'Ukraine sẽ không đầu hàng vào ngày mai hay tuần sau nhưng họ sẽ dần mất đi khả năng quân sự và đến một lúc nào đó, họ sẽ đối mặt với thất bại', Mark Cancian, Đại tá thủy quân lục chiến Mỹ đã nghỉ hưu nhận định trước việc Washington thông báo dừng viện trợ cho Kiev.
Cú sốc lớn của Ukraine
Mỹ sẽ tạm dừng mọi viện trợ quân sự cho Kiev đến khi Tổng thống Donald Trump nhận thấy Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky có những nỗ lực thiện chí nhằm hướng tới các cuộc đàm phán hòa bình với Nga, một quan chức Nhà Trắng cho hay.
"Tổng thống Trump đã nói rõ rằng ông ấy tập trung vào hòa bình. Chúng tôi cần các đối tác của mình cũng cam kết với mục tiêu đó. Chúng tôi đang tạm dừng và xem xét lại các khoản viện trợ để đảm bảo rằng nó đang đóng góp vào một giải pháp", một quan chức Nhà Trắng cho hay trong một tuyên bố.
Quân đội Ukraine. Ảnh: Bloomberg News
Nhà Trắng không công bố trong điều kiện nào Mỹ sẽ tiếp tục viện trợ quân sự hoặc liệu nó có được thực hiện với cùng tốc độ như trước hay không. Mặc dù chưa rõ Washington muốn gì từ Kiev nhưng quyết định này là sự dịch chuyển mang tính biểu tượng nhất của Mỹ về việc ủng hộ Ukraine.
Một quan chức cấp cao trong chính quyền ông Trump cho biết tất cả cố vấn an ninh quốc gia hàng đầu của ông Trump đều đồng ý với quyết định tạm dừng viện trợ sau nhiều cuộc họp về vấn đề này. Giận dữ trước những bình luận của ông Zelensky khi nhà lãnh đạo Ukraine nói ông nghĩ xung đột còn lâu mới kết thúc, Tổng thống Trump cảm thấy cần phải chứng tỏ rằng ông nghiêm túc trong việc đưa Ukraine vào bàn đàm phán hòa bình.
"Ukraine không nghĩ rằng chúng tôi nghiêm túc. Chúng tôi phải thể hiện điều đó", quan chức Mỹ thông báo.
Quan chức này cho biết, ông Trump sẽ quyết định Ukraine cần những gì để chứng tỏ rằng họ nghiêm túc về các cuộc đàm phán hòa bình, đồng thời nói thêm rằng không rõ liệu việc ông Zelensky ký một thỏa thuận khoáng sản với chính quyền Mỹ có đủ để tái khởi động việc cung cấp vũ khí hay không.
Quyết định của Mỹ được đưa ra vài ngày sau cuộc họp gây tranh cãi giữa ông Trump và ông Zelensky tại Nhà Trắng. Cuộc trao đổi căng thẳng hôm 28/2 đã làm dấy lên lo ngại trên khắp châu Âu về việc Mỹ có thể đang ngày càng xa rời liên minh phương Tây.
Mỹ đã cung cấp hơn 120 tỷ USD viện trợ kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra 3 năm trước, trong đó có 67,3 tỷ USD viện trợ quân sự. Ngoài ra, Washingotn cũng cung cấp thông tin tình báo, đào tạo và tập hợp cộng đồng quốc tế để hỗ trợ Ukraine. Theo Viện Kinh tế Thế giới Kiel có trụ sở tại Đức, các quốc gia châu Âu đã đóng góp thêm 138 tỷ USD viện trợ quân sự và nhân đạo cho Kiev.
Thông báo tạm ngừng viện trợ của Nhà Trắng cũng nhấn mạnh sự chia rẽ ngày càng gia tăng về chính sách đối ngoại trong đảng Cộng hòa của ông Trump, khi một số nghị sĩ hoan nghênh động thái này trong khi những người khác phản đối.
