Vàng lập đỉnh, ngân hàng trung ương ào ạt gom
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu chao đảo, lạm phát dai dẳng và địa chính trị căng như dây đàn, vàng lại trở thành điểm trú ẩn ưa thích. Giá giao dịch quanh 4.200 USD/ounce, tăng hơn 50% trong năm 2024 – mức bứt phá mạnh nhất kể từ 1979 – nhưng thay vì chùn tay, các ngân hàng trung ương vẫn miệt mài mua vào. Theo Hội đồng Vàng Thế giới (WGC), tháng 10 là giai đoạn gom vàng mạnh nhất từ đầu năm với 53 tấn được mua ròng, tăng 36% so với tháng 9. Dẫn đầu là Ba Lan với 16 tấn, nâng dự trữ lên 531 tấn (tương đương 26% tổng dự trữ ngoại hối). Brazil – vốn trước đây khá thờ ơ với vàng – bất ngờ trở thành người chơi lớn khi mua 15 tấn trong tháng 9 và thêm 16 tấn trong tháng 10, đưa kho dự trữ lên 161 tấn, chiếm khoảng 6% tổng dự trữ. Hàng loạt nền kinh tế mới nổi như Uzbekistan, Indonesia, Thổ Nhĩ Kỳ, Czech, Kyrgyzstan, Ghana, Kazakhstan, Philippines và Trung Quốc cũng lặng lẽ gia tăng nắm giữ, mỗi nước thêm từ 1–9 tấn tùy quy mô. WGC ước tính nhu cầu vàng của các ngân hàng trung ương năm nay vào khoảng 750–900 tấn, thấp hơn ba năm trước nhưng vẫn cao vượt xa mức trung bình dài hạn. Khảo sát 2025 của tổ chức này cho thấy tới 95% ngân hàng trung ương tin rằng dự trữ vàng toàn cầu sẽ còn tiếp tục tăng trong năm tới.
Trung Quốc và tham vọng “đế chế vàng”
Tâm điểm của cuộc đua không thể thiếu Trung Quốc. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã có chuỗi 13 tháng liên tiếp nâng dự trữ vàng kể từ tháng 11/2024. Riêng tháng 11 vừa qua, PBOC mua thêm 30.000 ounce, đưa tổng lượng nắm giữ lên khoảng 74,12 triệu ounce, tương đương hơn 2.300 tấn. Bắc Kinh không chỉ âm thầm tích lũy cho mình mà còn mời các ngân hàng trung ương nước khác gửi vàng vào kho dự trữ tại Trung Quốc, biến mình thành một “trung tâm giữ hộ” thay thế phần nào hệ thống tài chính do phương Tây chi phối. Campuchia đã trở thành một trong những nước đầu tiên hưởng ứng lời mời này. Sau cú sốc Nga bị phong tỏa dự trữ ngoại hối, ngày càng nhiều quốc gia coi vàng như tấm “bảo hiểm địa chính trị” trước rủi ro bị trừng phạt tài chính và phụ thuộc vào đồng USD. Không phải ngẫu nhiên mà Serbia đặt mục tiêu nâng dự trữ lên ít nhất 100 tấn vào năm 2030, còn Madagascar và Hàn Quốc cũng úp mở kế hoạch tăng tỷ trọng vàng trong kho dự trữ quốc gia.
Khối cầu vàng cao 32 mét và nguồn cung hữu hạn
Theo số liệu WGC, tính đến cuối năm 2024, nhân loại đã khai thác tổng cộng 216.265 tấn vàng. Với mức giá khoảng 4.166 USD/ounce, số vàng “trên mặt đất” này trị giá xấp xỉ 29 nghìn tỉ USD. Nếu cộng thêm 132.110 tấn vàng còn nằm dưới lòng đất (gồm trữ lượng đã chứng minh và phần tài nguyên chưa chắc chắn), tổng nguồn cung vàng đã biết của thế giới vào khoảng 348.375 tấn. Hình dung đơn giản: nếu gom toàn bộ lượng vàng đó lại thành một khối cầu như trong các đồ họa mô phỏng, “trái bóng vàng” này sẽ cao hơn 32 mét – gần bằng chiều cao Nhà Trắng tính từ bãi cỏ phía nam lên đỉnh cột cờ – với tổng giá trị hiện tại vượt 47 nghìn tỉ USD. Phần lớn vàng đã ở trên mặt đất, tức chỉ còn khoảng 38% nguồn cung nằm dưới lòng đất dưới dạng trữ lượng và tài nguyên. Với sản lượng khai thác khoảng 3.600–3.700 tấn mỗi năm, nhân loại chỉ còn chưa đến 40 năm để đào nốt “kho báu” còn lại, giả sử giá vàng và công nghệ cho phép chuyển dần tài nguyên thành trữ lượng khai thác được. Điều này lý giải vì sao giới đầu tư và các ngân hàng trung ương ngày càng xem vàng là tài sản chiến lược lâu dài chứ không chỉ là món hàng đầu cơ ngắn hạn.
