Ông Trump đảo lộn thế cờ của Mỹ trên bàn cờ Trung Đông

[troopy]

Tổng thống Donald Trump ngày 6-12 quyết định công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel đã làm đảo lộn chính sách của Mỹ đối với Trung Đông kéo dài nhiều thập kỷ qua.


Binh sĩ Israel bắt giữ một người biểu tình Palestine. Ảnh tư liệu

Ngay sau khi công ông Trum công bố, lập tức làn sóng phản đối mạnh mẽ và gây khó khăn cho nỗ lực đạt được một thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Palestine dấy lên.

Quyết định tồi tệ

Bất chấp những cảnh báo từ các nước Arab và sự phản đối của các đồng minh châu Âu, Tổng thống Trump đã công bố quyết định về Jerusalem trước Nhà Trắng vào ngày 6-12, cho rằng đó là “một bước đi đã bị trì hoãn quá lâu nhằm thúc đẩy tiến trình hòa bình.”

Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích Trung Đông cho biết quyết định này có thể phản tác dụng. Ông Ilan Goldenberg, chuyên gia kỳ cựu và cũng là GĐ Chương trình An ninh Trung Đông tại Trung tâm An ninh Mỹ mới, nhận định rằng “Tổng thống Trump đang làm suy yếu những nỗ lực hòa bình của chính bản thân mình. Kịch bản tích cực nhất là nó chỉ có thể thổi phồng những nỗ lực của ông ấy, còn kịch bản tồi nhất, như mọi người đang thấy, đó là những cuộc biểu tình diện rộng và những sự náo loạn…”. Chuyên gia Goldenberg cho rằng động thái này đã đẩy Tổng thống Palestine Mahmud Abbas, người luôn coi Đông Jerusalem là thủ đô của một nhà nước Palestine cuối cùng, và các nhà lãnh đạo Arab khác, vào tình thế khó khăn. Chỉ vài phút sau khi lời tuyên bố của Trump được phát ra, Tổng thống Abbas đã gọi đó là một quyết định “tồi tệ và không thể chấp nhận được,” đồng thời cho rằng Mỹ không còn đóng vai trò trung gian hòa bình khu vực nữa.

Tuyên bố của ông Trump được Thủ tướng Israel Netanyahu tán dương là một “cột mốc lịch sử,” nhưng các đồng minh phương Tây thân thiết khác của Mỹ như Anh và Pháp không tán thành, còn các phe phái Hồi giáo lâu đời ở Palestine thì kêu gọi tiến hành một cuộc tổng công kích và tuần hành lớn trong ngày 7-12 để phản đối quyết định này.

Ngoại trưởng Anh Boris Johnson khẳng định nước ông không có kế hoạch rời Đại sứ quán ra khỏi Tel Aviv. Ông Johnson nói: “Chúng tôi coi những tin tức đã nghe được là đáng quan ngại, bởi vì chúng tôi tin rằng Jerusalem đương nhiên phải là một phần trong một giải pháp chung cuộc giữa người Israel và người Palestine – một giải pháp được thương lượng, là điều mà chúng tôi muốn chứng kiến.” Thủ tướng Anh Theresa May cũng lên tiếng rằng London coi quyết định của Mỹ là “không có lợi cho triển vọng hòa bình khu vực”.

Cộng đồng quốc tế hiện không công nhận quyền chủ quyền của Israel đối với toàn bộ Jerusalem, đồng thời tin rằng vấn đề này cần được giải quyết thông qua đàm phán. Hiện cũng không có nước nào đặt đại sứ quán tại Jerusalem.

Kích động bạo lực

Quyết định của Trump có nguy cơ kích động thêm một khu vực vốn đang phải vật lộn với cuộc xung đột ở Syria, Iraq và Yemen. Làn sóng biểu tình đã lan rộng tại hầu hết các vùng lãnh thổ của Palestine ngày 7-12 nhằm phản đối tuyên bố trên của Tổng thống Trump. Hàng loạt cuộc biểu tình ở khu Bờ Tây, Dải Gaza và Đông đã dẫn tới đụng độ khiến ít nhất 50 người bị thương.

