Sau 9 tháng mắc kẹt trên ISS, 2 phi hành gia Butch Wilmore và Suni Williams của NASA sắp trở về Trái đất. Liệu bạn có tự hỏi điều ǵ sẽ xảy ra với cơ thể và tâm lư của họ khi trở lại sau thời gian dài sống trong không gian?
Vào ngày 5/6/2024, tàu vũ trụ Starliner đưa hai phi hành gia lên ISS, với kế hoạch chỉ kéo dài khoảng 8 ngày. Tuy nhiên, sau khi tàu gặp sự cố với động cơ đẩy và ṛ rỉ khí heli khi kết nối với trạm, nhiệm vụ của họ kéo dài hơn dự kiến. Từ đó đến nay, họ đă sống trên ISS suốt 9 tháng. Măi đến ngày 14/3, NASA cùng SpaceX mới phóng thành công tàu Crew-10 lên đón họ trở về.
Trên thực tế, đây chưa phải là thời gian dài nhất mà con người từng sống ngoài Trái đất. Trước đó, phi hành gia người Nga Valeri Pilyakov đă sống 437 ngày liên tục trên Trạm vũ trụ Mir. Tuy nhiên, hầu hết các nhiệm vụ không gian sau này đều kéo dài tối đa 6 tháng mà thôi.
Trọng lực Trái đất có thể sẽ gây ra cảm giác nặng nề, nhưng sống quá lâu tại một nơi không có trọng lực có thể tàn phá cơ thể nghiêm trọng. Việc thiếu trọng lực gây ra sự suy giảm mật độ xương đáng kể và không thể phục hồi. Bên cạnh đó, trọng lực cũng khiến các cơ bắp ở tay, chân,… và thậm chí là tim teo lại. Nguyên nhân là v́ tim không cần phải làm việc liên tục để bơm máu chống lại trọng lực, nên dần dần, cơ cũng bị suy yếu.
Đồng thời lượng máu giảm và tốc độ lưu thông máu cũng thay đổi, làm tăng nguy cơ h́nh thành cục máu đông. Các chất lỏng trong cơ thể cũng không thể lưu thông dễ dàng, gây cảm giác như bị cảm lạnh liên tục. "Chất lỏng tích tụ trong đầu họ, v́ vậy họ sẽ cảm thấy như bị cảm lạnh suốt thời gian qua," Alan Duffy, nhà vật lư thiên văn tại Đại học Swinburne, giải thích. Khi trở về Trái đất, các phi hành gia sẽ cảm thấy như vừa thoát khỏi một cơn cảm lạnh kéo dài 9 tháng.
Bên cạnh đó, các giác quan khứu giác cũng bị suy giảm. Tuy nhiên theo Duffy đây lại là một điều tốt v́ trạm ISS có thể sẽ có mùi khó chịu v́ đă tồn tại lâu, tiếp đón nhiều lượt phi hành gia trong hơn 2 thập kỷ qua mà không có cửa sổ thông gió.
Họ cũng sẽ gặp khó khăn trong việc đi lại, dễ bị chóng mặt, sự tích tụ chất lỏng làm thay đổi h́nh dạng nhăn cầu c̣n làm thị lực suy giảm. Đây là lư do tại sao bạn thường thấy các phi hành gia đeo kính trên tàu, mặc dù họ vốn dĩ không bị cận hay gặp vấn đề thị lực ǵ. Mặc dù hầu hết các t́nh trạng này sẽ cải thiện khi trở về Trái đất, thế nhưng một số phi hành gia vẫn cần đeo kính trong suốt quăng đời c̣n lại.
Meng Law - Giáo sư và đồng thời là Giám đốc khoa X-quang của khoa khoa học thần kinh tại Đại học Monash cho biết: “Bộ năo họ bị ứ nước, v́ thế các phi hành gia Nga có một thiết bị trông giống như bộ đồ lặn, có thể hút chất lỏng ra khỏi đầu.” Ngày nay, SpaceX và NASA đang nghiên cứu phát triển máy ly tâm để phi hành gia có thể ngủ bên trong, giúp đẩy chất lỏng ra khỏi đầu họ.
Duffy cho biết việc các phi hành gia phục hồi tương tự với các liệu pháp vật lư trị liệu cường độ cao mà các bệnh nhân sau khi thoát khỏi t́nh trạng hôn mê sẽ phải trải qua.
Ngoài ra, các phi hành gia c̣n gặp phải một t́nh trạng thú vị, đó là da của họ trở nên “nhạy cảm như em bé”, v́ quần áo trong không gian không tiếp xúc với da. Cho nên một số phi hành gia khi về Trái đất cảm thấy quần áo của họ như là giấy nhám.
Bức xạ
Có lẽ tác động nguy hiểm nhất của việc ở lại lâu trong không gian là tiếp xúc với bức xạ, làm tăng nguy cơ các loại ung thư, kể cả những loại hiếm gặp. Bầu khí quyển và từ trường Trái đất bảo vệ con người khỏi bức xạ cao, nhưng trong không gian, con người không có sự bảo vệ đó.
Theo NASA, các phi hành gia tiếp xúc với 3 nguồn bức xạ bao gồm: các hạt bị mắc kẹt trong từ trường của Trái đất, các hạt năng lượng từ Mặt trời và các tia vũ trụ. Cách để bảo vệ con người khỏi bức xạ không gian vẫn là một trong những vấn đề mà các nhà khoa học đang cố gắng khắc phục hiện nay.
Bởi v́ thông thường các phi hành gia không cần phải tham gia vào các nghiên cứu sau khi họ về hưu. Nên người ta biết rất ít về các tác động của bức xạ đến sức khoẻ của họ sau này. Do đó, Williams và Wilmore có thể là cơ hội nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực này.
Hiệu ứng toàn cảnh - Overview Effect
“Đối với bất kỳ ai, việc mắc kẹt ở sân bay xa lạ trong 1 hoặc 2 ngày và chỉ muốn được về nhà. Nhưng trong suốt thời gian đó, bạn chỉ có thể nh́n thấy nhà ḿnh từ phía xa. Điều đó c̣n kéo dài trong suốt 9 tháng, những người này có khả năng chịu đựng thực sự phi thường.”
Dù vậy khi trở lại Trái đất, họ vẫn có khả năng cao bị mắc các chứng lo lắng, trầm cảm, hậu quả của việc ở trong điều kiện khắc nghiệt quá lâu.
Hai phi hành gia c̣n có thể trải qua “hiệu ứng toàn cảnh” - một hiệu ứng tâm lư mà ít người trải qua. Hiệu ứng này được hiểu là khi các nhà du hành vũ trụ nh́n thấy toàn bộ Trái đất với các nhận thức mới, nh́n hành tinh lơ lửng trong vũ trụ sẽ mang lại cho họ cảm giác nhỏ bé và nhận thức về sự mong manh của nhân loại. Một số người sau khi trải qua hiệu ứng này sẽ cảm thấy quan tâm đến môi trường xung quanh và mong muốn thay đổi nó hơn.
Sau khi trở về Trái đất, họ sẽ phải đối mặt với một cú sốc tâm lư lớn khi quay lại cuộc sống b́nh thường như “làm bữa sáng, lái xe đi làm”. Đây là một cú chuyển đổi rất lớn mà họ cần phải vượt qua khi trở về.
