Tại Nghị Hội Toàn Quốc Đảng Cộng Hòa (RNC) đang diễn ra ở Milwaukee, Wisconsin, người ta tập trung chú ý đến sự kiện cựu Tổng thống Donald Trump chính thức được đề cử tham dự cuộc tranh cử vào chức Tổng thống cuối năm nay. Thượng nghị sĩ JD Vance (CH-Ohio) được cử làm ứng cử viên phó tổng thống liên danh với ông Trump. Truyền thông bàn tán rôm rả về nhân vật JD Vance và quá trình
"quay đầu" của một kẻ
"cơ hội chính trị", từ người lên án ông Trump thậm tệ nay đã biến thành một
"bản sao của ông Trump".
Nhưng có một chuyện quan trọng mà ít người đề cập đến:
đảng Cộng Hòa sẽ đưa nước Mỹ đến đâu nếu ông Trump sẽ trở lại Tòa Bạch Ốc và đảng Cộng Hòa sẽ giành được đa số ở Quốc Hội?
Xin nhắc lại về
"Dự Án 2025", một kế hoạch dài hơn 900 trang, cho cải tổ toàn diện chính phủ liên bang và các chính sách kinh tế–xã hội mà đảng CH sẽ cho thực hiện. Tuy vậy,
"Dự Án 2025" này chỉ được coi là một văn kiện
"không chính thức" do
Quỹ Di Sản (Heritage Foundation), một tổ chức nghiên cứu cánh hữu biên soạn ra và ông Donald Trump lớn tiếng nói rằng,
"ông không có liên can".(?) Văn kiện chính thức, hoặc
"Cương Lĩnh 2025" (2025 Platform–Make America Great Again), đang được trình bày tại RNC sẽ cho chúng ta câu trả lời đầy đủ hơn, rõ ràng hơn.
Cương Lĩnh này chỉ dài có 16 trang, kể cả Lời Nói Đầu, trình bày quan điểm và chính sách của đảng CH. Nội dung Cương Lĩnh gồm có 10 chương,
giải thích một cách vắn tắt 10 chính sách lớn mà đảng này theo đuổi, trong đó nổi bật nhất là chính sách chống lạm phát
"xây dựng nền kinh tế vĩ đại nhất trong lịch sử" và chính sách di trú nhằm
"phong tỏa biên giới, chấm dứt cuộc xâm lăng của người di cư". Các chính sách gây ra nhiều tranh cãi như chống phá thai, cổ xúy tự do súng đạn tuy được nhấn mạnh trong
"Dự Án 2025" này nhưng đã được khéo léo đưa ra khỏi Cương Lĩnh này để né tránh các phản ứng của dân chúng Mỹ.
Để
"xây dựng nền kinh tế vĩ đại nhất lịch sử", Cương Lĩnh của đảng CH đề cao các biện pháp chống lạm phát, cắt giảm các chính sách điều hành kinh tế của chính phủ,
"vĩnh viễn hóa" đ
ạo luật về Giảm Thuế (Tax Cut and Jobs Act–TCJA) mà ông Trump đã ban hành trước đây; xét lại các hiệp định thương mại tự do
"không công bằng" đã ký kết với nước ngoài và
"đẩy mạnh hoạt động khai thác dầu khí để biến nước Mỹ thành nơi sản xuất năng lượng đứng đầu thế giới".
Cương Lĩnh cũng yêu cần thực hiện tái cân bằng cán cân thương mại, hiện nước Mỹ đang bị thâm hụt gần 1,000 tỷ USD mỗi năm qua biện pháp
đánh thuế mọi hàng hóa nhập cảng, tước bỏ quy chế Tối Huệ Quốc (MFN) của TQ, loại dần việc nhập cảng hàng hoá thiết yếu từ nước này và chấm dứt việc TQ đầu tư mua các tài sản và công ty Mỹ.
Ngoài ra, Cương Lĩnh cam kết sẽ hỗ trợ ngành xe hơi Mỹ bằng cách làm đảo ngược những quy định của chính phủ ông Joe Biden về xe điện, cấm nhập cảng xe hơi TQ và chuyển về Mỹ các dây chuyền cung ứng thiết yếu, biến Mỹ thành một
"siêu cường về sản xuất kỹ nghệ" dưới khẩu hiệu:
"Mua hàng Mỹ, thuê người Mỹ" (Buy American and Hire American).
***
Những lời hứa hẹn này nghe rất hay, đúng với mong ước của mọi người Mỹ nhưng
"nói thì dễ, nhưng làm sẽ rất khó" và một số điểm vừa nêu ở trên vừa thiếu thực tế vừa chứa đựng những sự mâu thuẫn không dễ để giải quyết.
