Doanh số Black Friday tăng, nhưng ví người Mỹ không dày thêm bao nhiêu
Black Friday – ngày mua sắm điên cuồng nhất năm ở Mỹ – năm nay lại lập thêm những con số mới. Theo dữ liệu của Mastercard SpendingPulse, tổng doanh số bán lẻ tăng 4,1% so với năm ngoái. Riêng mua sắm online, người Mỹ đã “đốt” tới 11,8 tỉ USD, tăng 9,1% so với 2024, theo Adobe Analytics.
Nhưng đằng sau những con số tưởng như hoành tráng đó là cái bóng dài của lạm phát. Với mức lạm phát khoảng 3%, mức tăng 4,1% doanh số thực chất chỉ tương đương tăng “thật” đâu đó khoảng 1%. Nói cách khác, người Mỹ không hẳn mua nhiều hơn, mà chủ yếu phải trả giá cao hơn cho cùng một giỏ hàng.
Hai nước Mỹ trên cùng một khu mua sắm: Kinh tế hình chữ K
Câu chuyện Black Friday năm nay là câu chuyện kinh tế chữ K hiện lên rất rõ. Beige Book mới nhất của Fed cho thấy chi tiêu của nhóm thu nhập thấp và trung lưu đang chậm lại. Họ bớt ra ngoài, bớt quẹt thẻ, bớt “vung tay” trong mùa lễ.
Ngược lại, nhóm thu nhập cao vẫn tiêu xài thoải mái: vẫn du lịch, vẫn hàng hiệu, vẫn các món xa xỉ. Khi chứng khoán tăng, giá nhà leo thang, tài sản trên giấy của họ dày lên, họ có cảm giác “giàu thêm” và không ngại rút ví.
Nhà bình luận kinh tế Rick Newman mô tả rất rõ: nếu bạn có nhà, có cổ phiếu, bạn đang nằm trên nhánh đi lên của chữ K – tự tin chi tiêu, tự tin hưởng thụ. Còn nếu bạn không có tài sản, chỉ sống bằng lương tháng, bạn ở nhánh đi xuống: thu nhập dậm chân, chi phí đội lên, lúc nào cũng canh cánh nỗi lo mất việc.
Người giàu vung tay, người nghèo cắt bớt giỏ quà
Các chuyên gia tiêu dùng cho biết mùa lễ năm nay người Mỹ mua ít món hàng hơn, nhưng giá trung bình của mỗi món lại cao hơn. Người có tiền thì vẫn “mua theo ý thích”, còn người kém dư giả thì phải lên kế hoạch từng đồng.
Họ cắt bớt các món quà cho chính mình, bớt những kiểu “tự thưởng” vốn rất phổ biến nhiều năm qua. Tiền đó được chuyển sang trả các hóa đơn thiết yếu: tiền điện, tiền sưởi ấm tăng do giá khí đốt, hóa đơn chợ ngày càng đắt đỏ, tiền thuê nhà tăng nhanh hơn tốc độ lương. Nhiều gia đình buộc phải chọn: hoặc quà Giáng Sinh, hoặc bớt một phần chi phí sinh hoạt.
Thêm một lớp áp lực nữa là thuế quan của Tổng thống Donald Trump. Theo khảo sát của Hiệp hội Bán lẻ Quốc gia (NRF), 85% người tiêu dùng kỳ vọng giá cả sẽ cao hơn vì thuế nhập khẩu. Không ai ngồi tính từng món “thuế quan làm tăng giá bao nhiêu phần trăm”, nhưng cảm giác “mọi thứ đều đắt lên vì chính sách” đang đè nặng trong đầu người mua.
Khi người Mỹ săn sale, các đại gia bán lẻ chia phe thắng – thua
Trong bối cảnh đó, “giá trị” – value – trở thành từ khóa. Người dân tìm đến những chuỗi cửa hàng mà họ tin là giúp đồng tiền đi xa nhất: thực phẩm, đồ thiết yếu, quần áo, điện tử… phải rẻ, phải đáng đồng tiền.
