Trong nhiều tháng, chính quyền Trung Quốc cũng như các công ty nước này đã chuẩn bị các thủ tục cần thiết để triển khai việc cung cấp vaccine cho các quốc gia từ châu Phi đến Trung đông và Mỹ Latinh. Trung Quốc đã giành được nhiều lời khen từ khắp nơi trên thế giới, nhiều tuần sau khi Trung Quốc bị chỉ trích như nơi bắt nguồn của dịch Covid-19.
"Hiệp sỹ trong bộ áo giáp sáng bóng"
Một nhà ga hàng hoá rộng lớn tại Addis Ababa, thủ đô Ethiopia là trung tâm trong mạng lưới cung cấp vaccine ngừa Covid-19 mà Trung Quốc đang thiết lập, nhằm nhanh chóng phân phối vaccine do nước này sản xuất ra toàn cầu, kéo theo đó là việc gia tăng sức ảnh hưởng chính trị.
Trong tuần qua, dự kiến sẽ có hơn 1 triệu liều vaccine của Trung Quốc được chung chuyển qua nhà ga này, trong đó hàng trăm nghìn liều đã được vận chuyển tới các quốc gia lân cận. Theo đó, sẽ có thêm nhiều chuyến bay vận chuyển vaccine được thực hiện thông qua sự hợp tác giữa tập đoàn Alibaba và hãng hàng không quốc gia Ethiopia.
Đằng sau những chuyến hàng đó là điều mà Trung Quốc hướng đến - gia tăng sức mạnh mềm, đó là lòng cảm kích từ các chính trị gia và người dân ở những nước đang phát triển cần vaccine với chi phí thấp, và hình ảnh một quốc gia với vai trò người bảo trợ cho sức khoẻ cộng đồng quốc tế.
Trong nhiều tháng, chính quyền Trung Quốc cũng như các công ty nước này đã chuẩn bị các thủ tục cần thiết để triển khai việc cung cấp vaccine cho các quốc gia từ châu Phi đến Trung đông và Mỹ Latinh.
"Đó là một cơ hội lớn cho Trung Quốc nếu họ đi các bước đi đúng đắn", Ray Yip, chuyên gia sức khoẻ cộng đồng và cựu giám đốc Quỹ Bill và Meilnda Gates tại Trung Quốc nói. Ở thời điểm Mỹ và châu Âu đang tập trung vào việc tiêm chủng trong nước, Trung Quốc xuất hiện như "hiệp sỹ trong bộ áo giáp sáng bóng".
Chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Trump đã tập trung vào việc mua vaccine để sử dụng trong nước, cũng như từ chối tham gia các nỗ lực quốc tế về phân phối vaccine công bằng thông qua sáng kiến Covax của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Covax được thiết lập với mục tiêu cung cấp đủ lượng vaccine cho 20% dân số các nước đang phát triển vào cuối năm 2021. Trong khi đó, chính quyền Biden đã công bố sẽ hỗ trợ 4 tỷ USD cho Covax, mà một nửa trong đó sẽ được chuyển giao ngay lập tức.
Thiết lập "Con đường tơ lụa sức khỏe"
Các bên liên quan đã thiết lập một chuỗi cung ứng có thể duy trì kiểm soát nhiệt độ bảo quản vaccine từ thời điểm sản xuất cho tới quán trình phân phối - và qua đó thúc đẩy "Con đường Tơ lụa sức khoẻ", cụm từ mà Bắc Kinh gọi mạng lưới này.
Một trong những điểm đến đầu tiên của vaccine Trung Quốc được chuyển qua cảng hàng hoá Addis Ababa là Uganda. Ở trung tâm của SinoAfrica Medicines &Health, một đơn vị của tập đoàn dược phẩm Trung quốc Northern International Group tại Kampala, Uganda, các vệ sĩ với máy đo nhiệt độ và cảnh sát có vụ trang đang giám sát một khu nhà kho vừa được trưng dụng để lưu trữ vaccine.
