Jacques Chirac được coi như tổng thống quyến rũ người Pháp. Ông hoà đồng, hài hước và gần gũi. Những phẩm chất này khiến ông được người dân yêu quý.
Cựu tổng thống Pháp Jacques Chirac qua đời hôm qua ở tuổi 86. Ông là một trong những người có sự nghiệp chính trị lâu nhất ở châu Âu và được cử tri yêu mến bởi các chính sách hướng tới người dân. Đắc cử hai lần vào năm 1995 và 2002, 12 năm ở Điện Elysee biến Chirac thành tổng thống giữ chức lâu thứ hai của Pháp, chỉ sau người tiền nhiệm Francois Mitterrand.
Trên trường quốc tế, ông là tiếng nói đi đầu phản đối cuộc chiến tranh Iraq năm 2003, lập trường khiến Mỹ tức giận. "Chiến tranh luôn là phương án cuối cùng, luôn là sự thừa nhận thất bại, luôn là giải pháp tồi tệ nhất bởi nó mang đến cái chết và đau khổ", ông lúc bấy giờ nói.
Tổng thống Jacques Chirac dự một sự kiện tại Bảo tàng Quai Branly ở Paris hồi tháng 11/2014. Ảnh: Reuters.
Là một người bảo thủ bản năng nhưng có khả năng thay đổi quan điểm nhanh chóng, Chirac từng phục vụ hai nhiệm kỳ thủ tướng từ năm 1974 đến 1976 và 1986 đến 1988, đồng thời là thị trưởng quê hương Paris của ông từ năm 1977 đến 1995. Ông giành được thiện cảm với hình ảnh một chính trị gia lão luyện nhưng rất hài hước, hòa đồng và gần gũi với dân thường.
Chirac sinh ngày 29/11/1932 trong một gia đình có cha là giám đốc ngân hàng và mẹ ở nhà nội trợ. Ông sớm bước chân vào chính trường với khởi đầu đáng mong ước đối với bất kỳ chính trị gia nào: Trở thành sinh viên Trường Hành chính Quốc gia Pháp (Ecole Nationale d'Administration), nơi đào tạo rất nhiều lãnh đạo Pháp. Ông cũng được nhận xét là người điển trai, có thể hình tốt nhờ chơi bóng bầu dục thời trai trẻ.
Chirac kết hôn với vợ, bà Bernadette Therese Marie Chirac, vào năm 1956, sau khi hai người gặp nhau tại Trường Hành chính Quốc gia. Họ có hai con gái là Laurence và Claude Chirac. Laurence hồi năm 2016 qua đời ở tuổi 58 vì chứng trầm cảm và chán ăn kéo dài hơn 4 thập kỷ. Ông có lần từng nói căn bệnh của con gái "là bi kịch lớn nhất cuộc đời mình".
Chirac xuất phát ở một vị trí thuận lợi trên con đường chính trị và tăng tốc khá nhanh. Năm 1962, Chirac được bầu làm chánh văn phòng cho tổng thống Pháp khi ấy Georges Pompidou, người đặt cho ông biệt danh "máy ủi". Trong vòng 5 năm, ông lên chức thứ trưởng và bảo vệ được một ghế quốc hội tại vùng Correze, tây nam Pháp.
Trong cuộc biểu tình lịch sử tháng 5/1968 tại Pháp, Chirac chính là người đã đứng ra đàm phán một thỏa thuận giữa chính phủ với người biểu tình giúp tránh một cuộc đổ máu.
Năm 1974, ở tuổi 41, tổng thống Valery Giscard d'Estaing chỉ định Chirac làm thủ tướng, chức vụ mà ông sau đó tiếp tục đảm nhiệm trong hai năm (1986 - 1988) dưới thời tổng thống Mitterrand.
Sự nghiệp thời kỳ đầu của Chirac được ghi dấu nhiều nhất bởi 18 năm ông giữ chức thị trưởng Paris, từ năm 1977. Đây là bàn đạp tăng tốc mạnh mẽ nhất giúp ông bứt phá trong cuộc đua tới chiếc ghế tổng thống, chuyên gia nhận định. Song quãng thời gian gần hai thập kỷ làm thị trưởng này cũng quay trở lại ám ảnh ông khi ông đã mãn nhiệm.
Năm 2011, Chirac trở thành tổng thống Pháp đầu tiên bị đưa ra xét xử với phán quyết của tòa án Paris rằng ông đã thông đồng tạo ra các công việc giả mạo tại tòa thị chính Paris cho những thành viên trong đảng mình. Chirac lĩnh án tù treo hai năm.
Phiên tòa phơi bày cách mà Chirac đã lợi dụng chức vụ để phục vụ những lợi ích cá nhân. Hàng trăm nghìn euro tiền ngân sách bị lãng phí cho các dịch vụ ăn uống xa hoa và ông còn cho bạn bè mình thuê lại các căn hộ thuộc sở hữu của chính quyền thành phố với giá rẻ mạt.
Nhưng bê bối kể trên không gây ảnh hưởng quá lớn tới vị thế của Chirac trong lòng công chúng Pháp. Ông được công chúng cảm thông vì tình hình sức khỏe ngày càng yếu đi. Bên cạnh đó, sự chán ghét quá lớn của công chúng dành cho hai người kế nhiệm ông là tổng thống Nicolas Sarkozy và Francois Hollande, phần nào giúp Chirac gìn giữ hình ảnh tốt đẹp cho tới cuối đời, bình luận viên Clare Byrne và Adam Plowright từ AFP đánh giá.
Trong một cuộc thăm dò hồi năm 2015, người dân Pháp bầu ông là tổng thống thời kỳ hậu chiến "tử tế nhất", xếp trước cả tổng thống Mitterrand và Charles de Gaulle.
Sau hai lần tranh cử tổng thống thất bại vào năm 1981 và 1988, Chirac cuối cùng thành công ở lần thử sức thứ ba vào năm 1995. Hai năm sau, ông đặt cược vào quyết định giải tán quốc hội với hy vọng bảo vệ được động lực cải cánh kinh tế thị trường tự do. Tuy nhiên, đây lại là một tính toán sai lầm của Chirac khi mà nó khiến các đại cử tri nghiêng về cánh tả. Nhiệm kỳ đầu tiên của ông rơi vào trạng thái tê liệt vì bị đối trọng bởi thủ tướng Lionel Jospin.
Ông dễ dàng tái đắc cử vào năm 2002 sau khi đánh bại lãnh đạo phe cực hữu Jean-Marie Le Pen. Các đại cử tri tập hợp hùng hậu phía sau Chirac nhưng nhiệm kỳ thứ hai ông điều hành nước Pháp lại gây thất vọng. Kinh tế Pháp rơi vào trạng thái đình trệ và tỷ lệ tín nhiệm có lúc chỉ còn 19%.
Bàn về di sản của Chirac, nhà sử học chính trị Jean Garrigues mô tả ông là một "tiếng nói chính trị quan trọng" của thời kỳ mình nhưng lưu ý rằng Chirac thực tế không có nhiều quyết định mang tính đột phá trong thời gian đương chức.
"Bạn không thể nói ông ấy thực sự làm biến đổi nước Pháp. Tính cách của Chirac khiến ông nổi tiếng. Ông ấy biết cách giành thiện cảm từ người dân", Garrigues nhận xét.
