Theo nhiều nguồn tin thân cận, các giới chức Mỹ và Nga đã bí mật thảo luận về một loạt thỏa thuận hợp tác năng lượng trong khuôn khổ các cuộc đàm phán hồi đầu tháng 8 vừa qua nhằm tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột ở Ukraine.
Nhà máy LNG Yamal của Novatek. (Nguồn: Novatek)
Những sự đề xuất này được đưa ra như các "đòn bẩy" để khuyến khích Điện Kremlin đồng ý chấm dứt cuộc xung đột tại Ukraine, đồng thời tạo ra điều kiện cho Washington sẽ cho nới lỏng một số lệnh trừng phạt nhắm vào Moscow.
Sau khi Tổng thống Putin phát động cuốc xâm lược ngông cuồng ở Ukraine vào tháng 2/2022, Nga gần như bị loại ra khỏi nguồn vốn đầu tư quốc tế trong lĩnh vực năng lượng và không thể ký kết các thỏa thuận lớn do các biện pháp trừng phạt áp đặt của phương Tây.
Theo ba nguồn tin, một trong những nội dung được đề cập là khả năng tập đoàn Exxon Mobil sẽ quay trở lại hợp tác trong dự án dầu khí Sakhalin-1 tại vùng Viễn Đông của Nga.
Ngoài ra, có bốn nguồn tin khác cho biết, phía Nga cũng bày tỏ mong muốn được mua thiết bị của Mỹ để phục vụ cho các dự án LNG, trong đó có Arctic LNG 2 hiện đang bị lệnh cấm vận nên chỉ hoạt động cầm chừng.
Một ý tưởng khác, được hãng tin
Reuters đưa ra ngày 15/8, là Mỹ có thể mua các tàu phá băng chạy bằng năng lượng nguyên tử của Nga. Các trao đổi này đã xảy ra trong chuyến viếng thăm Moscow của đặc phái viên Mỹ ông Steve Witkoff.
Tại Điện Kremlin, ông Witkoff đã gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin cùng Giám đốc Quỹ Đầu tư Quốc gia Nga Kirill Dmitriev. Các đề xuất sau đó cũng được thảo luận trong nội bộ Tòa Bạch Ốc với Tổng thống Donald Trump, và thậm chí cũng thấy xuất hiện ngắn gọn tại hội nghị thượng đỉnh Alaska ngày 15/8 vừa qua.
Một nguồn tin cũng tiết lộ thêm:
"Tòa Bạch Ốc thực sự muốn cho công bố ra một thỏa thuận đầu tư lớn sau hội nghị Alaska. Đây là cách mà ông Trump cảm thấy mình đã đạt được thành tựu lớn". (?)
Khi trả lời trước câu hỏi về các thỏa thuận về năng lượng, một giới chức ở Tòa Bạch Ốc khẳng định chính quyền Trump cùng đội ngũ an ninh quốc gia vẫn duy trì sự trao đổi với giới chức Nga và Ukraine để tiến đến một cuộc gặp song phương, nhằm
"chấm dứt thương vong và kết thúc chiến sự ở đây".
"Sẽ không phù hợp với lợi ích quốc gia nếu các chi tiết trong thương lượng tiếp tục bị đưa ra công khai", giới chức này nhấn mạnh.
Trong khi đó, phát ngôn viên của Nga ông Dmitriev cũng từ chối bình luận, Exxon Mobil cũng không trả lời, còn Rosneft và Novatek đều giữ im lặng trước yêu cầu về nguồn tin này.
Thỏa thuận gắn liền với sức ép trừng phạt
Song song với các đề xuất hợp tác năng lượng, Tổng thống Trump đã đe dọa sẽ cho áp đặt thêm các lệnh trừng phạt đối với Nga nếu tiến trình hòa đàm không đạt được kết quả, đồng thời cảnh cáo sẽ cho đánh thuế nặng vào Ấn Độ, quốc gia đang là khách hàng lớn mua dầu thô của Nga. Các biện pháp này có thể khiến cho Moscow khó duy trì sản lượng xuất khẩu dầu thô như hiện nay.