"Việc ngừng hỗ trợ Ukraine sẽ gây nguy hiểm cho sự ổn định của châu Âu và thế giới tự do", Hạ nghị sĩ Mike Lawler cho hay trên mạng xã hội X. Theo ông: “Có nhiều quan điểm mạnh mẽ ở cả hai bên về vấn đề này và tôi tôn trọng điều đó. Tuy nhiên, chúng ta phải thực tế về bức tranh lớn hơn và bảo vệ lợi ích của Mỹ ở nước ngoài".
Hạ nghị sĩ Mary Miller thì cho rằng: "Tổng thống Trump đã đúng khi dừng việc vận chuyển vũ khí cho Ukraine. Nếu ông Zelensky muốn tiếp tục chiến đấu trong cuộc xung đột bất tận này, hãy để ông ấy tự làm điều đó".
"Mỹ không còn tham gia vào cuộc xung đột đã khiến hàng nghìn người thiệt mạng này nữa. Đã đến lúc cho hòa bình!", hạ nghị sĩ Mary Miller nói.
Quyết định này cũng khiến những người ủng hộ Ukraine tức giận khi họ cảnh báo rằng việc tạm ngừng viện trợ sẽ kéo dài xung đột chứ không phải đẩy nhanh tiến trình hòa bình.
“Việc dừng viện trợ quân sự cho Ukraine gây tổn hại vô cùng lớn cho Mỹ và là một ngày buồn cho các lợi ích của Washington vì nó trao thưởng cho các đối thủ của chúng ta", Mykola Murskyj, Giám đốc tại tổ chức Razom for Ukraine cho biết.
Ngày 3/3, Tổng thống Trump nói ông Zelensky nên "biết ơn nhiều hơn vì đất nước này gắn bó với họ qua mọi thăng trầm". Một thỏa thuận về quyền khai thác khoáng sản được đề xuất giữa Mỹ và Ukraine sẽ cung cấp cho Kiev thêm an ninh, ngay cả khi không có sự đảm bảo quốc phòng rõ ràng của Mỹ mà ông Zelensky yêu cầu vì Mỹ sẽ "hiện diện ở đó", ông Trump nhận định.
Ông cũng chỉ trích ông Zelensky vì nói rằng cuộc xung đột với Nga có khả năng sẽ còn tiếp diễn trong một thời gian.
"Đây là tuyên bố tồi tệ nhất mà ông Zelensky có thể đưa ra và nước Mỹ sẽ không chịu đựng được lâu hơn nữa", Tổng thống Trump biết trên mạng xã hội Truth Social.
Điều gì xảy ra tiếp theo cho Ukraine?
Các nhà phân tích nhận định việc cắt giảm vũ khí của Mỹ sẽ khiến Ukraine khó có thể đối phó với các cuộc tấn công của Nga.
"Ukraine sẽ không đầu hàng vào ngày mai hay tuần sau nhưng họ sẽ dần mất đi khả năng quân sự và đến một lúc nào đó, họ sẽ đối mặt với thất bại", Mark Cancian, Đại tá thủy quân lục chiến đã nghỉ hưu, hiện làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế có trụ sở tại Washington, cho hay.
Ukraine đã có thể nhận được vũ khí từ Mỹ thông qua một số phương tiện như Tài trợ quân sự nước ngoài, cung cấp các khoản vay và trợ cấp cho các quốc gia mua vũ khí từ các công ty quốc phòng của Mỹ và Sáng kiến Hỗ trợ An ninh Ukraine, cho phép Lầu Năm Góc mua vũ khí cho Kiev nhưng hiện đã cạn tiền. Thẩm quyền của Tổng thống cho phép Bộ Quốc phòng rút trực tiếp từ kho vũ khí của mình và đây là công cụ quan trọng nhất để trang bị vũ khí cho Ukraine.
Việc ngừng viện trợ vũ khí mới cho Ukraine đã diễn ra trước cuộc đấu khẩu gay gắt hôm 28/2, trong đó Ukraine và Mỹ được cho là sẽ ký một thỏa thuận khung về quyền khai thác khoáng sản nhưng thay vào đó, buổi lễ ký kết và cuộc họp báo theo lịch trình đã bị hủy bỏ. Các cuộc họp của chính quyền Mỹ ngày 3/3 đã dẫn đến việc tạm dừng các đợt vận chuyển vũ khí đang diễn ra tới Kiev.