Ấn Độ: từ vàng cưới đến vàng đầu tư
Ở châu Á, Ấn Độ – thị trường tiêu thụ vàng lớn thứ hai thế giới – đang cho thấy một sự dịch chuyển rõ rệt. Vàng vốn gắn liền với lễ cưới, của hồi môn và các nghi thức truyền thống, nhưng khi giá kim loại quý leo thang, người Ấn ngày càng xem vàng miếng, vàng xu như một kênh đầu tư chính thức. Quý III/2025, nhu cầu đầu tư vàng tại Ấn Độ tăng 20% so với cùng kỳ, đạt 91,6 tấn nhưng giá trị lại nhảy vọt 67%, lên khoảng 10,2 tỉ USD. Ngược lại, nhu cầu trang sức rơi 31%, chỉ còn 117,7 tấn, kéo tổng nhu cầu vàng vật chất xuống 209,4 tấn. Trong 9 tháng đầu năm, vàng đầu tư chiếm tới 40% tổng tiêu thụ – tỷ lệ cao nhất từng được ghi nhận. WGC dự báo quý IV sẽ sôi động hơn nhờ mùa cưới và mùa lễ hội, nhưng tổng nhu cầu vàng của Ấn Độ cả năm 2025 có thể chỉ quanh 600–700 tấn, thấp nhất kể từ 2020 và kém xa con số hơn 800 tấn của năm ngoái. Song điều quan trọng hơn là tâm lý: vàng đang dần rời khỏi hộp trang sức để bước thẳng vào danh mục đầu tư của tầng lớp trung lưu Ấn Độ, nhất là khi các quỹ ETF vàng và chính sách cho phép quỹ hưu trí phân bổ một phần tài sản vào kim loại quý ngày càng phổ biến.
Giá vàng, lãi suất và cuộc chơi 2026
Ở tầm toàn cầu, các nhà phân tích cho rằng đường đi của vàng trong năm tới vẫn gắn chặt với lãi suất và sức khỏe kinh tế thế giới. Nhiều ngân hàng trung ương – từ Úc, Canada đến Thụy Sĩ và đặc biệt là Mỹ – đều đang ở giai đoạn cuối của chu kỳ thắt chặt, chuẩn bị tính chuyện hạ lãi suất khi kinh tế chậm lại. Chuyên gia Aaron Hill (FP Markets) cho rằng để vàng tái lập và vượt đỉnh lịch sử, thị trường cần hội đủ ba yếu tố: lãi suất giảm đáng kể, đồng USD suy yếu rõ rệt và nhu cầu trú ẩn tăng mạnh nếu bất ổn địa chính trị leo thang. Trong báo cáo 2026 Outlook, Wells Fargo cũng xếp vàng là “ngôi sao hiếm hoi” của rổ hàng hóa, dự báo kim loại quý này sẽ lập kỷ lục mới nhờ lực mua bền bỉ của ngân hàng trung ương, đồng USD yếu đi và chu kỳ cắt giảm lãi suất của Fed.
Nhà đầu tư Việt Nam đứng ở đâu trong cuộc đua vàng?
Trên thị trường trong nước, vàng miếng SJC hiện quanh 153–154,5 triệu đồng/lượng, vàng nhẫn 9999 Bảo Tín Minh Châu khoảng 150,8–153,8 triệu đồng/lượng – mức giá phản ánh khá rõ cơn sốt vàng quốc tế. Trong khi các “ông lớn” ngân hàng trung ương, các quỹ ETF và nhà đầu tư tổ chức trên toàn cầu đang chạy đua gom vàng, nhà đầu tư cá nhân Việt Nam cũng nên bình tĩnh nhìn vào bức tranh dài hạn: nguồn cung hữu hạn, nhu cầu tích trữ tăng, nhưng giá đã đi một bước rất dài. Vàng vẫn là tài sản quan trọng để phòng thủ trong thời kỳ bất ổn, song chỉ nên chiếm một phần hợp lý trong tổng tài sản, đi cùng kế hoạch tài chính rõ ràng thay vì lao theo mọi đợt sóng giá. Bởi phía sau những con số lạnh lùng về tấn vàng, ounce vàng và khối cầu vàng 32 mét, thứ quyết định cuối cùng vẫn là khả năng chịu rủi ro và tầm nhìn của từng người tham gia cuộc chơi.
