Nhiều lãnh đạo thế giới và nhóm vận động đang tăng cường gây áp lực vào phút chót để Ủy ban Nobel trao giải Nobel Hòa bình cho Tổng thống Trump.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm 9/10 tạm ngừng đàm phán về chấm dứt chiến sự ở Gaza trong vài phút để đăng lên mạng xã hội X một bức ảnh chỉnh sửa, trong đó ông đeo chiếc huy chương Nobel Hòa bình ngoại cỡ vào cổ Tổng thống Mỹ Donald Trump.
"Ông ấy xứng đáng có nó!", Thủ tướng Israel viết.
Đây được coi là nỗ lực phút chót trong một chiến dịch quốc tế nhằm thuyết phục Ủy ban Nobel Na Uy trao Nobel Hòa bình cho ông Trump, để ông trở thành tổng thống Mỹ thứ 5 giành giải thưởng này.
Tổng thống Trump không che giấu việc ông khao khát giải thưởng. Nhiều tháng qua, những người ủng hộ trong nước và các lãnh đạo quốc tế muốn lấy lòng ông đã cùng Tổng thống Mỹ tham gia vào một chiến dịch rầm rộ nhằm mang giải Nobel Hòa bình về cho ông.
"Một chiến dịch vận động và đề cử công khai như những gì chúng ta thấy trong năm qua là điều vô cùng bất thường", Giám đốc Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo Nina Graeger nhận xét.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại một cuộc họp ở Nhà Trắng hôm 8/10. Ảnh: AP
Mặc dù chiến dịch vận động của Tổng thống Trump được coi là bất thường, nó không hoàn toàn vô căn cứ. Tổng thống, người ủng hộ ông, các lãnh đạo quốc gia hay những nhóm hoạt động đại diện gia đình con tin ở Gaza lập luận rằng ông xứng đáng được xem xét cho giải Nobel Hòa bình một cách nghiêm túc vì những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc đàm phán ngừng bắn ở Gaza, Ukraine cùng nhiều nơi khác.
Họ viện dẫn những đóng góp của ông cho các nỗ lực hòa bình giữa Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo, Campuchia và Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan, Serbia và Kosovo, Ai Cập và Ethiopia hay Armenia và Azerbaijan.
"Tôi đã thúc đẩy 7 thỏa thuận hòa bình và chúng đã giải quyết được các cuộc xung đột, một cuộc kéo dài 31 năm, một cuộc 34 năm, một cuộc 35 năm, một cuộc 10 năm", ông Trump nói tại Nhà Trắng hôm 9/10.
"Tôi đã thực hiện 7 thỏa thuận. Cái này sẽ là thứ 8". Tổng thống cho hay, đề cập tới thỏa thuận ngừng bắn Israel - Hamas, thêm rằng ông "thực sự không biết Ủy ban Nobel sẽ làm gì" nhưng "không ai trong lịch sử có thể giải quyết 8 cuộc xung đột trong khoảng thời gian 9 tháng".
Chiến dịch vận động Nobel Hòa bình của Tổng thống Trump đã mở ra con đường mới cho các lãnh đạo nước ngoài cũng như chính trị gia trong nước nhằm nhận được ưu ái từ ông.
Tại một cuộc họp nội các hồi tháng 8, Steve Witkoff, đặc phái viên Trung Đông của ông Trump, nhấn mạnh ông chỉ mong muốn duy nhất một điều rằng Ủy ban Nobel "cuối cùng nhận ra Tổng thống là ứng viên sáng giá nhất" cho giải thưởng.
Gia đình một số con tin Israel đang bị giữ Gaza đã công khai ủng hộ Tổng thống Mỹ, lập luận trong một lá thư gần đây gửi tới Ủy ban Nobel rằng: "Năm qua, không lãnh đạo hay tổ chức nào đóng góp nhiều cho hòa bình thế giới như Tổng thống Trump. Trong khi nhiều người chỉ biết hùng biện về hòa bình, ông ấy thực sự đã đạt được nó. Trong khi những người khác đưa ra những lời hứa suông, ông ấy mang lại những kết quả hữu hình giúp cứu vô số mạng sống".
Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, nỗ lực vận động hành lang và gây sức ép vào phút chót này ít có khả năng ảnh hưởng đến quyết định từ Ủy ban Nobel Na Uy, cơ quan hoạt động độc lập về mặt chính trị, yếu tố đã tạo nên uy tín và sự danh giá của giải thưởng.
Các quan chức chính phủ, giáo sư đại học, thành viên hiện tại và cựu thành viên Ủy ban Nobel cùng những người từng đạt giải Nobel Hòa bình có thể gửi đề cử đến ủy ban 5 thành viên do quốc hội Na Uy bổ nhiệm. Các cá nhân không được ứng cử cho giải thưởng này.