Nếu không có viện trợ quân sự mới của Mỹ, với tốc độ hiện tại, Ukraine có đủ vũ khí để tiếp tục chiến đấu với Nga đến giữa năm nay, các quan chức phương Tây nhận định. Đó là kết quả một phần của đợt tăng cường vũ khí mới, được chính quyền ông Biden chấp thuận trong những ngày cuối nhiệm kỳ.
Cuối tuần trước, các nhà lãnh đạo châu Âu đã tổ chức một hội nghị thượng đỉnh tại London và nhất trí thành lập một liên minh để xây dựng kế hoạch hòa bình cho Ukraine rồi sau đó sẽ gửi tới ông Trump. Các đồng minh châu Âu và ngành công nghiệp quốc phòng đang phát triển của Ukraine có thể bù đắp một phần cho sự thiếu hụt vũ khí trong tương lai nhưng việc chấm dứt viện trợ của Mỹ sẽ cắt đứt khả năng tiếp cận của Ukraine đối với các hệ thống vũ khí tiên tiến vốn rất quan trọng đối với chiến lược rộng hơn của nước này nhằm đối phó với các cuộc tấn công của Nga.
Nếu tình trạng dừng viện trợ kéo dài, Ukraine sẽ mất nguồn cung một số vũ khí tinh vi, trong đó có các hệ thống phòng không tiên tiến, tên lửa đạn đạo đất đối đất, hệ thống dẫn đường và pháo phản lực tầm xa. Mỹ là nhà sản xuất duy nhất của một số hệ thống, trong đó có tên lửa ATACMS, pháo phản lực HIMARS - những phương tiện giúp Ukraine có khả năng tấn công xa vào phía sau phòng tuyến của Nga.
Các quan chức và nhà phân tích cho biết, khi nguồn cung từ Mỹ cạn kiệt, khả năng tiến hành các cuộc tấn công tầm xa hơn và bảo vệ các vị trí phía sau của Ukraine sẽ bị ảnh hưởng. Michael Kofman - một thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế nhận định: 'Châu Âu có thể tham gia để đáp ứng một lượng lớn nhu cầu đạn pháo của Ukraine khi kết hợp với các loại đạn dược đã được Mỹ vận chuyển vào đầu năm nay. Nhưng các thách thức sẽ trở nên rõ ràng hơn khi chúng ta bước vào mùa hè".
Theo thời gian, Ukraine có thể sẽ thấy khó khăn hơn trong việc lập kế hoạch dài hạn cho kho vũ khí quân sự của mình hoặc mua các bộ phận cho các hệ thống hiện có. Hiện tại, Ukraine đang xây dựng hoặc chi trả cho khoảng 55% thiết bị quân sự của mình. Mỹ cung cấp khoảng 20%, trong khi châu Âu cung cấp 25%.
Lầu Năm Góc cho biết, cho đến thông báo hôm 3/3, chính quyền ông Trump đã gửi một số vũ khí mà chính quyền ông Biden đã cam kết, bao gồm "hàng trăm Hệ thống tên lửa phóng loạt dẫn đường (GMLRS) và vũ khí chống tăng, cùng hàng nghìn quả đạn pháo mà Ukraine đang sử dụng trên chiến trường khi chúng có sẵn trong kho của chúng tôi".
Gói vũ khí lớn cuối cùng dành cho Ukraine là vào ngày 30/12/2024 dưới thời chính quyền ông Biden, bao gồm một số vũ khí tiên tiến như đạn dược cho hệ thống phòng không, tên lửa Stinger và các vũ khí khác. Gói viện trợ này trị giá 1,22 tỷ USD và không có thông báo chuyển giao vũ khí mới nào từ Mỹ kể từ đó.
VietBF@ Sưu tập
