Theo như trong giới nghệ thuật Việt, bốn nghệ sĩ tên tuổi lừng lẫy từng sống trong ánh hào quang đã phải đối diện với căn bệnh "mất trí nhớ" ở cuối đời là – nghe qua tưởng chỉ là một triệu chứng y khoa, nhưng với đời nghệ sĩ, nó còn là một bi kịch chạm đến tận cùng nỗi đau như: ca sĩ Phương Hoài Tâm, nghệ sĩ điện ảnh Đoàn Châu Mậu, NSƯT Phương Quang và nghệ sĩ cải lương Hồng Nga bi kịch lặng lẽ sau ánh hào quang.
NSƯT Lê Thiện vừa đến thăm nghệ sĩ Hồng Nga, một trong bốn nghệ sĩ nổi tiếng về chiều bị mắc căn bệnh "mất trí nhớ". Bà nói: "Nghệ sĩ vốn sống bằng ký ức, bằng cảm xúc và những mảnh ghép đời người hóa thân vào vai diễn, vào lời ca. Khi ký ức ấy bị cắt lìa, dường như họ cũng mất đi một phần bản ngã".
Trong giới nghệ thuật Việt, bốn nghệ sĩ tên tuổi lừng lẫy từng sống trong ánh hào quang đã phải đối diện với căn bệnh "mất trí nhớ" ở cuối đời là: ca sĩ Phương Hoài Tâm, nghệ sĩ điện ảnh Đoàn Châu Mậu, NSƯT Phương Quang và nghệ sĩ cải lương Hồng Nga.
"Mất trí nhớ" khiến ca sĩ Phương Hoài Tâm bỏ nghề
Ca sĩ Phương Hoài Tâm
Ca sĩ được mệnh danh "tiếng hát học trò" lạc lối trong vòng xoáy Alzheimer, bà được đánh giá là giọng ca gắn liền những ca khúc viết về tuổi học trò của thập niên 1970, từng làm say lòng bao thế hệ khán giả với nét duyên dáng và phong cách trẻ trung.
NSƯT ca sĩ Hồng Vân bùi ngùi nhớ lại: "Dù thành công vang dội, bà không xem ca hát là tất cả, mà chỉ coi đó là phương tiện mưu sinh. Niềm mơ ước thật sự của bà là ngành thẩm mỹ".
Sau năm 1975, bà cùng gia đình sang Mỹ, mở cơ sở thẩm mỹ tại San Jose – một trong những nơi đầu tiên của người Việt ở đây. Đời bà tưởng như viên mãn, cho đến khi căn bệnh Alzheimer khắc nghiệt gõ cửa.
Những ngày cuối đời, "tiếng hát học trò" một thời lừng lẫy phải rời xa sân khấu và sống trong viện dưỡng lão, để ký ức dần rơi rụng. Nhiều đồng nghiệp không khỏi xót xa: "Một giọng ca từng làm say đắm biết bao trái tim, giờ ngay cả tên mình bà cũng khó lòng nhớ được. Đó là nỗi bi kịch mà nghệ sĩ nào nghe cũng rưng rưng".
"Mất trí nhớ" khiến tài tử điện ảnh Đoàn Châu Mậu ở ẩn
Nghệ sĩ Đoàn Châu Mậu
Sinh năm 1917, bước vào điện ảnh khá muộn, nhưng nghệ sĩ Đoàn Châu Mậu đã nhanh chóng khẳng định dấu ấn qua những vai người cha gia trưởng, những trùm thế giới ngầm.
Ông để lại dấu ấn mạnh mẽ với vai diễn trong phim kinh dị Lệ Đá – nhân vật bị chấn động não và mất trí nhớ. Trớ trêu thay, năm 1999, ở tuổi 83, ông ngã cầu thang tại nhà riêng ở Hawaii, chấn thương nặng vùng đầu và vĩnh viễn mất trí nhớ. Tai nạn này lại trùng khớp một cách ám ảnh với vai diễn định mệnh trong Lệ Đá.
Nghệ sĩ Tú Trinh nghẹn ngào nói: "Nghệ thuật như vận vào đời ông. Trên phim là hư cấu, nhưng cuối cùng lại trở thành sự thật. Chỉ khác là, khán giả có thể nhớ mãi vai diễn, còn ông thì lạc mất chính mình. Vì mất trí nhớ khiến những năm tháng cuối đời ông ở ẩn, gia đình không muốn cho ông gặp ai".