Tại các TP Hebron và Al-Bireh ở khu Bờ Tây, hàng nghìn người biểu tình hô vang khẩu hiệu “Jerusalem là thủ đô của Nhà nước Palestine” và ném gạch đá vào các binh sĩ Israel. Tại Dải Gaza, hàng chục người biểu tình đã tập trung gần hàng rào biên giới với Israel và ném gạch đá vào binh sĩ nước này.

Các cuộc biểu tình cũng đã nổ ra tại nhiều khu vực ở thủ đô Amman của Jordan, nơi có nhiều người tị nạn Palestine cư trú, trong khi hàng trăm người biểu tình đã tụ tập bên ngoài lãnh sự quán Mỹ tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ). Giới trẻ hô vang các biểu ngữ chống Mỹ tại Amman, trong khi tại trại tị nạn Baqaa ở ngoại ô thủ đô này, hàng trăm người biểu tình đã đổ ra đầy đường phố để phản đối Trump và kêu gọi Chính phủ Jordan từ bỏ hiệp ước hòa bình năm 1994 với Israel.

Cùng ngày, phong trào vũ trang Hồi giáo Hamas của Palestine đã phát động "cuộc nổi dậy nhân dân" Palestine chống lại việc Mỹ thừa nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Trong một tuyên bố công khai, thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh kêu gọi: "Ngày 8-12 sẽ là một ngày nhân dân giận dữ và khởi động cuộc nổi dậy dưới cái tên Intifada vì sự tự do của Jerusalem." Ông Haniyeh tái khẳng định rằng đây sẽ là "sự khởi đầu của một phong trào mới" nhằm đấu tranh chống lại sự chiếm đóng của Israel tại Bờ Tây và Jerusalem. Thủ lĩnh Hamas cũng kêu gọi tiến hành một đại hội Palestine để thảo luận tình hình hiện nay và sớm đạt một thỏa thuận về nền chính trị Palestine tương lai.

Trong khi đó, phong trào Hồi giáo vũ trang Hezbollah của Liban cũng kêu gọi người Palestine tiến hành cuộc nổi dậy mới để đáp trả việc Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel.

Trong một diễn biến khác, các phe phái tại Palestine đã thúc đẩy nỗ lực hoàn tất công tác chuyển giao quyền quản lý khu vực Gaza từ phong trào Hamas cho Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas. Thủ tướng Palestine Rami al-Hamdallah cùng phái đoàn của phong trào Fatah đã đến Gaza để gặp đại diện Hamas. Phát biểu với báo giới, ông Hamdallah nhấn mạnh: “Giai đoạn lịch sử này đòi hỏi chúng ta phải đoàn kết và đẩy nhanh tiến trình thống nhất quê hương.” Phản ứng sau quyết định của ông Trump về Jerusalem, Thủ tướng Hamdallah cũng tuyên bố người Palestine "sẽ không còn chấp nhận Mỹ là nhà bảo trợ cho tiến trình hòa bình Trung Đông nữa." Ông nhấn mạnh rằng "Palestine sẽ lấy lại đường biên giới trước cuộc chiến tranh năm 1967, với Jerusalem là thủ đô."

Mỹ thiên vị Israel

Israel coi Jerusalem là thủ đô "vĩnh viễn và không thể chia cắt" của mình, trong khi người Palestine muốn Đông Jerusalem là thủ đô của Nhà nước Palestine trong tương lai. Đông Jerusalem đã bị Israel chiếm đóng trái phép trong cuộc chiến tranh năm 1967 và sáp nhập vào lãnh thổ nước mình trong một động thái không được cộng đồng quốc tế công nhận.

Hiện nay, Nhà nước Do Thái đã mặc nhiên chiếm hữu Jerusalem và chọn nơi này làm thủ đô của mình. Văn phòng của Thủ tướng Israel Netanyahu, nhiều định chế Nhà nước như Quốc hội, Tòa án Tối cao hay Bộ Ngoại giao đều đã đặt trụ sở tại đấy. Khi đến thăm Israel, tất cả các lãnh đạo thế giới đều lập tức đến Jerusalem để tiếp xúc với các quan chức Israel.