Một ví dụ, Cương Lĩnh hứa hẹn sẽ làm hạ mức lạm phát để giảm chi phí sinh hoạt nhưng nếu cho đánh thuế lên mọi hàng hóa nhập cảng sẽ làm cho giá cả tăng lên vì xét cho cùng, nếu mức thuế tăng sẽ được tính vào giá bán hàng mà người tiêu dùng phải trả, chưa kể những biện pháp trả đũa của các đối tác thương mại làm cho việc xuất cảng của người Mỹ sẽ trở nên khó khăn hơn. Nếu đánh thuế 10% lên mọi hàng hóa nhập cảng vào Mỹ bất kể xuất xứ từ đâu thì bình quân mỗi gia đình Mỹ sẽ phải tốn thêm mỗi năm 1,700 USD cho cái gọi là
"thuế lạm phát" (inflation tax), theo các tính toán của
Peterson Institute for International Economics.
Số liệu kinh tế cho thấy vấn đề lạm phát không hẳn là nỗi lo cốt tủy của người Mỹ. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã có phần giảm mạnh từ mức 9.1%/năm vào tháng 6/2022, xuống chỉ còn 3%/năm hiện nay. Còn theo các tính toán của Ngân Hàng Trung Ương Mỹ (FED), lạm phát thực tế chỉ còn 2,4% và cơ quan điều hành này đang tính cho hạ lãi suất căn bản theo sự chuyển động của thị trường. Giá xăng dầu và thực phẩm hiện cũng dễ thở hơn so với năm 2019 nhất là khi so sánh với đồng lương và thu nhập của người lao động bình thường đã được tăng lên trong vòng 5 năm qua.
Đảng CH coi việc làm giảm giá xăng là yếu tố chính để giảm mức lạm phát. Cương Lĩnh kêu gọi
"Chúng ta hãy KHOAN DẦU, BABY, KHOAN DẦU và chúng ta sẽ Độc lập về Năng lượng, thậm chí Thống trị trở lại" (chữ được in hoa trong nguyên văn). Nhưng theo số liệu kinh tế, hồi năm 2023 nước Mỹ đã cho sản xuất ra nhiều dầu khí nhất từ trước cho đến nay và đang là nơi xuất cảng năng lượng quan trọng, cung cấp cho Âu Châu số lượng khí đốt khổng lồ giúp cho châu lục này khỏi phải phụ thuộc vào Nga sau vụ xâm lược Ukraine. Mỹ chỉ đi sau TQ về năng lượng tái tạo mà thôi.
Vấn đề cốt lủy mà nước Mỹ cần, lẽ ra là phát triển năng lượng tái tạo được như điện gió, điện Mặt trời và năng lượng không gây ô nhiễm như năng lượng nguyên tử, chứ không phải cho đẩy mạnh việc khoan dầu và khí đốt, loại nhiên liệu hóa thạch có nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng biến đổi khí hậu của Trái Đất. Trong một buổi làm việc với các ông chủ của các tập đoàn dầu khí và xe hơi mới đây, ông Trump hứa hẹn sẽ cho bãi bỏ mọi giới hạn về khai thác dầu khí mà chính phủ ông Biden đặt ra nếu các ông chủ này chịu đóng góp 1 tỷ USD vào quỹ tranh cử của ông. Cương Lĩnh của đảng CH dường như đi theo cuộc
"mặc cả có điều kiện" đó.
Đảng CH từ lâu vẫn quan niệm cho giảm thuế cho các công ty, tập đoàn lớn, cho người giàu để cho những người này sẽ đem đồng tiền được giảm thuế đó đầu tư mở rộng sản xuất, tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động trong một mô hình
kinh tế tư bản "nhỏ giọt từ trên xuống" (trickle-down economy). Nhưng theo nhiều kinh tế gia uy tín,
"trickle-down economy" thật sự chỉ là một huyền thoại! Các ông chủ tư bản được miễn giảm thuế chỉ dùng đồng tiền đó để mua cổ phần, đẩy giá cổ phiếu lên làm lợi cho cổ đông hoặc đầu tư sản xuất ở nước ngoài, nơi có giá nhân công rẻ hơn, luật lệ về môi trường, về lao động lỏng lẻo hơn so với ở Mỹ và dĩ nhiên, người lao động ở Mỹ sẽ không được hưởng gì cả.
Việc cho giảm thuế cũng làm số tiền thu vào ngân sách cũng giảm theo, buộc chính phủ liên bang phải cho thu hẹp hoặc dẹp bỏ các chương trình phúc lợi xã hội. Tuy vậy, đảng CH vẫn cương quyết theo đuổi chương trình giảm thuế để thu hút sự ủng hộ của giới nhà giàu, của các tỷ phú như ông Elon Musk và nhiều người tài phiệt khác.
