Không thể chấp nhận được bành trướng Trung Quốc, nhiều nước đă t́m cách đối phó. Nhưng không phải ai cũng làm được v́ nhiều lư do khác nhau. Nhật Bản đang thúc đẩy lập “NATO châu Á" đấu Trung Quốc.
Ư tưởng về một Bộ Tứ gồm 4 nước Mỹ - Nhật - Úc - Ấn Độ để bảo vệ ḥa b́nh, ổn định và tự do hàng hải trong khu vực Ấn Độ Dương, Thái B́nh Dương đă được thủ tướng Nhật Shinzo Abe thai nghén từ 10 năm trước. Và hiện tại, Nhật đă có đủ điều kiện để hiện thực hóa ư tưởng của ḿnh.
Ngày 22.08.2007, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe phát biểu trước Quốc hội Ấn Độ và đưa ra tầm nh́n cho khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương. Ông Abe nói về một "sự hợp lưu của 2 vùng biển", vẽ ra liên kết chiến lược giữa Ấn Độ Dương và Thái B́nh Dương. Ông Abe nhận thức Nhật Bản và Ấn Độ là 2 nước hàng hải nằm tại 2 cực đối diện trên 2 vùng biển, chia sẻ chung trách nhiệm bảo đảm duy tŕ ḥa b́nh và thịnh vượng với những yếu tố dân chủ cơ bản.
10 năm sau, các nhà ngoại giao từ Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ gặp nhau tại Manila để tiến hành cuộc họp về khả năng hợp tác giữa 4 nước, trao đổi về Ấn Độ - Thái B́nh Dương, thường được biết tới như là cuộc họp Bộ Tứ. Các quan chức thảo luận về những viễn cảnh cho sự hợp tác ở mỗi vùng như là một sự duy tŕ trật tự quốc tế dựa trên những yếu tố như tự do hàng hải và hàng không, tôn trọng luật quốc tế, giải quyết các tranh chấp bằng ḥa b́nh, gia tăng liên kết trong khu vực, chống chủ nghĩa khủng bố, an ninh hàng hải và chương tŕnh hạt nhân, tên lửa của Triều Tiên.
Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại Ấn Độ tháng 8.2007.
Cuộc họp Bộ Tứ phần nào là kết quả tự nhiên cho những nỗ lực của chính quyền của tổng thống Trump trong việc thúc đẩy chính sách "Ấn Độ - Thái B́nh Dương tự do và rộng mở". Từ góc độ Nhật Bản, cuộc họp làm sống lại quan điểm ông Abe đă đưa ra trong nhiệm kỳ thủ tướng đầu tiên vào năm 2006-2007.
Với quan điểm của Bộ Tứ, Nhật Bản có cơ hội sáng giá để đẩy mạnh không chỉ mối quan hệ gần gũi sẵn có với Mỹ mà c̣n có gắn kết về mặt an ninh sâu hơn với Úc và Ấn Độ để có thể có một vị thế lớn hơn trong khu vực. Dù sao, Nhật Bản vẫn đối mặt với rất nhiều hạn chế về chính trị và địa chính trị khi tham gia liên minh v́ một loạt những dàn xếp về an ninh trước đó trong các thỏa thuận với Mỹ. Có thể những ràng buộc này sẽ ngăn cản Nhật Bản tận dụng được ưu thế lớn nhất với Bộ Tứ hồi sinh.
"Sự hợp lưu của 2 vùng biển"
Ông Abe đă bày tỏ sự quan tâm lớn lao về một liên minh với các nền dân chủ khi ông trở thành thủ tướng năm 2006. Thực tế, sự quan tâm của ông với một nước Nhật vươn tới với các nền dân chủ trên thế giới đă giúp ông nắm được chính quyền. Trong quyển sách Hướng về một đất nước tươi đẹp (Utsukushii Kuni-e) xuất bản năm 2006, ông Abe b́nh luận về tầm quan trọng của việc Nhật Bản giữ một chính sách ngoại giao dựa trên các giá trị thế giới. Cũng trong quyển sách này, ông lần đầu đề cập về việc hợp tác an ninh với Mỹ, Nhật, Ấn Độ và Úc - một cơ cấu hợp tác minh họa cho tầm nh́n của ông về một liên minh các nền dân chủ.
Khi ông Abe trở thành thủ tướng, ông t́m cách để biến những ư tưởng đó thành những nguyên tắc cơ bản cho chính sách ngoại giao của chính phủ Nhật. Một trong những người đầu tiên chuyển tầm nh́n của ông Abe thành hiện thực là Bộ trưởng Ngoại giao Tara Aso, người đă đưa ra khái niệm về "Cánh cửa của tự do và thịnh vượng" - một trong những bài phát biểu đầu tiên của ông ở cương vị Bộ trưởng Ngoại giao vào tháng 11.2006. Trong bài phát biểu, ông Aso nói chính phủ của ông Abe quan tâm tới "việc chú trọng các giá trị ngoại giao và sự cam kết của Nhật Bản hỗ trợ các nước giữ các giá trị dân chủ trên lục địa Á Âu".
