Ở Mỹ có những thợ săn tiền thưởng. Họ chuyên bắt kẻ trốn hầu toà. Những người này được dùng vũ lực và vũ khí mặc dù không phải cảnh sát.
Thợ săn tiền thưởng Scott Gribble (trái) cùng một đồng nghiệp (ngoài cùng bên phải) và phóng viên Stacey Dooley. Ảnh: BBC.
Scott Gribble mặc đồng phục màu đen đi vào cửa hàng đồ ăn nhanh tại thành phố Golden ở bang Colorado, Mỹ với một khẩu súng dắt ở thắt lưng. Thay v́ gọi đồ, anh đi ra phía sau quầy, đến nơi một nhóm nhân viên trẻ trông có vẻ lo lắng đang chuẩn bị đồ ăn.
"Có phải anh ta là người đang chiên khoai không?", người đàn ông hỏi một nhân viên. "Anh t́m Bryce à?", nhân viên đó hỏi lại.
Scott tiến gần đến bếp, nh́n chàng trai trẻ đang làm việc và nói: "Anh đă bị bắt". Một đồng đội của Scott ập đến, mang theo chiếc c̣ng tay. Bryce không chống cự.
Những ǵ vừa xảy ra trông có vẻ như một vụ bắt người của lực lượng hành pháp Mỹ. Nhưng Scott và đồng nghiệp đều không phải là cảnh sát. Họ là thợ săn tiền thưởng.
Ở nhiều bang của Mỹ, dù không phải là cảnh sát, thợ săn tiền thưởng được phép sử dụng vũ lực và vũ khí để đưa những người chạy trốn trong thời gian tại ngoại vào tù. Bryce, 21 tuổi, đă nhiều lần không chịu ra hầu ṭa trong 4 tháng qua. Anh ta bị cáo buộc nhiều tội như bạo lực gia đ́nh và lái xe sau khi sử dụng chất kích thích.
Tại Mỹ, người bị truy tố được phép tại ngoại trong thời gian chờ xét xử nếu nộp tiền bảo lănh. Nếu hầu ṭa đúng như cam kết bảo lănh, người đó sẽ được nhận lại số tiền này. Những người không thể nộp đủ tiền bảo lănh sẽ phải chấp nhận ngồi trong trại tạm giam hoặc có một lựa chọn khác là t́m đến những công ty làm dịch vụ bảo lănh. Công ty sẽ cho họ vay số tiền bảo lănh, c̣n khách hàng phải trả phí bằng 10-15% khoản tiền đó.
Nếu khách hàng không chịu hầu ṭa đúng như giao kèo, công ty làm dịch vụ bảo lănh sẽ không lấy lại được tiền từ ṭa án. V́ vậy, họ thuê thợ săn tiền thưởng với nhiệm vụ t́m kiếm tung tích khách hàng và đưa họ trở lại nhà tù.
Thợ săn tiền thưởng Scott Gribble làm việc cho công ty Hope Bail Bonds, bên đă đóng 24.500 USD tiền bảo lănh cho Bryce. Khi một khách hàng của công ty không ra hầu ṭa, những thợ săn tiền thưởng có quyền vào bất cứ nơi nào mà họ có lư do tin rằng bị cáo đang trốn ở đó.
"Bắt một người chạy trốn giống như là nặn mụn, chúng ta ấn vào vùng xung quanh rồi nhân mụn trồi lên", Scott nói. "Chúng tôi gia tăng áp lực truy đuổi và cuối cùng người đó bị tóm".
Scott có hơn 20.000 người theo dơi trên Instagram. Anh mở một chương tŕnh đào tạo được gọi là Trại huấn luyện Thợ săn Tiền thưởng cho những người muốn học kỹ năng của ḿnh.
Một trong những học viên là Brie, vũ công 25 tuổi, muốn làm thợ săn tiền thưởng vào buổi tối. Khi được hỏi tại sao cô muốn theo nghề này, Brie nói: "Tôi thực sự thích ư tưởng hạ gục những kẻ xấu và cảm giác mạnh. Tôi thích được trở thành một phần của hệ thống tư pháp".
Khóa học của Scott cung cấp cho các học viên chứng nhận sử dụng súng điện, c̣ng tay và súng thường. 17 bang ở Mỹ yêu cầu thợ săn tiền thưởng phải trải qua huấn luyện. Một số bang c̣n quy định độ tuổi tối thiểu để làm nghề này và quy định số giờ huấn luyện. Có 6 bang ở Mỹ không cho phép thợ săn tiền thưởng hoạt động.
"Washington yêu cầu 32 giờ đào tạo", Scott nói. "Ở một số bang khác, bạn chỉ cần đến một cuộc họp và trả phí mà không cần trải qua huấn luyện cách sử dụng súng điện, hơi cay hay dùi cui. Điều đó khiến các thợ săn tiền thưởng mang tiếng". Tại Colorado, bang Scott sinh sống, thợ săn tiền thưởng phải có giấy phép và phải hoàn thành khóa huấn luyện cũng như vượt qua ṿng kiểm tra lư lịch.
