỉ trích của các nước về vấn đề Biển Đông.
Do đó, những tuyên bố của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter và Đô đốc Tôn tại Đối thoại Shangri-La đã có phần "nhẹ nhàng" hơn trước cho dù Washington đang tăng cường hoạt động tuần tra trên Biển Đông.
Tuy nhiên, hôm 29/5, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đã cảnh báo rằng các quốc gia nhỏ trong khu vực không muốn bị đưa vào vòng xoáy cạnh tranh giữa hai cường quốc Trung – Mỹ mà phải chọn đi theo một bên.
Liên quan tới những nội dung được thảo luận trong các cuộc họp Đối thoại Shangri-La, cựu Phó Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách kh vực Đông Á, bà Susan Shirk cho biết: "Tình hình ngày càng nguy hiểm trước mức độ khai hoang, xây dựng của Trung Quốc trong khi phản ứng của Mỹ cũng ngày càng mạnh mẽ. Khả năng Mỹ cần chuẩn bị đón nhận những rủi ro khi cam kết thi hành các biện pháp giải quyết".
Trước đó, phát biểu tại Đối thoại Shangri-La 2014, Bộ trưởng Hagel cho rằng quân đội Mỹ sẽ không can thiệp vào những tranh chấp trên Biển Đông mặc dù Trung Quốc đã trái phép lai dắt và hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981 vào vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Song hiện nay, tình hình căng thẳng trên Biển Đông lại nhắm trực tiếp tới Mỹ và Trung Quốc. Điển hình, Mỹ đã cho điều động một máy bay giám sát tới gần khu vực Trung Quốc đang khai hoang và xây dựng trái phép trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Về phần mình, Hải quân Trung Quốc đã 8 lần phát cảnh báo yêu cầu máy bay Mỹ rời khỏi khu vực này.
Đáng nói là dù đưa ra lời cảnh báo về việc quân đội Mỹ có thể tiến vào bất cứ không phận và hải phận thuộc phạm vi quy định của luật pháp quốc tế, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Carter vẫn nhấn mạnh mối quan hệ hợp tác giữa quân đội Trung – Mỹ. Còn Đô đốc Tôn luôn cho rằng Trung Quốc là "một người bạn đáng tin cậy và một đối tác thẳng thắn" với các nước đang phát triển. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng đang tìm kiếm các mối quan hệ hợp tác.
Trong 3 ngày diễn ra phiên Đối thoại Shangri-La, giới chức Trung Quốc còn ngang nhiên cáo buộc các quốc gia láng giềng ngăn cản nước này thi hành quyền bảo vệ các hòn đảo mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền. Bởi Trung Quốc đã đơn phương tuyên bố chủ quyền trên 80% diện tích Biển Đông dựa theo tấm bản đồ "đường chín đoạn" phi lý ra đời trong thập niên 1940.
Một số tuyên bố của Đô đốc Tôn và Bộ trưởng Carter còn trình bày những lý do khiến căng thẳng trên Biển Đông sẽ vẫn tồn tại. Hôm 30/5, ông Carter đã kêu gọi "các bên có cùng tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông ngừng ngay hành động cải tạo" và nhấn mạnh Mỹ sẽ tiếp tục hoạt động tuần tra. Tuy nhiên, ngay ngày hôm sau, Đô đốc Tôn tuyên bố Trung Quốc sẽ chống lại mọi nỗ lực ngăn cản kế hoạch của nước này.
Bảo vệ quyền tự do hàng hải trong khu vực là một trong những nội dung nhận được sự đồng thuận của các bên tham gia Đối thoại Shangri-La bởi giá trị thương mại ở Biển Đông mỗi năm đạt tới 5 ngàn tỷ USD. Biển Đông cũng là khu vực Việt Nam, Philippines, Brunei, Malaysia và Đài Loan cùng tuyên bố chủ quyền.
Trong khi, Trung Quốc cho rằng những hòn đảo nhân tạo mà nước này xây dựng sẽ phục vụ mục đích dân sự từ hoạt động tìm kiếm và cứu nạn cho tới đặt đài khí tượng. Nhưng Bắc Kinh cũng không phủ nhận việc nước này sẽ dùng các cơ sở trên cho mục đích quân sự và khả năng thiết lập vùng nhận diện phòng không trên Biển Đông.
Hình ảnh Trung Quốc cải tạo và xây dựng trái phép tại khu vực bãi Đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Những bức ảnh vệ tinh đã hé lộ một đường băng đủ rộng để làm bãi đáp cho thế hệ chiến đấu cơ lớn nhất của Trung Quốc và 2 khẩu pháo cũng đã được bắc Kinh đưa tới một bãi đá ngầm.
Theo Bloomberg, Bộ trưởng Quốc phòng Australia, ông Kevin Andrews nhấn mạnh Trung Quốc đang biến các bãi đá ngầm và rạn san hô thành "một sân bay hoành tráng" đồng thời đưa vũ khí tới những khu vực này. Đây là hành động chưa từng xảy ra.
Điều đáng nói, Đô đốc Tôn còn cho rằng việc có hay không thiết lập vùng nhận diện phòng không trên Biển Đông còn phụ thuộc vào "liệu trong tương lai, an ninh hàng hải và hàng không trên Biển Đông có bị đe dọa hay không".
Ngoài ra, giới chức Trung Quốc còn cố thể hiện quốc gia này là một "nạn nhân bị bắt nạt" trên Biển Đông khi mà Bắc Kinh đang cố gắng thúc đẩy an ninh khu vực. Điển hình, hôm 30/5, một Thượng tá Trung Quốc đã cáo buộc Philippines có hành động "ức hiếp" tại bãi cạn Scarborough hồi năm 2012.
Nội dung được thực hiện qua thảm khảo nguồn tin từ Bloomberg News. Bloomberg News cùng tờ BusinessWeek là hai chuyên trang về kinh tế, phân tích tài chính và cung cấp dữ liệu cho các đối tác doanh nghiệp của Tập đoàn truyền thông Bloomberg theo những dữ liệu chính xác nhất.
Mỹ - Trung lườm nhau Biển Đông khó lòng dịu sóng