Vai trò điều hành của chính phủ trong nền kinh tế là vấn đề phức tạp và gây ra nhiều tranh cãi. Chính phủ nếu muốn can thiệp sâu vào thị trường thì sẽ biến thành hình thuc61 chỉ đạo xã hội chủ nghĩa, ngược lại, nếu không kiểm soát thì con ngựa bất kham của đồng tiền sẽ gây ra khủng hoảng kinh tế. Đảng CH xưa nay vẫn cổ xuý cho quan niệm
"bàn tay vô hình"(?) của thị trường sẽ tự động điều tiết nền kinh tế, không cần chính phủ ra tay can thiệp. Cố Tổng Thống Ronald Reagan (CH) từng khẳng định:
"Chính phủ không phải là giải pháp, chính phủ mới là vấn đề".
Cương Lĩnh của đảng CH năm nay tiếp tục muốn thực thi quan điểm đó, hứa hẹn bãi bỏ nhiều quy định về kinh doanh, về môi trường của chính phủ ông Biden mà họ cho là cản trở sự tự do làm ăn và gây quá tốn kém. Tuy vậy, bóng ma cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009 có nguy cơ sẽ quay lại nếu các biện pháp kiểm soát về kinh doanh bị bãi bỏ.
Hồi cuối tháng Sáu 2024, 16 kinh tế gia xuất sắc nhất, tất cả đều nhận được giải Nobel, đã cùng ký một bức thư cảnh cáo nếu ông Trump trở lại Tòa Bạch Ốc và thực hiện chương trình kinh tế của đảng CH thì mức lạm phát sẽ bùng lên trở lại. Họ cũng lên tiếng báo động, chiến dịch trục xuất người nhập cư bất hợp pháp sẽ làm cho nguồn nhân lực ở Mỹ bị thu hẹp lại, sự cạnh tranh giữa người lao động Mỹ tăng lên, thúc đẩy tăng tiền lương lên và từ đó sẽ gây ra áp lực lớn về lạm phát.
***
Về vấn đề nhập cư, Cương Lĩnh của đảng CH cũng khẳng định, nếu trở lại nắm quyền, họ sẽ cho
"PHONG TỎA BIÊN GIỚI, CHẤM DỨT CUỘC XÂM LĂNG CỦA NGƯỜI DI CƯ" và
"THỰC HIỆN CHIẾN DỊCH TRỤC XUẤT LỚN NHẤT TRONG LỊCH SỬ MỸ" (viết chữ in trong nguyên văn). Cương Lĩnh này nhắc lại những biện pháp đã được ban hành trong nhiệm kỳ trước đây (2017-2020) của ông Trump như xây bức tường biên giới với Mexico, đuổi người vượt biên trở lại bên kia hàng rào, truy lùng và trục xuất những người cư trú bất hợp pháp ở Mỹ cũng như chấm dứt chính sách
"di cư dây chuyền" (chain migration) theo đó công dân Mỹ được cho phép bảo lãnh cho thân nhân từ nước ngoài đến Mỹ định cư.
Một đoàn lữ hành di cư đi vào nội địa Mexico sau khi vượt qua biên giới Guatemala vào ngày 21/10/2018 gần Ciudad Hidalgo, Mexico, điểm đến của họ là Hoa Kỳ. Cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump từng đe dọa hủy bỏ thỏa thuận thương mại gần đây với Mexico và cắt viện trợ cho các nước Trung Mỹ nếu đoàn lữ hành không dừng lại trước khi đến Hoa Kỳ (Hình: John Moore/Getty Images)
Những người biên soạn Cương Lĩnh bị ám ảnh cái gọi là
"Nạn dịch tội ác (crime epidemic) do người nhập cư gây ra" và nhất quyết dùng mọi biện pháp để ngăn chặn hiện tượng vượt biên và đưa người nhập cư ra khỏi các thành phố nước Mỹ.
Thực tế cho thấy, đã có một số trường hợp di dân lậu tấn công và gây tội ác với người Mỹ nhưng cũng không nhiều và chưa có hiện tượng gọi là
"nạn dịch tội phạm" mà thủ phạm là người nhập cư lậu. Tất nhiên nhiều người Mỹ đã và đang là nạn nhân của nạn cưới giật, đánh đập, quấy rối, thậm chí giết người xảy ra trên đường phố nhưng các cuộc điều tra cho thấy đa số các thủ phạm thường là người Mỹ chứ không phải là người nhập cư lậu và người nhập cư có xu hướng tuân thủ pháp luật nghiêm chỉnh hơn, tránh đụng chạm với cơ quan công lực hơn là người bản xứ.
Theo một số chuyên gia, chiến dịch trục xuất hàng loạt người nhập cư không giấy tờ có thể tạo ra một cơn ác mộng về vấn đề nhân quyền, nhân đạo về mặt xã hội và cả kinh tế nữa.