Walmart, TJ Maxx, Gap… đang là những cái tên hưởng lợi. Walmart thậm chí tăng thị phần ở hầu hết các phân khúc và cả trong nhóm khách hàng thu nhập cao. Khi mọi người cùng muốn “mua rẻ hơn một chút”, kẻ bán được hàng là người đủ lớn để ép giá, đủ khôn để tung khuyến mại đúng chỗ.
Ngược lại, những chuỗi như Target hay Bath & Body Works lại chật vật hơn. Bath & Body Works cho biết khách hàng đang bớt hẳn kiểu “mua thêm cho vui”, bớt mua quà cho chính mình. Những món “thơm tho, dễ thương nhưng không thật sự cần thiết” là thứ bị gạch tên đầu tiên khi ngân sách bị siết lại.
Mưa giảm giá, bão số liệu: 1.000 tỉ USD mùa lễ hội
Dù vậy, mùa mua sắm cuối năm ở Mỹ vẫn là một con số khổng lồ. NRF dự báo doanh số bán lẻ hai tháng 11–12 sẽ tăng 3,7%–4,2% so với năm ngoái. Nếu đúng như dự báo, tổng chi tiêu mùa lễ sẽ chạm mốc kỷ lục 1.000 tỉ USD, từ mức 976 tỉ USD năm trước.
Riêng Black Friday, quần áo là ngôi sao: doanh số đồ may mặc tăng 6,1% online và 5,4% tại cửa hàng, khi người Mỹ tranh thủ “làm mới tủ đồ” nhưng vẫn cố chọn những món “hợp túi tiền”. Ngày Lễ Tạ Ơn trước đó, người tiêu dùng đã chi 6,4 tỉ USD online, tăng 5,3% so với năm ngoái, nhờ làn sóng giảm giá sớm tràn ngập các website.
Một xu hướng khác cũng bùng lên là “mua trước, trả sau” (buy now, pay later). Adobe ước tính từ 1/11 đến 31/12, người Mỹ sẽ chi khoảng 20,2 tỉ USD qua hình thức này, tăng 11% so với 2024. Khi ví mỏng nhưng vẫn muốn giữ không khí lễ hội, chia nhỏ khoản chi thành nhiều kỳ thanh toán là cách nhiều người chọn để đỡ “sốc” khi nhìn vào số dư tài khoản.
Mùa lễ hội giữa bầu không khí ảm đạm
Bức tranh tổng thể của người tiêu dùng Mỹ không hẳn là màu hồng. Niềm tin tiêu dùng suy giảm, tăng trưởng việc làm chậm lại, và đợt đóng cửa chính phủ gần đây khiến một bộ phận người thu nhập thấp bỗng nhiên bị cắt tạm thời nguồn trợ cấp thực phẩm (SNAP), buộc họ phải bớt chi trong những ngày lẽ ra là rộn ràng nhất.
Thế nhưng, như một thói quen văn hóa, người Mỹ vẫn cố gắng giữ mùa lễ cuối năm như một khoảng thời gian đặc biệt. Claudia Lombana, chuyên gia tiêu dùng, cho biết có tới một nửa dân số đã bắt đầu mua sắm từ… Halloween để dàn trải chi phí. Năm ngày vàng từ Lễ Tạ Ơn đến Cyber Monday vẫn là “trận đánh lớn” đối với các nhà bán lẻ, cả online lẫn cửa hàng truyền thống.
Người tiêu dùng, dù thắt lưng buộc bụng hơn, vẫn muốn treo đèn, vẫn muốn có quà dưới gốc cây thông cho con cái, vẫn muốn bữa tối Giáng Sinh có chút phong vị ấm áp. Họ săn giảm giá kỹ hơn, so sánh giá lâu hơn, canh từng mã coupon, tận dụng mọi chương trình khuyến mãi để giữ được chút “phép màu mùa lễ” mà không đánh đổi quá nhiều sự an toàn tài chính.
Và đó chính là Black Friday của nước Mỹ năm nay: ánh đèn sale nhấp nháy trên một nền kinh tế hình chữ K – nơi kẻ giàu tiếp tục mua sắm không cần nhìn giá, còn người nghèo lặng lẽ tính toán từng đồng, nhưng cả hai đều đang cố tìm một chút niềm vui giữa những ngày cuối năm đầy biến động.