Năm 2007, ông Tara Aso giữ cương vị Bộ trưởng Ngoại giao Nhật đă có bài diễn văn về "Cánh cửa của tự do và thịnh vượng".
Tại thời điểm ông Aso và ông Abe đang cụ thể hóa tầm nh́n của ḿnh, Nhật Bản phải đối đầu với sự gia tăng can thiệp của lực lượng tuần duyên và các tàu cá Trung Quốc với mục đích tuyên bố chủ quyền trên vùng biển Hoa Đông. Không quân Trung Quốc cũng gia tăng các vụ xâm nhập vào bầu trời biển Hoa Đông. Để đáp trả, Nhật Bản cố gắng quốc tế hóa những hành vi của Trung Quốc bằng cách chứng tỏ các nước có quyền lợi ở Biển Đông cũng phải đối mặt với những thách thức giống như Nhật Bản tại biển Hoa Đông.
Bài phát biểu của ông Abe trước quốc hội Ấn Độ gắn với niềm tin của ông rằng một liên minh các nền dân chủ sẽ hoạt động như một người bảo vệ các giá trị thế giới. Trong phạm vi khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương, bài phát biểu dựa trên ư niệm là Thái B́nh Dương và Ấn Độ Dương phải được coi là một sân khấu lớn biểu tượng cho tầm quan trọng của sự tự do tiếp cận các giá trị chung toàn cầu.
Tuy nhiên, quan niệm về "sự hợp lưu của 2 vùng biển" bị mất đi sự quan tâm sau khi ông Abe rời chính phủ vào năm 2007. Mặc dù những người kế vị ông tiếp tục ủng hộ sự hợp tác song phương với Ấn Độ và Úc nhưng họ không có hứng thú với một mô h́nh như Bộ Tứ. Khi ông Abe trở lại nắm quyền vào năm 2012, ông bày tỏ cam kết được làm mới trong một bài viết cho tờ Project Syndicate với tiêu đề "Vành đai kim cương an ninh dân chủ của châu Á".
Bài báo lặp lại niềm tin của ông Abe rằng ḥa b́nh, ổn định và tự do hàng hải tại Thái B́nh Dương, Ấn Độ Dương là không thể tách rời và xác nhận lại một lần nữa cam kết của Tokyo duy tŕ tự do chung trong cả 2 khu vực. "Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và bang Hawaii của Mỹ tạo ra h́nh ảnh một viên kim cương... bảo vệ tuyến đường hàng hải công cộng kéo dài từ khu vực Ấn Độ Dương tới phía Tây của Thái B́nh Dương". Ông Abe công khai ư định "đầu tư để mở rộng khả năng lớn nhất có thể của Nhật Bản trong vành đai kim cương này".
Tăng cường hợp tác chiến lược tại "Ấn Độ - Thái B́nh Dương"
Và Nhật Bản đang t́m cách thực hiện hóa điều đó. Trong yếu tố cơ bản "Chủ động đóng góp cho ḥa b́nh quốc tế" của chiến lược An ninh quốc gia năm 2013, Nhật Bản nâng cao quan hệ an ninh cả song phương và đa phương với 3 nước trong vành đai kim cương. Tháng 4.2014, ông Abe sửa lại chính sách lâu dài của Nhật về xuất khẩu vũ khí đă cấm ngành công nghiệp Nhật Bản xuất khẩu các vũ khí và công nghệ liên quan ra nước ngoài.
Hiện tại, các quỹ đầu tư của Nhật có thể dễ dàng tiếp cận với các đối tác nước ngoài để phát triển và xuất khẩu các thiết bị quốc pḥng. Quan hệ với Ấn Độ và Úc đặc biệt quan trọng nên Nhật Bản đă có những thỏa thuận song phương về hợp tác kỹ thuật quốc pḥng với mỗi nước. Nhật đă kư thỏa thuận chuyển giao kỹ thuật quốc pḥng với Úc vào tháng 7.2014, với Ấn Độ vào tháng 12.2015.
Thủ tướng Nhật Shinzo Abe và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.