Bắt đầu từ tháng 9 năm ngoái, Ủy ban đã nhận được 338 đề cử cho giải thưởng năm nay, gồm 244 cá nhân và 94 tổ chức, tăng so với 286 ứng viên năm ngoái và thấp hơn mức cao kỷ lục mọi thời đại là 376 ứng viên vào năm 2016.
Hạn chót đề cử ứng viên cho giải thưởng năm nay là ngày 31/1, tức là 11 ngày sau khi ông Trump nhậm chức nhiệm kỳ hai. Đến tháng hai và tháng ba, Ủy ban cho biết đã rút gọn số ứng viên xuống còn 20-30, nhưng không công bố danh tính của những cá nhân, tổ chức đó.
Có lẽ điều thúc đẩy tham vọng của Tổng thống Trump là việc tổng thống Barack Obama được trao giải Nobel Hòa bình vào năm 2009, khoảng 9 tháng sau khi nhậm chức nhiệm kỳ đầu tiên vì "tạo ra một bầu không khí mới trong chính trị quốc tế", theo Ủy ban Nobel.
Nhiều đảng viên Cộng hòa cáo buộc Ủy ban đã chính trị hóa giải thưởng, hai năm sau khi cựu phó tổng thống Al Gore, cũng là một đảng viên Dân chủ như ông Obama, giành giải vì nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu. Một số người cho rằng cả ông Obama và ông Gore đều chưa có đóng góp đáng kể gì cho hòa bình thế giới.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm ngoái, ông Trump nói rằng nếu tên mình là Obama, ông đã nhận được giải Nobel Hòa bình "sau 10 giây". "Ông ấy không làm gì vẫn được giải Nobel Hòa bình", Tổng thống Trump than thở hôm 9/10.
Ông Trump đã được đề cử cho giải Nobel Hòa bình trong nhiệm kỳ đầu tiên, sau khi ông gặp lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un nhằm kiềm chế chương trình vũ khí hạt nhân của nước này và sau Hiệp định Abraham, thỏa thuận mang tính bước ngoặt do ông Trump làm trung gian nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và một số quốc gia Arab.
Một nghị sĩ quốc hội Na Uy từng đề cử ông Trump cho giải Nobel Hòa bình năm 2021, nhưng giải thưởng sau đó được trao cho Maria Ressa và Dmitry Muratov, các nhà báo đến từ Philippines và Nga.
Trong di chúc của mình, Alfred Nobel, người sáng lập ra giải Nobel Hòa bình, khẳng định giải nên được trao cho người hoặc nhóm "có đóng góp nhiều nhất hoặc tốt nhất để thúc đẩy tình hữu nghị giữa các quốc gia".
Ủy ban Nobel từng ca ngợi những người đoạt giải trước đây vì đóng góp của họ trong việc thúc đẩy nhân quyền, chủ nghĩa đa phương, dân chủ và các chính sách chống biến đổi khí hậu. Một số người hoài nghi về cam kết của Tổng thống Trump đối với những vấn đề này.
Tháng trước, ông không xuất hiện trong danh sách ứng viên dự kiến cho giải Nobel Hòa bình 2025 do Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo công bố.
"Tổng thống Trump rõ ràng xứng đáng được ghi nhận vì những nỗ lực chấm dứt xung đột ở Gaza và thỏa thuận hòa bình của ông cho Ukraine là kế hoạch hứa hẹn nhất trong nhiều năm qua, nhưng quá sớm để biết liệu nó có dẫn đến hòa bình lâu dài hay không", Graeger từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Oslo nói.
Chuyên gia này thêm rằng việc ông Trump rút Mỹ khỏi các thể chế quốc tế và công khai thể hiện mong muốn kiểm soát đảo Greenland, kể cả bằng vũ lực, không phù hợp với tôn chỉ của Alfred Nobel là trao giải cho những người thúc đẩy tình hữu nghị giữa các quốc gia.
Graeger cho hay nếu những nỗ lực hòa bình của Tổng thống Trump ở Gaza và Ukraine mang lại kết quả rõ rệt, Ủy ban Nobel nhiều khả năng sẽ xem xét ông nghiêm túc hơn cho giải thưởng năm sau, có thể là cùng với các bên khác ở Trung Đông "đã tham gia sâu vào các cuộc đàm phán" như Qatar và Ai Cập.
Khi được hỏi về giải thưởng trong cuộc gặp với Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb tại Nhà Trắng hôm 9/10, Tổng thống Trump nói ông không chắc chắn về cơ hội đoạt giải, lưu ý rằng ông không nỗ lực giải quyết các xung đột quốc tế nhằm giành lấy giải thưởng. Nhưng ông cũng nói rằng nếu Nobel Hòa bình không được trao cho ông sau khi đã giúp chấm dứt nhiều xung đột trên thế giới, đó sẽ là sự "xúc phạm" nước Mỹ.
VietBF@sưu tập