Trước đó, phong cách
"thương lượng qua các thỏa thuận bí mật" của ông Trump cũng nhiều lần được thể hiện ra trong đàm phán về Ukraine. Hồi đầu năm, cũng chính các giới chức này từng tìm cách để cho Mỹ khôi phục lại nguồn khí đốt Nga sang châu Âu.
Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị đình trệ do Liên minh châu Âu kiên quyết đặt mục tiêu loại bỏ ra hoàn toàn khí đốt Nga trước năm 2027.
Lần này, Washington dường như đang chuyển hướng tập trung vào các thỏa thuận song phương với Nga, bỏ qua sự can thiệp trực tiếp của châu Âu.
Cùng ngày diễn ra hội nghị ở Alaska, Tổng thống Putin đã ký sắc lệnh mở đường cho các giới đầu tư nước ngoài, trong đó có Exxon Mobil, được khôi phục lại quyền lợi tại dự án Sakhalin-1, với điều kiện là các bên liên quan phải có hành động để thúc đẩy việc dỡ bỏ các lệnh cấm vận từ phương Tây.
Exxon rút ra khỏi Nga từ năm 2022 sau khi cuộc xâm lược ở Ukraine nổ ra, chấp nhận chịu khoản lỗ đến 4,6 tỷ USD. Phần vốn 30% của tập đoàn trong Sakhalin-1 đã bị chính quyền Nga tịch thu.
Một trong những điểm nóng khác là dự án Arctic LNG 2 của Nga, vốn bị Mỹ và phương Tây áp đặt nhiều lệnh trừng phạt kể từ năm 2022, bao gồm cắt nguồn cung cấp các tàu chở khí lớp băng, loại thiết bị tối quan trọng để vận hành trong điều kiện khắc nghiệt ở Bắc Cực.
Dự án này do tập đoàn Novatek nắm cổ phần chi phối. Từ năm ngoái, công ty này đã tìm cách vận động hành lang ở Washington nhằm cho khôi phục lại sự giao dịch và thúc đẩy cho dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.
Theo
Reuters, nhà máy Arctic LNG 2 đã nối lại việc xử lý khí đốt từ tháng 4/2025, dù với công suất rất thấp. Năm nay, dự án đã cho xuất cảng được 5 chuyến hàng trên các tàu nằm trong diện trừng phạt. Trước đó, một dây chuyền sản xuất phải cho ngừng hoạt động vì gặp khó khăn trong xuất cảng.
Dự án ban đầu dự kiến gồm ba dây chuyền xử lý LNG, trong đó dây chuyền thứ ba đang trong giai đoạn chuẩn bị, dự kiến sẽ cho sử dụng kỹ thuật của TQ.
Theo một nguồn tin, Washington muốn tận dụng cơ hội này để buộc Nga mua kỹ thuật của Mỹ thay cho TQ, coi đây là một phần trong chiến lược rộng lớn nhằm chia rẽ giao dịch giữa Bắc Kinh và Moscow.
Trước khi phát động cuộc chiến ở Ukraine, TQ và Nga đã từng tuyên bố một giao dịch đối tác chiến lược không giới hạn. Trong thập kỷ qua, Tổng thống Putin đã gặp Chủ tịch Tập Cận Bình hơn 40 lần và gần đây còn công khai coi TQ là đồng minh sống chết có nhau.
Những diễn biến trên cho thấy cuộc đàm phán về hòa bình ở Ukraine đang bị chi phối mạnh mẽ bởi các toan tính về lợi ích năng lượng, nơi mà Washington và Moscow có thể vừa đối đầu, vừa tìm kiếm cơ hội để thỏa hiệp trong khi châu Âu tiếp tục giữ lập trường cứng rắn, và TQ nổi lên như một biến số khó lường trước.
