Chỉ một tỷ lệ nhỏ người Viking được chôn cất trên tàu thuyền.
Người Viking được xem là những chiến binh dũng cảm.
Nhưng đối với các chiến binh và những thành viên khác của giới thượng lưu, nghi lễ chôn cất cầu kỳ này thể hiện quyền lực và sự giàu có của họ trên trần thế khi hành trình sang thế giới bên kia.
Kiểu an táng của người có địa vị cao
Phần đông người Viking được hỏa táng, nhưng cũng có một số được chôn cất nguyên vẹn trong những ngôi mộ phẳng hoặc đặt trong những gò đất với nhiều kích cỡ khác nhau. Người ta đã khai quật được nhiều phòng tang lễ và mộ phần dưới lòng đất với những con tàu hay thuyền nhỏ và xe ngựa không bánh dùng làm quan tài.
Giống như kim tự tháp Ai Cập, những con tàu được chôn cất không chỉ chứa người đã khuất, mà còn chứa nhiều tài sản khác nhau, từ vũ khí, đồ trang sức đến đồ dùng nhà bếp và thú cưng bị chặt xác.
“Phong tục chôn cất trong thời đại Viking khá đa dạng”, Elizabeth Ashman Rowe - GS lịch sử Scandinavia tại Đại học Cambridge ở Anh cho biết và chỉ ra rằng, các tập tục chôn cất có thể khác nhau ngay cả giữa các cộng đồng lân cận. Ví dụ, tại một địa điểm ở Thụy Điển, đàn ông được chôn cất trên thuyền và phụ nữ được hỏa táng, nhưng cách đó vài chục dặm, thì ngược lại.
Thuyền bè đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với các xã hội Scandinavia thời kỳ đầu, không chỉ với cuộc sống, mà còn trong cái chết, mang tính biểu tượng đưa người chết sang thế giới bên kia. Những ngôi mộ thuyền có niên đại từ thời kỳ đồ đá đã được tìm thấy ở Đan Mạch và cũng được tìm thấy trên khắp vùng Baltic kể từ thời đế chế La Mã.
Vào đầu thời đại Viking giữa những năm 700, sự phát triển của buồm và các công nghệ mới khác đã thúc đẩy sự gia tăng giao thương và cướp bóc, đầu tiên là về phía Đông đến vùng Baltic, sau đó là về phía Tây đến Vương quốc Anh và Ireland.
Khi của cải tích lũy, một tập tục chôn cất các nhà lãnh đạo có địa vị cao đã xuất hiện, không chỉ trên những chiếc thuyền nhỏ mà còn trên những con tàu lớn. Tuy nhiên, nghi thức này là một điều đặc biệt và có lẽ không dành cho tất cả mọi người.
Trong một bài báo vào tháng 11/2024, GS Knut Paasche tại Viện Nghiên cứu Di sản Văn hóa Na Uy đã viết rằng, việc xây dựng các ngôi mộ tàu, thuyền chắc hẳn đòi hỏi sự lên kế hoạch và công sức rất lớn, và một trong những mục đích của chúng là làm nổi bật uy quyền và sự giàu có của gia tộc người đã khuất.
Một ngôi mộ thuyền được khai quật ở Na Uy.
Các cuộc khai quật
Cuộc khai quật khảo cổ học về các gò chôn cất mộ tàu thuyền đã diễn ra từ những năm 1700. Tính đến năm 2024, có 26 ngôi mộ tàu thuyền đã được phát hiện ở Na Uy, Thụy Điển (7), Vương quốc Anh (6), Đan Mạch (3), Phần Lan (2), Estonia, Đức và Pháp (1). GS Knut Paasche đang tiến hành khảo sát tất cả các nơi có mộ thuyền và tàu khắp Bắc Âu, ước tính có gần 1.000 nơi như vậy.
Với sự trợ giúp của radar xuyên đất, những khám phá mới vẫn đang được thực hiện. Năm 2018, các nhà khảo cổ học đã phát hiện một ngôi mộ tàu mới ở Đông Nam Na Uy. Cùng thời điểm đó, những ngôi mộ thuyền Viking mới cũng được khai quật ở Thụy Điển, và đinh tán sắt được tìm thấy ở Na Uy thuộc về một con tàu Viking khác bị chôn vùi.
Một số ngôi mộ tàu thời Viking được bảo quản khá tốt. Con tàu Oseberg chứa thi thể của hai người phụ nữ, cùng với giường, chăn, lều, quần áo, giày dép, lược, đồ dùng nhà bếp, dụng cụ nông trại, xe trượt tuyết, tranh khắc động vật, một tấm thảm thêu, khoảng 15 con ngựa bị chặt đầu, 6 con chó và 2 con bò.
Trong khi đó, con tàu Gokstad chứa hàng chục tấm khiên, lưỡi câu, đồ dùng nhà bếp, giường, một cái lều, một bàn cờ và một số loài động vật, bao gồm ngựa, chó, diều hâu và công, tất cả đều đi kèm với một chiến binh đã chết.
“Rõ ràng là ông ta đã tử trận”, Terje Leiren - GS danh dự ngành nghiên cứu Na Uy tại Đại học Washington, cho biết và chia sẻ thêm, cẳng chân ông ta bị cắt đứt bởi một vật sắc nhọn, có thể là một thanh kiếm, và trên xương có những vết đâm do kiếm hoặc giáo đâm. Ông ta có thể là chủ sở hữu của con tàu, và nếu không phải là một vị vua, thì ít nhất cũng là một nhà lãnh đạo lỗi lạc.
Theo văn hóa đại chúng, người Viking đôi khi đặt một chiến binh đã chết lên thuyền rồi dùng tên lửa thiêu rụi nó khi thuyền trôi ra khơi. Không có bằng chứng khảo cổ nào được tìm thấy để chứng thực điều này. Tuy nhiên, thần thoại Bắc Âu có kể về một giàn hỏa táng khổng lồ được thắp sáng trên con thuyền của vị thần Baldr đã khuất.
Không có vụ chôn cất tàu thuyền Viking nào được biết đến sau thế kỷ thứ 10. Các nhà nghiên cứu tin rằng, khi người Viking cải đạo từ ngoại giáo sang Cơ Đốc giáo, theo đó bắt buộc phải đặt quan tài trong các nghĩa trang, thì thời đại dùng tàu thuyền làm quan tài để chôn cất đã kết thúc.
Người Viking là bộ tộc đến từ bán đảo Scandinavia, bao gồm Na Uy, Đan Mạch, Iceland, Thụy Điển, Phần Lan, trong thời cổ đại từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 11. Mặc dù, bộ tộc Viking thường được nhắc đến như những chiến binh hoặc cướp biển, nhưng thực tế họ cũng là nhà thám hiểm, nhà địa lý, nông dân, thương nhân tài ba. Thời kỳ Viking trong lịch sử Bắc Âu kéo dài từ khoảng năm 753 - 1066.