Phía trong tường hàng rào cao hơn 3m, SinoAfrica đã thiết lập hệ thống nhà xưởng kiểm soát nhiệt độ để hỗ trợ phân phối vaccine tại Uganda và các nước Đông Phi. Trong chuỗi cung ứng vaccine của Trung Quốc, Ethiopia đóng vai trò đặc biệt. Vào tháng 12, Trung Quốc và nhà chức trách Ethiopia đã khởi công xây dựng Trung Tâm Phòng chống dịch bệnh châu Phi tại Addis Ababa, cơ sở trải rộng trên khu vực dài 90.000m3 với vốn tài trợ và được xây dựng bởi các công ty Trung Quốc.
Với thoả thuận đạt được giữa Thủ tướng Ethiopia Abiy Ahmed và người sáng lập Alibaba Jack Ma, hãng hàng không Ethipia Airlines sẽ phân phối hơn 14 triệu khẩu trang, găng tay và các thiết bị bảo hộ khác do Quỹ Jack Ma tài trợ cho các quốc gia châu Phi.
Các máy bay của Ethiopia Airlines sẽ đảm nhiệm việc phân phối các thiết bị bảo hộ y tế do Trung Quốc sản xuất tới 52 trong tổng số 54 quốc gia châu Phi trong vòng 7 ngày.
Tại những nước nghèo như Zimbabwe, Nigeria và Sudan, nơi các nhân viên y tế thường phải làm việc nhiều tháng không lương, các khoản hỗ trợ của Jack Ma được đón nhận nhiệt liệt. Truyền thông quốc gia Trung Quốc đăng tải đoạn phim ghi lại hình ảnh chiếc máy bay đầu tiên của Ethiopia Airlines cất cánh từ Quảng Châu. "Cảm ơn Trung Quốc," viên phi công nói. "Tình hữu nghị Trung Quốc - châu Phi muôn năm", các kiểm soát viên không lưu đáp lại.
Ông Ma và Trung Quốc đã giành được nhiều lời khen từ khắp nơi trên thế giới, nhiều tuần sau khi Trung Quốc bị chỉ trích như nơi khởi nguồn của virus. Sau các thành công về việc hợp tác, ông Ahmed khuyến khích Ethiopia Airlines thúc đẩy quan hệ kinh doanh với các công ty Trung Quốc.
Vào tháng 12, Ethiopia Airlines đã triển khai chương trình hợp tác vận chuyển vaccine với Alibaba, kế hoạch là sẽ thực hiện bay 1 tuần 2 lần để đưa vaccine tới châu Phi và nhiều khu vực khác trên toàn thế giới. Người phát ngôn của Alibaba cho biết công ty sẽ thực hiện các chuyến bay thử nghiệm và đang đàm phán với các đối tác quan trọng nhằm đảm bảo kế hoạch vận chuyển thuận tiện.
"Vận chuyển vaccine hiện là ưu tiên của công ty chúng tôi", đại diện Ethiopia Airlines Fitsum Abady nói.
Việc vận chuyển vaccine sẽ đặt Alibaba và Ethiopia Airlines trước những thách thức chưa từng có. Theo đó, các yêu cầu trong quá trình vận chuyển sẽ ngặt nghèo hơn trước đây. Các đơn vị logistics của Alibaba sẽ đảm nhiệm vai trò như bên ở giữa trong việc kết nối khách hàng đối với đơn vị vận chuyển thứ ba, qua đó làm nảy sinh rủi ro trong quá trình kiểm soát toàn bộ quá trình vận chuyển.
Quá trình vận chuyển vaccine sẽ được theo dõi từ trung tâm kiểm soát tại nhà ga, trong khi các thiết bị cảm ứng đặt trong các thùng chứa vaccine thường xuyên cập nhật nhiệt độ bên trong. Trưởng đại diện bộ phận hậu cần của Ethiopia Yibeltal Mariyam cho biết các đơn đặt hàng mới đang đến từ nhiều quốc gia như Kenya và Nam Phi.
"Quá trình phân phối vaccine sẽ không chỉ kéo dài 6 tháng, mà sẽ là 2 năm để phân phối khắp châu Phi, hoặc thậm chí muộn hơn," Bisrat Mariyam, quản lý bộ phận dược phẩm Ethiopia Airlines cho biết.