Nghệ sĩ Phương Quang – tiếng ca để đời và di nguyện cao cả
NSƯT Phương Quang và NSND Ngọc Giàu trong vở "Tình mẫu tử"
NSƯT Phương Quang – người từng giành HCV Thanh Tâm năm 1966, nổi tiếng với giọng ca mang âm hưởng NSND Út Trà Ôn nhưng đậm chất riêng. Ông gắn liền với những vở diễn cách mạng, đặc biệt là vai Vua Riêm trong Nàng Xê Đa. Nhưng sau một ca phẫu thuật não, ông dần đánh mất trí nhớ.
Những ngày cuối đời, người nghệ sĩ tài hoa ấy vẫn giữ trong mình tình yêu cải lương mãnh liệt, dù ký ức cứ mờ nhạt dần. Ông ra đi ở tuổi 76, để lại di nguyện hiến xác cho y học. Một thế hệ nghệ sĩ trẻ đã rơi nước mắt khi nghe tin: "Ngay cả khi ký ức phai nhạt, ông vẫn nghĩ cho đời sau. Di nguyện của ông là minh chứng đẹp nhất cho tình yêu nghệ thuật và con người".
Nghệ sĩ Hồng Nga – khi ánh đèn sân khấu chỉ còn trong ký ức vụn vỡ
Từ trái sang: Diễn viên Thụy Mười, Phi Phụng, NS Hồng Nga và Phương Dung
Trong bốn nghệ sĩ, có lẽ câu chuyện của nghệ sĩ Hồng Nga khiến nhiều đồng nghiệp xót xa nhất. Ở tuổi ngoài 80, nghệ sĩ Hồng Nga quên bạn bè, khán giả mà đôi khi cả con ruột của mình bà cũng không nhận ra.
Người nghệ sĩ từng làm khán giả say mê với các vai đào độc, đào lẳng, với hơn 60 năm đứng trên sân khấu, giờ phải chống chọi với sự lãng quên. Nhiều đồng nghiệp đến thăm không giấu nổi sự nghẹn ngào. Đó là khoảnh khắc nghệ sĩ Hồng Nga "tìm về chính mình", dù chỉ thoáng chốc.
Bi kịch mất trí nhớ không thể xóa nhòa những cống hiến rực rỡ của bốn nghệ sĩ. Họ đã để lại di sản nghệ thuật và tình yêu nghề bất diệt trong lòng đồng nghiệp, khán giả.
Ca sĩ Hồng Vân xúc động: "Tôi từng có may mắn được gặp và nghe cô Phương Hoài Tâm hát. Ký ức của bà có thể lạc mất, nhưng ký ức về giọng ca ấy trong lòng chúng ta thì không bao giờ mất".
Nghệ sĩ Lan Ngọc rưng rưng: "Tôi từng diễn cùng anh Phương Quang trong nhiều chương trình nghệ thuật tổng hợp. Anh là người nghiêm khắc trên sân khấu nhưng đầy yêu thương ngoài đời. Tôi vẫn còn nhớ từng ánh mắt, từng câu ca của anh. Với chúng tôi, anh mãi là một tượng đài".
Nghệ sĩ Tú Trinh nghẹn ngào khi nhắc đến nghệ sĩ Đoàn Châu Mậu: "Ông là một tài tử rất riêng, rất khác biệt. Sự trùng hợp định mệnh giữa vai diễn và đời ông khiến chúng ta đau đớn, nhưng cũng cho thấy nghệ thuật và cuộc đời đôi khi gắn bó kỳ lạ. Ông sẽ mãi được khán giả và đồng nghiệp ghi nhớ".
NSƯT Thoại Mỹ dành trọn tình thương cho nghệ sĩ Hồng Nga: "Má Nga là người tôi luôn kính trọng. Dù bệnh tật làm má quên đi nhiều thứ, nhưng khán giả thì không bao giờ quên má. Những vai diễn của má, tình thương của má dành cho nghề, sẽ còn mãi với chúng tôi".
"Bốn nghệ sĩ đều đã góp phần làm nên vẻ đẹp rực rỡ cho nghệ thuật. Dù cuối đời phải đối mặt với căn bệnh khắc nghiệt, nhưng ký ức về họ sẽ được gìn giữ trong lòng đồng nghiệp và công chúng" – Kỳ nữ Kim Cương nói.