Dịch vụ cho vay tiền bảo lănh bắt đầu ở Mỹ vào khoảng năm 1898 và ngày nay ngành này mang lại lợi nhuận 1,4 - 2,4 tỷ USD mỗi năm. Năm 1990, 1/4 người cần tiền bảo lănh t́m đến dịch vụ này. Đến năm 2009, con số đó đă tăng gần gấp đôi đối với những người bị bắt v́ trọng tội. Với ước tính một thợ săn tiền thưởng nhận 100 - 150 vụ mỗi năm, họ có thể kiếm được mức lương hàng năm 50.000 - 80.000 USD.
Các thợ săn tiền thưởng luôn chuẩn bị áo chống đạn, súng điện và súng lục khi đi làm nhiệm vụ, đôi khi họ c̣n mang theo súng săn. "Bạn phải khiến cho ḿnh chiếm thế thượng phong với vũ khí, chiến thuật và kỹ thuật để đối phương không dám chống trả", Scott nói. "Đôi khi chúng tôi truy đuổi những người nguy hiểm nên chúng tôi phải trang bị đầy đủ và làm tốt nhất có thể".
Nhờ khóa huấn luyện thợ săn tiền thưởng, Scott đă gặp vợ ḿnh, Lydia. Điều đặc biệt trong chuyện t́nh của họ là Scott đă bắt mẹ ruột của Lydia và chính Lydia là người giúp anh làm việc đó. Lydia sống xa mẹ từ nhỏ v́ được một gia đ́nh khác nhận nuôi sau khi mẹ cô ch́m trong nghiện ngập.
"Tôi đưa mẹ cô ấy vào tù trong 2,5 năm", Scott nói. "Bà ấy bị cáo buộc nhiều lần vào siêu thị móc túi".
"Tôi muốn đưa bà ấy vào tù v́ ở đó, bà ấy sẽ phải chấn chỉnh lại ḿnh", Lydia nghẹn ngào nói. "Tôi từng nh́n thấy mẹ tôi cầu xin sự giúp đỡ nhưng không ai hỗ trợ và tôi không biết phải làm ǵ. Giờ đây tôi đă kết hôn với Scott và anh ấy luôn nói với tôi 'hăy gọi điện cho mẹ em và nói với bà ấy rằng giờ bà ấy đă có chúng ta để nương tựa'".
Giống như mẹ của Lydia, một số mục tiêu của thợ săn tiền thưởng là những người dễ bị tổn thương nhất trong xă hội. Scott đă bắt Keri, 29 tuổi, bà mẹ hai con nghiện rượu, bị truy nă v́ hành hung bạn trai cũ.
Keri cần nộp bảo lănh 2.000 USD. Cô đă trả phí 200 USD cho công ty với điều kiện là cô phải hầu ṭa vào ngày 18/3. Tuy nhiên, Keri không xuất hiện và tiền phí bảo lănh tăng hơn gấp đôi, tức là cô phải trả công ty 450 USD. Cô không đủ khả năng trả nên đă trốn tránh công ty.
Khi Scott gơ cửa căn nhà anh cho là nơi Keri đang trốn, bà của cô ra mở cửa và mời họ vào. Bà trông có vẻ lo lắng khi biết Scott đến t́m Keri và nói vọng xuống phía tầng hầm, hỏi xem cô có ở đó không.
Scott xuống tầng hầm. Tất cả các đèn đều tắt, một người đàn ông bước ra, theo sau là Keri. "Xin chào", Scott nói. "Tiến về phía trước, đưa hai tay ra sau lưng".
"Tôi có thể đi giày vào không?", Keri hỏi.
Bà của Keri rất đau ḷng khi chứng kiến Scott đưa Keri đi, hai tay cô bị c̣ng sau lưng. Khi ngồi trên xe của Scott, Keri bắt đầu khóc. Cô sợ hăi phải xa gia đ́nh.
Cuối cùng, Keri bị kết án 30 ngày tù. Cô cho biết đă bị bắt 10-13 lần, chủ yếu là v́ không ra hầu ṭa. "Bạn trai tôi đă thúc giục tôi hầu ṭa nhưng có quá nhiều việc xảy ra. Chúng tôi đă mất con vào lễ Phục sinh và mọi thứ trở nên tồi tệ", Keri nói và giải thích rằng cô đă cố cai rượu nhưng mỗi khi làm vậy, cô đều bị nôn mửa và co giật.
Việc thợ săn tiền thưởng được trả tiền để bắt những người gặp khó khăn tài chính như Keri và Bryce đă khiến một số người chỉ trích hệ thống bảo lănh của Mỹ. Nhưng Robert Boykin, chủ công ty đă cho Keri vay tiền, không nh́n nhận vấn đề theo cách như vậy.
"Có những người cho rằng chúng tôi đang lợi dụng những người nghèo nhất trong xă hội", ông nói. "Nếu thế th́ ṭa án cần phải làm ǵ đó bởi v́ chúng tôi đang làm những ǵ giới chức cho phép để giúp họ tránh phải ngồi tù. Có một người mẹ cần chăm 5 đứa con ở nhà mà không có khả năng nộp tiền bảo lănh. Có người ngồi tù v́ lư do rất ngu ngốc và nếu không có tôi th́ anh ta sẽ phải tiếp tục ở trong đó".
"Nếu bạn cần dịch vụ bảo lănh, bạn phải chấp nhận rằng nếu không làm đúng như giao kèo, những thợ săn tiền thưởng có vũ khí sẽ đến tóm bạn", Stacey Dooley, phóng viên của BBC, nói.
