Vì sao Israel chọn thời điểm này để tấn công Iran?

[pizza]

Thủ tướng Israel Netanyahu khẳng định vũ khí hạt nhân trong tay Iran là mối đe dọa hiện hữu đối với sự tồn vong của Israel và sẽ không cho phép Iran sở hữu vũ khí hạt nhân, "bằng bất cứ giá nào".
Các cuộc tấn công lẫn nhau giữa Israel và Iran diễn ra trong bối cảnh Iran vẫn đang đàm phán với Mỹ - đồng minh thân cận nhất của Israel về tương lai chương trình hạt nhân của Tehran. Điều này khiến nhiều người nghi ngờ rằng cuộc tấn công của Israel chỉ là một phần trong chiến lược gây áp lực phối hợp nhằm buộc Iran nhượng bộ trên bàn đàm phán, theo Aljazeera.


Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang nói về chương trình hạt nhân của Iran khi ông phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc lần thứ 67 tại Trụ sở Liên hợp quốc ở New York, ngày 27/09/2012. Ảnh: Reuters.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu thậm chí còn tuyên bố các cuộc không kích nhằm vào Iran sẽ tiếp diễn "chừng nào còn cần thiết". Thế nhưng, việc Israel lo ngại về chương trình hạt nhân của Iran vốn dĩ đã kéo dài nhiều năm nay, vậy điều gì khiến Israel quyết định tấn công Iran vào thời điểm này?

Bom hạt nhân - lằn ranh không thể vượt qua
Sức mạnh quân sự vượt trội của Israel tại Trung Đông không chỉ đến từ kho vũ khí thông thường hay sự hậu thuẫn của Mỹ mà còn từ lợi thế mà không quốc gia nào trong khu vực có được: vũ khí hạt nhân, theo Aljazeera.

Dù chưa bao giờ chính thức thừa nhận, Israel được cộng đồng quốc tế ngầm hiểu là đã sở hữu vũ khí hạt nhân từ lâu. Nếu Iran có được bom hạt nhân, lợi thế chiến lược ấy của Israel sẽ lập tức mất đi và đó là "lằn ranh đỏ" mà Tel Aviv không chấp nhận bị vượt qua.

Trong nhiều năm qua, Israel - đặc biệt là dưới thời Thủ tướng Benjamin Netanyahu - liên tục cảnh báo rằng Iran đang tiến rất gần tới việc chế tạo vũ khí hạt nhân, bất chấp tuyên bố từ Tehran rằng chương trình hạt nhân của nước này chỉ phục vụ mục đích hòa bình.

Lý do cho các cuộc không kích, ông Netanyahu cho rằng vào thời điểm này, Iran đã có thể chế tạo “bom hạt nhân trong thời gian rất ngắn, có thể là một năm, cũng có thể chỉ vài tháng”. Một quan chức quân sự Israel giấu tên cũng tuyên bố Iran “đã tích trữ đủ nguyên liệu phân hạch để chế tạo 15 quả bom hạt nhân chỉ trong vài ngày”.

Thời điểm và tính toán chiến lược
Kể từ sau xung đột ở Dải Gaza hồi tháng 10/2023, Israel đã tiến hành hàng loạt chiến dịch nhằm làm suy yếu Hamas và Hezbollah. Khi các mục tiêu gần biên giới dần bị triệt phá mà không gây phản ứng lan rộng, một bộ phận trong giới lãnh đạo Israel cho rằng đây là cơ hội thuận lợi để mở rộng phạm vi tấn công, nhắm đến các mục tiêu xa hơn - bao gồm Iran.

Đợt không kích ngày 13/6 diễn ra trong bối cảnh không có động thái trước từ Iran và cũng không có tín hiệu đối đầu trực diện nào giữa hai nước trong thời gian gần đây. Điều này khiến giới quan sát đánh giá Israel đã chủ động lựa chọn thời điểm khi Iran đang ở thế khó về mặt ngoại giao.

Cùng với mối lo về khả năng phát triển vũ khí hạt nhân, nhiều ý kiến cho rằng nội bộ chính trị tại Israel cũng có ảnh hưởng nhất định tới quyết định ra đòn vào thời điểm này. Trong bối cảnh chính phủ của Thủ tướng Netanyahu đang đối mặt với nhiều sức ép, một chiến dịch quân sự thành công có thể giúp củng cố vị thế chính trị trong nước.

Tuy nhiên, giới chuyên gia lưu ý rằng không có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy Iran đang chuẩn bị vũ khí hạt nhân. Ngày 12/6, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) xác nhận Iran chưa tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ thanh sát, nhưng chưa kết luận Tehran đã tái khởi động chương trình vũ khí bị đình chỉ từ năm 2003.

Theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015 mà Mỹ đã rút khỏi vào năm 2018, Iran từng đồng ý giới hạn hoạt động làm giàu uranium và cho phép thanh sát viên tiếp cận thường xuyên. Việc các cuộc đàm phán dự kiến tại Muscat bị hoãn sau vụ không kích cho thấy nguy cơ xung đột kéo dài có thể làm phức tạp thêm tiến trình ngoại giao vốn đã mong manh.

Nguy cơ vượt ngoài kiểm soát
Dù Israel tuyên bố đã phá hủy nhiều cơ sở chỉ huy, radar và phòng không của Iran, giới chuyên môn cho rằng chiến dịch mới chỉ gây tổn thất giới hạn tại các cơ sở hạt nhân then chốt như Natanz, Fordow và Isfahan. Hệ thống ngầm - vốn là phần khó tấn công nhất, được cho là vẫn nguyên vẹn.

Với việc Iran đã đáp trả bằng loạt tên lửa nhắm vào Tel Aviv, tình hình đang tiệm cận nguy cơ xung đột khu vực nếu không có cơ chế kiểm soát căng thẳng hiệu quả.

Các bên liên quan, bao gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc và Liên Hợp Quốc, vẫn đang theo dõi sát sao. Trong khi đó, triển vọng nối lại đối thoại hạt nhân, vốn là hy vọng duy nhất để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng toàn diện, đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

VietBF@ sưu tập