Các nhà khoa học luôn khát khao khám phá mọi thứ. Thậm chí, họ đă đi quá giới hạn để nghiên cứu. Những thí nghiệm đáng sợ trên người từng được thực hiện đă bị lên án và gây nhiều tranh căi.
Tâm lư con người là một lĩnh vực ẩn chứa nhiều bí ẩn, mà con người đă phải mất rất nhiều thời gian cũng chưa thể nắm bắt được hết.
Bởi vậy trong quá khứ, các nhà khoa học đă thực hiện rất nhiều thí nghiệm nhằm hiểu hơn về tâm lư con người. Có điều v́ là một lĩnh vực chưa được hiểu cặn kẽ, một số thí nghiệm đă gây ra tranh căi rất lớn cho cộng đồng, thậm chí được xem là "vô nhân đạo".
Nổi bật nhất trong đó phải kể đến thí nghiệm do Milgram thực hiện vào năm 1961 - một thí nghiệm được đánh giá là "vô nhân đạo" bậc nhất lịch sử tâm lư học loài người.
Thí nghiệm kinh hoàng năm 1961
Năm 1961, giáo sư tâm lư từ ĐH Yale Stanley Milgram đă đăng đàn tuyển người tham gia vào một thí nghiệm tâm lư của ḿnh. Trong đó mỗi người sẽ được trả $4,5 (khoảng $37 ở thời điểm hiện tại, tương đương gần 400 ngàn VNĐ) cho một giờ cộng tác.
Tổng cộng, Milgram đă tuyển được 40 người tham gia thí nghiệm, được chia thành 2 nhóm là "giáo viên" và "học sinh", rồi đưa vào 2 căn pḥng khác nhau. "Học sinh" sẽ được đấu nối với một cỗ máy sốc điện, nhưng bảng điều khiển th́ được đặt trong pḥng "giáo viên".
Học viên được nối vào một máy sốc điện
Bảng điều khiển có tổng cộng 30 nút gạt, mỗi nút sẽ kích hoạt ḍng điện có cường độ tăng dần với biên độ là 15V, và tối đa là 450V. Học sinh và giáo viên không thể nh́n thấy nhau. Bên cạnh "giáo viên" là một người trong vai giám sát.
Yêu cầu thí nghiệm như sau: "Giáo viên" sẽ đặt câu hỏi cho "học sinh" và với mỗi câu trả lời sai, người giám sát sẽ ra lệnh gạt nút để trừng phạt.
Tất nhiên, ḍng điện chỉ là giả, nhưng vấn đề là các giáo viên không biết điều đó. Mỗi khi gạt nút lên, một băng ghi âm tiếng kêu khóc sẽ được kích hoạt, giống như học viên đang bị điện giật thật sự.
Mô phỏng thí nghiệm Milgram
Kết quả cho thấy sự thật đáng kinh ngạc: các t́nh nguyện viên trong vai "giáo viên" liên tục gạt nút trừng phạt "học viên", dù một số người có tỏ ra lo lắng. Nhưng mỗi khi có người chần chừ, họ lại bị người giám sát thí nghiệm ra lệnh thúc ép thực hiện, buộc họ phải tiếp tục thí nghiệm.
Ở thời điểm ḍng điện đạt mức 300V, các "học viên" được yêu cầu phải đập cửa, van xin đừng tiếp tục trừng phạt họ nữa. Thế nhưng dưới sự thúc ép của giám sát viên, kết quả cho thấy có tới 65% người tham gia gạt đến nút cuối cùng - tức kích hoạt ḍng điện 450V vào người học viên của họ.
Từ đó, ông đưa đến kết luận như sau: dưới sức ép của quyền lực và khi tự cho rằng bản thân không phải chịu trách nhiệm với những ǵ ḿnh làm, con người có thể gây ra những hành động độc ác, gây tổn thương đến người khác, dù hiểu được rằng điều đó bất nhân, tàn bạo và trái với đạo đức đến mức nào.
Tranh căi về giá trị nhân đạo và sự thật đằng sau thí nghiệm
Kết luận của Milgram nêu ra một sự thật rằng con người có thể tuân thủ mệnh lệnh một cách mù quáng bất kể đạo đức.
Tuy nhiên, chính bản thân thí nghiệm của ông cũng gây ra rất nhiều tranh căi. Đầu tiên sự vô nhân tính khiến người tham gia phải chịu chấn động nặng nề, và hai là bản chất thực sự của thí nghiệm này.
Về yếu tố đầu tiên, Milgram cho biết theo khảo sát của ông, có tới 84% ứng viên cho rằng họ hài ḷng v́ đă tham gia, trong khi tỉ lệ hối hận chỉ chiếm 1% (các ứng viên thể hiện sự hài ḷng qua thang điểm từ 1 - 5).
Điều này chứng tỏ rằng không có chấn động tâm lư nào quá nghiêm trọng ở đây. Tuy nhiên, nó lại cho thấy một nguyên nhân đáng sợ hơn đằng sau về đạo đức của con người: khi người tham gia cảm thấy hài ḷng quá nhiều khi làm tổn thương người khác, chứng tỏ bản chất của họ là quá xấu xa.
Tuy nhiên, hơn 50 năm sau đó, một nghiên cứu khác do giáo sư Alex Haslam thuộc ĐH Queensland (Anh) dẫn đầu vào năm 2014 lại đưa ra cách giải thích khác. Họ cho rằng, sở dĩ những người này cảm thấy thoải mái không phải do đạo đức của họ quá "suy đồi", mà là do họ không cảm thấy ḿnh sai, và v́ suy nghĩ rằng ḿnh đang đóng góp cho một mục đích lớn lao hơn.
Cụ thể, giáo sư Haslam đặt giả thuyết rằng những người tham gia đă nghĩ ḿnh không làm ǵ sai cả. Thay vào đó, chính khả năng thuyết phục của Milgram đă khiến họ cảm thấy ḿnh vừa có một đóng góp to lớn cho khoa học, và v́ thế họ hài ḷng.
Lúc này, chúng ta lại phải đặt câu hỏi: Là đúng hay sai việc làm đau người khác để phục vụ cho mục đích tốt? Câu hỏi này hiện vẫn gây tranh căi rất nhiều.
Nhưng dù với mục đích nào, việc tự hào, vui sướng khi gây tổn thương cho người khác vẫn phản ánh nên một sự thật rằng: "Con người chúng ta ai cũng có mảng tối trong tâm hồn".
VietBF © Sưu Tầm
Games
