Vụ kiện sạc 24 giờ: khi quảng cáo chạy nhanh hơn dòng điện
Tháng 6 vừa rồi, một nhóm người tiêu dùng ở Mỹ âm thầm nộp đơn kiện tập thể VinFast. Lý do nghe qua tưởng chuyện nhỏ mà lại động tới cái cốt lõi của xe điện: tốc độ sạc. Trong tài liệu kỹ thuật và các màn quảng cáo đầy bóng bẩy, VinFast khẳng định xe của mình đạt chuẩn sạc nhanh “ngang hàng các hãng lớn”, sạc một chút là đủ đi chơi cuối tuần, sạc một lát là lại bon bon trên freeway. Thế nhưng khi nhận xe, nhiều khách mới vỡ lẽ: để sạc đầy bộ pin, họ phải cắm xe gần… 24 giờ. Cái khoảng cách giữa “sạc nhanh chuẩn công nghiệp” và “thực tế sạc gần một ngày” lớn đến mức không thể đổ cho chuyện hiểu lầm hay khác biệt điều kiện sử dụng nữa.
Người Mỹ không chửi trên Facebook, họ đi thẳng ra tòa
Trong đơn kiện, các nguyên đơn nói rất rõ: VinFast đã cố tình hoặc vô ý đưa ra thông tin gây hiểu lầm về khả năng sạc; hãng dùng những điều kiện đo lường không phản ánh bối cảnh đời thực, khiến người mua tưởng mình sắp sở hữu một chiếc xe “cắm một lúc chạy cả ngày”, nhưng cuối cùng lại vướng vào cảnh sạc lê thê, đảo lộn sinh hoạt, công việc, kế hoạch di chuyển. Họ không ngồi lên mạng than thở, cũng không làm clip “bóc phốt” cho vui. Họ nhờ tới luật sư, xin tòa buộc VinFast bồi thường thiệt hại, hoàn tiền, mua lại xe theo luật Lemon Law, dừng mọi quảng cáo sai lệch và trả toàn bộ phí pháp lý. Ở một đất nước mà luật bảo vệ người tiêu dùng khá nghiêm, việc kiện tập thể là công cụ bình thường: sản phẩm không đúng như giới thiệu, hãng phải giải trình tới nơi tới chốn, thậm chí trả giá đắt. Còn VinFast, cho đến nay vẫn chưa lên tiếng một cách tử tế về câu chuyện “sạc 24 giờ” này.
Người Việt đi xe Vin: chịu trận trong im lặng?
Nghe chuyện người Mỹ kiện VinFast, không ít người Việt chợt tự hỏi: sao bên kia đại dương có thể đứng tên trong đơn kiện, còn ở Việt Nam thì… im re? Phải chăng xe bán trong nước không có lỗi? Hay vì chúng ta không có luật? Câu trả lời, tiếc thay, lại nằm ở khoảng mờ giữa “có” và “không”. Trên giấy tờ, Việt Nam không thiếu quy định bảo vệ người tiêu dùng, cũng có cả cơ chế khiếu nại, hòa giải, thậm chí khởi kiện. Nhưng trên thực tế, rất ít người dám đứng ra kiện một doanh nghiệp lớn, nhất là doanh nghiệp được ca ngợi hàng ngày trên truyền thông chính thống như “niềm tự hào dân tộc”. Người ta sợ bị gây khó dễ, sợ “đụng nhầm chỗ”, sợ mình thành kẻ vô ơn khi dám phàn nàn về “niềm tự hào quốc gia”. Và thế là, thay vì cầm đơn ra tòa, nhiều khách chỉ biết thở dài, rao bán xe lỗ chỏng gọng, rồi rút kinh nghiệm “lần sau né”.
Ấn Độ: nơi VinFast “chết ngay khi vừa đến”
Trong lúc VinFast vẫn loay hoay với những vụ kiện ở Mỹ, báo chí Ấn Độ lại lạnh lùng gắn cho hãng cái nhãn “dead on arrival” – chết ngay khi vừa tới. Cách đây không lâu, tại Bharat Mobility Expo, VinFast bước ra sân khấu như một ngôi sao mới nổi, với VF6, VF7 và những lời hứa “sẽ thống lĩnh thị trường”, “chiến lược giá cạnh tranh”. Thế nhưng vài tháng trôi qua, người ta gần như không thấy bóng dáng xe VinFast trên đường phố Delhi, Mumbai, Bangalore. Ngay cả những phóng viên xe cộ vốn rất chịu khó lùng tìm mẫu mới cũng phải thú thật: người dùng Ấn Độ chẳng mấy ai quan tâm. Chiến lược định giá thấp không cứu nổi một sản phẩm bị đánh giá là thiếu trang bị quan trọng, thiết kế không đủ nổi bật và cảm giác tổng thể chưa đạt tầm “cao cấp” như giá bán gợi ý. VF7 – mẫu được quảng bá là “lá cờ đầu” – lại càng không tạo được cảm xúc. Trong một thị trường mà những hãng như Kia, MG từng bùng nổ doanh số chỉ sau vài năm, việc VinFast không làm được điều tối thiểu là khiến người ta… nhìn theo trên đường phố là dấu hiệu rất xấu.
