USA Kinh tế Mỹ trong lúc chính quyền Trump đóng cửa

[Gibbs]

Shutdown thường không tạo cú sốc lớn cho kinh tế – nhưng…
Mỗi kỳ chính phủ Mỹ đóng cửa (shutdown) đều gây đau đớn cho nhân viên liên bang, du khách và hàng nghìn doanh nghiệp hợp tác với nhà nước. Tuy nhiên, nhìn từ thị trường tài chính và tăng trưởng GDP, các đợt shutdown trước đây thường ngắn, thiệt hại hữu hạn và được bù đắp nhanh khi chính phủ mở cửa trở lại. Ngay cả đợt kỷ lục 35 ngày 2018–2019 cũng để lại rất ít “sẹo” dài hạn lên kinh tế và chứng khoán.

Vì sao lần này có thể khác?
Quy tắc “mỗi tuần shutdown làm giảm khoảng 0,2 điểm phần trăm tăng trưởng GDP rồi phục hồi nhanh” có thể vẫn đúng nếu đợt lần này ngắn. Nhưng có những rủi ro mới khiến bức tranh bớt yên tâm: đe dọa sa thải quy mô lớn trong khu vực công, sự gián đoạn dữ liệu vĩ mô cốt lõi, và độ mong manh ngày càng rõ của nền kinh tế Mỹ 2025.

Nguy cơ sa thải hàng loạt trong khu vực công
Khác với thông lệ trước đây (tạm nghỉ rồi gọi trở lại làm), chính quyền hiện tại được cho là đã đe dọa tiến hành sa thải hàng loạt nhân viên liên bang ngay trong thời gian shutdown. Theo Stephanie Roth (Wolfe Research), việc cắt giảm vĩnh viễn hàng trăm nghìn vị trí như vậy sẽ là “vấn đề kinh tế cực lớn” và không bền vững trung hạn. Jared Bernstein cảnh báo điều này vừa bất công với người lao động, vừa đẩy tỷ lệ thất nghiệp – vốn đã nhích lên – đi xa hơn.

Fed và doanh nghiệp có thể phải “bay mù”
Shutdown nhiều khả năng làm chậm trễ việc thu thập và công bố dữ liệu kinh tế then chốt. Cục Thống kê Lao động (BLS) sẽ không phát hành báo cáo việc làm tháng 9 nếu chính phủ đóng cửa; nếu shutdown kéo dài từ khoảng nửa tháng, các khảo sát chuẩn bị cho báo cáo tháng 10 cũng bị gián đoạn. Bộ Lao động cảnh báo một đợt kéo dài có thể làm suy giảm chất lượng dữ liệu trong các báo cáo tương lai, kể cả lạm phát – đầu vào quan trọng cho quyết định lãi suất của Fed. Nathan Sheets (Citigroup) nhận định: “Đọc hiểu thị trường lao động vốn đã khó; nếu thiếu dữ liệu một thời gian, thách thức sẽ tăng vọt.”

401(k) và chứng khoán: Lịch sử “bình thản”, nhưng vẫn phải cảnh giác
Phố Wall thường tỏ ra điềm tĩnh trước nguy cơ shutdown, các chỉ số vẫn gần đỉnh. Từ 1976, S&P 500 bình quân “đứng yên” trong các kỳ shutdown; thậm chí trong đợt 2018 cuối, chứng khoán Mỹ còn tăng khoảng 10%. Keith Lerner (Truist Wealth) ví shutdown như “bão tuyết”: trì hoãn hoạt động rồi bù lại khi mở cửa. Dù vậy, Bob Elliott lưu ý thị trường đang dùng “kịch bản cũ”, trong khi rủi ro lần này có thể khác chuẩn mực quen thuộc.

Một nền kinh tế mong manh hơn so với các kỳ trước
Năm 2025, kinh tế Mỹ đang nhạy cảm hơn: thị trường lao động xuất hiện vết nứt, niềm tin tiêu dùng và môi trường chính sách biến động. Trong bối cảnh đó, đe dọa sa thải thêm nhân sự liên bang và sự mù mờ dữ liệu chỉ làm tăng hỗn độn và bất định. David Kelly (JPMorgan Asset Management) nhận xét: “Thời điểm này là xấu. Rủi ro lần này nguy hiểm hơn đôi chút.”

Kịch bản và điểm cần theo dõi
• Kịch bản tích cực (ngắn ngày): GDP “hụt nhịp” tạm thời (~0,2 điểm %/tuần) rồi hồi; dữ liệu vĩ mô phát hành chậm nhưng không đứt quãng; nhân sự liên bang trở lại làm việc.
• Kịch bản xấu (kéo dài + sa thải): Tỷ lệ thất nghiệp tăng; tiêu dùng khu vực công suy yếu; Fed, doanh nghiệp và nhà đầu tư thiếu dữ liệu định hướng; biến động thị trường cao hơn chuẩn lịch sử.
• Điểm theo dõi: Tuyên bố chính thức về nhân sự liên bang; lịch công bố dữ liệu (việc làm, CPI, PCE); tín hiệu lập pháp về thời hạn ngân sách; phát biểu của Fed về “data dependence”.

Hàm ý thực tiễn cho nhà đầu tư
— Tránh phản ứng thái quá theo tiêu đề; tôn trọng lịch sử nhưng không mặc định kịch bản cũ lặp lại.
— Tập trung vào dữ liệu nền tảng khi có sẵn; khi thiếu dữ liệu, nâng ngưỡng an toàn, giảm đòn bẩy, ưu tiên tài sản chất lượng.
— Với danh mục hưu trí (401(k)), duy trì kỷ luật phân bổ, tái cân bằng theo kế hoạch; tránh timing thị trường vì biến cố chính trị ngắn hạn.
— Theo dõi chặt rủi ro chính sách lao động khu vực công; nếu xuất hiện sa thải thật sự, đánh giá lại giả định tăng trưởng và lợi nhuận doanh nghiệp.

Kết luận
Shutdown thường chỉ là cú vấp ngắn với kinh tế và thị trường. Nhưng rủi ro “khác thường” lần này – từ đe dọa sa thải vĩnh viễn đến gián đoạn dữ liệu – có thể kéo dài tác động và làm thay đổi cách Fed, doanh nghiệp, nhà đầu tư ra quyết định. Cẩn trọng, linh hoạt và kỷ luật là ba từ khóa cho giai đoạn trước mắt.