Tháng 4.2015, Nhật Bản và Mỹ hoàn thành bản sửa đổi nguyên tắc hợp tác quốc pḥng song phương lần đầu tiên kể từ 20 năm trước. Được lập đầu tiên năm 1976, nguyên tắc hợp tác quốc pḥng ban đầu vạch rơ vai tṛ riêng biệt giữa quân đội Mỹ và Lực lượng pḥng vệ Nhật Bản. Bộ nguyên tắc này được sửa lại vào năm 1997 để mở rộng khu vực địa lư mà quân đội Nhật - Mỹ hợp tác để đề pḥng những trường hợp khẩn cấp tiềm tàng trong vùng Đông Bắc Á.
Bản sửa đổi năm 2015 có một bước tiến mới, tạo ra những nguyên tắc mới cho 2 lực lượng hợp tác không chỉ về pḥng thủ ở Nhật và những sự việc bất ngờ xảy ra trong vùng mà c̣n ở ngoài những vùng lân cận Nhật Bản. Để cải thiện hợp tác song phương trong phạm vi Nguyên tắc Quốc pḥng, Nhật và Mỹ cũng thiết lập một Cơ cấu hợp tác đồng minh.
Mặc dù có sự hỗ trợ nhất quán mối quan hệ Nhật - Úc khi ông Abe quay lại nắm quyền, những nỗ lực để thể chế hóa các mối quan hệ cũng được đẩy nhanh dưới sự kiểm soát của ông với: Hiệp định mua sắm và cung cấp các dịch vụ chéo, Hiệp định An ninh thông tin, Hiệp định chuyển giao thiết bị và công nghệ quốc pḥng, Hiệp định đối tác kinh tế - Tất cả đều được ban hành trong 6 năm vừa qua. Nhật Bản tiếp tục đẩy mạnh quan hệ song phương với Ấn Độ qua Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện, Hiệp định an ninh thông tin và Hiệp định chuyển giao công nghệ và thiết bị quốc pḥng trong 7 năm vừa qua.
Bỏ qua vấn đề Nhật Bản nên hợp tác an ninh với Úc đến đâu, Nhật tin rằng họ có đối tác chiến lược đặc biệt với Úc, đối tác chiến lược đặc biệt và đối tác toàn cầu với Ấn Độ. Những mối quan hệ này dựa trên nền tảng chia sẻ các giá trị như dân chủ, tự do, tự do thương mại và tôn trọng nguyên tắc quốc tế. Quan trọng hơn, các nước này, tương phản với Hàn Quốc, ghi tên vào cán cân quyền lực Châu Á và hỗ trợ những nỗ lực của Nhật Bản để tăng vai tṛ của nước này trong an ninh khu vực.
Hơn nữa, với những tham vọng chủ quyền bất chấp luật pháp quốc tế của Trung Quốc tại Biển Đông và Biển Hoa Đông ngày càng trở nên quá khích, chiến lược quan trọng của Nhật về quan hệ với Úc và Ấn Độ phát triển là hoàn toàn dễ hiểu. Ấn Độ trở thành một đối tác thật sự quan trọng v́ những vấn đề biên giới của Ấn Độ với Trung Quốc và sự cảnh giác gia tăng v́ Trung Quốc đang xâm nhập vào Ấn Độ Dương.
New Delhi cũng t́m cách để xúc tiến một tầm nh́n giống như của ông Abe: ǵn giữ trật tự quốc tế dựa trên luật tự do hàng hải trong khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương, một khu vực rất quan trọng tới an ninh và thịnh vượng toàn cầu và không một nước nào được phép thay đổi hiện trạng trong vùng bằng vũ lực. Trong chuyến thăm Ấn Độ của ông Abe vào tháng 9.2017, ông và thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đă nhấn mạnh khả năng của hai nước đạt được sự "tự do, rộng mở và thịnh vượng" trong khu vực Ấn Độ - Thái B́nh Dương.
Nhật Bản cũng dành sự quan tâm lớn tới các mối quan hệ tay ba: Mỹ-Nhật-Úc và Mỹ-Nhật-Ấn. Hai cơ cấu quan hệ ba bên này có trước Bộ Tứ ít nhất một thập kỷ và mở ra các cơ hội cho các cuộc bàn thảo ngoại giao diễn ra đều đặn. Trong nhiều năm trước sự hợp tác quân sự các bên đă được thúc đẩy. Đặc biệt, ba nước đă có cuộc tập trận ba bên trong cuộc diễn tập Malabar của Mỹ và Ấn Độ vào tháng 7.2017, một cuộc tập trận tại biển Nhật Bản vào tháng 11.2017.
Cuộc tập trận sau cho thấy Ấn Độ đă ít lo ngại hơn về các hành động leo thang của Trung Quốc và đă có bước đi mới để đứng chung hàng với Mỹ và Nhật. Nhưng sự hợp tác quân sự của Nhật với các nước vẫn chỉ dừng ở các cuộc tập trận chung và hợp tác ở các hoạt động phi tác chiến như cứu trợ nhân đạo và thiên tai.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