Giấc mơ toàn cầu và cái gốc mang tên “chất lượng & trung thực”
Báo chí Ấn Độ không chỉ dừng lại ở chuyện doanh số gần như bằng 0, mà còn chỉ ra mẫu số chung ở các thị trường VinFast đã và đang đặt chân tới: thương hiệu yếu, sản phẩm chưa đủ thuyết phục, chiến lược thị trường thiếu bản sắc. Nói một cách thẳng thắn: khi anh không mang tới thứ gì vượt trội về chất lượng, thiết kế, trải nghiệm, thì câu chuyện “giá rẻ, ưu đãi, trợ giá” chỉ là liều thuốc tê, hết tác dụng rất nhanh. Xe điện lại càng nhạy cảm: người dùng quan tâm nhất tới độ bền pin, tốc độ sạc, hệ thống sạc công cộng, dịch vụ hậu mãi. Nếu ngay cả thông số sạc cũng bị tố là “không giống quảng cáo”, thì niềm tin vốn đã mỏng của khách hàng quốc tế càng dễ rơi vỡ. Muốn làm thương hiệu toàn cầu, không thể chỉ dựa vào băng rôn “tự hào Việt Nam” và một vài bài PR rộn rã; cái gốc vẫn là sản phẩm tử tế và sự trung thực trong từng con số.
Câu hỏi khó cho người Việt và cho chính VinFast
Nhìn từ vụ kiện sạc pin ở Mỹ và sự “lạnh nhạt” ở Ấn Độ, câu hỏi không chỉ dành cho VinFast mà còn cho chính chúng ta. Người Việt có dám đòi hỏi tiêu chuẩn ngang với người Mỹ, người Ấn không? Hay chúng ta sẽ tiếp tục chấp nhận “hàng cho nội địa” kém hơn “hàng xuất khẩu”, chấp nhận bị đối xử như đứa con riêng trong chính ngôi nhà của mình? Nếu người Việt cứ mãi dễ tính, dễ bỏ qua, dễ bị ru ngủ bằng những câu chuyện “niềm tự hào dân tộc”, thì doanh nghiệp nào phải cố gắng làm tốt hơn, trung thực hơn? Ở chiều ngược lại, nếu VinFast thực sự muốn đi đường dài, muốn được tôn trọng ở những thị trường khắc nghiệt, hãng không thể tiếp tục coi những lời phê bình là “chống phá”, “bôi nhọ”, mà phải xem đó là tấm gương soi. Thay vì bỏ tiền thuê đội quân truyền thông dập lửa trên mạng, tốt hơn là đầu tư cho R&D, cho kiểm định độc lập, cho chế độ bảo hành, thu hồi, bồi thường minh bạch.
Lời nhắn gửi đến anh Vượng và… anh Sanh Châu
Các chuyên trang xe hơi Ấn Độ kết bài bằng một câu rất ngoại giao: “Chúng tôi chúc VinFast may mắn, và hy vọng họ sẽ nỗ lực mạnh mẽ hơn.” Còn người Việt chúng ta, có lẽ nên thêm một vế: “Và hy vọng anh đừng chỉ nỗ lực đi kiện những người dám nói thẳng.” P.S. nho nhỏ: nếu anh Phạm Nhật Vượng tự tin về sản phẩm và chiến lược của mình, “có ngon” thì mời anh sai anh Sanh Châu sang Ấn Độ kiện luôn cái chuyên trang xe hơi đang chê VinFast “chết ngay khi vừa đến” ấy. Chơi vậy mới đúng kiểu “global brand”, anh Vượng nhỉ – đừng chỉ dũng cảm với mấy nhà báo Việt hay mấy kênh YouTube lẻ loi. Bởi cuối cùng, trong thế giới phẳng này, không có vụ kiện nào thắng nổi miệng người tiêu dùng khi họ đứng bên một chiếc xe sạc 24 giờ mà vẫn chưa đầy pin.