Ngoại giao vaccine không phải sẽ luôn mang lợi ích cho Trung Quốc
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào đầu tháng 6 năm ngoái khẳng định châu Phi sẽ được nhận vaccine của Trung Quốc. Với cùng quan điểm trên, Ngoại trưởng Vương Nghị, người đã thực hiện chuyến thăm 5 quốc gia tại châu Phi vào tháng 1, khẳng định việc phân phối vaccine cho châu Phi sẽ là ưu tiên của Bắc Kinh trong năm nay.
Trong một thông báo được phát đi, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết nước này đang hợp tác với các đối tác nhằm cung cấp vaccine cho hơn 60 quốc gia, trong đó 20 nước đã sử dụng các vaccine này.
Châu Phi hiện là khu vực sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình phân phối vaccine, khi nhiều nước đang thiếu các cơ sở hạ tầng cần thiết để tiếp nhận và vận chuyển số lượng lớn vaccine. Hai sản phẩm vaccine từ các công ty dược phẩm phương tây với hiệu quả lên tới 90% đòi hỏi việc lưu trữ vaccine ở nhiệt độ cực thấp. Ngược lại, 3 loại vaccine của Trung Quốc do Sinopharm, Sinovac Biotech và CanSino có thể lưu trữ trong các tủ lạnh thông thường, qua đó dễ dàng vận chuyển và sử dụng ở các nước đang phát triển.
Các thử nghiệm lâm sàng nhận định mức độ hiệu quả của vaccine Trung Quốc dao động từ 50,4% - 86%, cao hơn mức 50% mà WHO coi là cần thiết để mang lại hiệu quả.
Nhưng đến nay, các nhà sản xuất vaccine Trung Quốc đã hạn chế cung cấp thông tin về cách thức các nhà nghiên cứu đánh giá mức độ hiệu quả của vaccine. Nhiều chuyên gia y tế đã đặt câu hỏi về các dữ liệu nghiên cứu của vaccine Trung Quốc, đồng thời cảnh báo về việc đưa các vaccine này vào sử dụng một cách vội vã, bao gồm việc tiêm vaccine cho người cao tuổi.
Thử nghiệm của vaccine do hãng Sinovac phát triển tại Brazil đã bị tạm dừng, nhưng sau đó được nối lại vào năm ngoái, sau khi có thông tin một tình nguyện viên đã tự tử trong quá trình thử nghiệm. Kể từ đó đã không ghi nhận sự cố nghiêm trọng nào đối với những người thử nghiệm vaccine.
Một số chuyên gia phân tích cảnh báo Trung Quốc có thể đối mặt với nguy cơ "thất hứa" ở những khu vực mà nước này thiếu kinh nghiệm thực tế. Một sự cố liên quan đến vaccine có thể sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh tiếng của Trung Quốc. Trong khi đó, đến nay Bắc Kinh mới chỉ tiêm cho 3% trong tổng số hơn 1,4 tỷ dân, và các chuyên gia cho rằng các nhà sản xuất vaccine Trung Quốc đang phải đối mặt với hạn chế trong sản xuất.
Một chiến lược ngoại giao vaccine không phải sẽ luôn mang đến lợi ích cho Trung Quốc, vốn trong thời gian qua đã áp dụng phương thức ngoại giao "chiến lang". Việc thực thi các biện pháp đối đầu trong ngoại giao đã ảnh hưởng tiêu cực tới các nỗ lực trước đó của Bắc Kinh trong việc cung cấp khẩu trang và thiết bị bảo hộ y tế cho các nước đối tác.
Tuy nhiên, "những nước nhận vaccine từ Trung Quốc sẽ thay đổi cách nhìn nhận đối với nước này", Peing Nian, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu quốc gia tại Đông Nam Á nói.
Việc vận chuyển và đưa ra các cam kết nhanh chóng về vaccine cho thấy mối quan hệ mà Trung Quốc đã thiết lập trên toàn thế giới, bao gồm cả những khu vực nơi có sự xuất hiện của những dự án thuộc Sáng kiến Vành đai và Con đường trị giá hàng nghìn tỷ USD. Nhiều quốc gia sử dụng vaccine của Trung Quốc đã cam kết sẽ ủng hộ các lợi ích toàn cầu của nước này.
Hiện hàng chục nước đã chấp thuận việc sử dụng vaccine Trung Quốc, trong khi một số quan chức tại châu Âu cho biết các nước này sẽ cân nhắc sử dụng vaccine này.