Thế nhưng, việc Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel lại mang một ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, cho thấy Mỹ thiên hẳn về phía Israel, đi ngược lại quan điểm chung của thế giới, vốn không hề công nhận việc Israel đơn phương chiếm đóng phần phía Đông của TP này vào năm 1967, và rằng quy chế tối hậu của TP mà cả Israel lẫn Palestine đều muốn làm thủ đô của mình phải được giải quyết thông qua đàm phán giữa hai bên liên quan.

Tổng thống Trump trong nhiều dịp từng nói về sự quyết tâm hành động để hướng tới một giải pháp hòa bình cho Trung Đông, điều mà ông gọi là “thỏa thuận cuối cùng.” Ngày 6-12, khi công nhận Jerusalem là thủ đô Israelnhà lãnh đạo này nói: “Chúng tôi muốn một thỏa thuận tốt đẹp cả cho Israel lẫn Palestine.” Tuy nhiên, chuyên gia Goldenberg cho rằng nếu Tổng thống Trump thực sự nghiêm túc trong việc xúc tiến hòa bình Israel-Palestine thì ông đã không đưa tình trạng của Jerusalem trở thành một phần trong chương trình hòa bình toàn cầu này. Trong khi đó, chuyên gia Barbara Slavin thuộc Hội đồng Đại Tây Dương cho rằng động thái này của Trump là một “lời khẳng định rằng tiến trình hòa bình mãi chỉ là một sự ảo tưởng.”

Rõ ràng, việc Tổng thống Trump tuyên bố chính thức công nhận địa điểm hết sức nhạy cảm Jerusalem là thủ đô của Israel và chuyển Đại sứ quán Mỹ hiện ở Tel Aviv tới TP này, bất chấp những cảnh báo của hàng loạt quốc gia khu vực, thực sự là một "bước đi nguy hiểm" với những hệ lụy khôn lường. Động thái này không chỉ hủy hoại tiến trình đàm phán hòa bình Trung Đông, mà còn có nguy cơ làm bùng phát làn sóng bạo lực nghiêm trọng giữa người Palestine và Israel, giữa cộng đồng Do Thái và Arab, đưa Trung Đông vào một giai đoạn hỗn loạn mới, đe dọa an ninh và ổn định của khu vực và thế giới.

Tuyên bố ngày 6-12 của Tổng thống Trump rõ ràng đã đảo ngược chính sách mà Mỹ thực thi gần 40 năm qua đối với tiến trình hòa bình Trung Đông, đặc biệt khi Washington đang giữ vai trò trung gian nhằm thúc đẩy một giải pháp toàn diện, công bằng và lâu dài cho cuộc xung đột giữa Palestine và Israel, trên cơ sở giải pháp hai nhà nước được LHQ đề xuất dựa theo đường biên giới trước năm 1967, cho phép người Palestine có quyền tự quyết và có một nhà nước độc lập và chủ quyền, với thủ đô đặt tại Đông Jerusalem. Không những thế, quyết định của Tổng thống Trump còn đi ngược lại hàng loạt nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ về vấn đề Jerusalem và cản trở những nỗ lực nối lại tiến trình hòa đàm Trung Đông, bị đình trệ suốt hơn 3 năm qua.

Tính chất nguy hiểm của bước đi trên thể hiện rõ khi cộng đồng quốc tế, từ các tổ chức toàn cầu hay khu vực như Liên hợp quốc (LHQ), Liên đoàn Arab (AL), Liên minh châu Âu (EU)... tới các đồng minh ở Mỹ ở châu Âu hay Trung Đông đều lên tiếng phản đối, đặc biệt hầu hết các quốc gia Arab và Hồi giáo đều bày tỏ phẫn nộ trước quyết định của Washington. Dư luận lo ngại bước đi đơn phương này sẽ hủy hoại cơ hội hòa bình ở Trung Đông, làm leo thang căng thẳng, thậm chí khoét sâu thêm hận thù giữa người Palestine và Israel.

VietBF © sưu tập