|
Vài ngày trước cuộc gặp với Vladimir Putin ở Alaska, Donald Trump đã đề cập đến cái mà ông gọi là "trao đổi đất đai" như một điều kiện cho hòa bình.
Đối với người Ukraine, đó là một cách diễn đạt khó hiểu. Đất đai nào sẽ được trao đổi? Liệu Ukraine có được trao một phần của Nga để đổi lấy vùng đất mà Nga đã chiếm đóng bằng vũ lực không?
Khi Volodymyr Zelensky chuẩn bị đến Washington vào thứ Hai để gặp Trump, có lẽ tổng thống Mỹ không hề nghĩ đến yếu tố "trao đổi".
Thay vào đó, ông được cho là đang lên kế hoạch gây sức ép buộc Zelensky giao nộp toàn bộ các khu vực Donetsk và Luhansk ở miền đông Ukraine để đổi lấy việc Nga đóng băng phần còn lại của tiền tuyến - một đề xuất do Putin đưa ra tại Alaska.
Luhansk gần như đã hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Tuy nhiên, Ukraine ước tính đã giữ được khoảng 30% Donetsk, bao gồm một số thành phố và công sự quan trọng, với cái giá phải trả là hàng chục nghìn sinh mạng của người Ukraine.
Cả hai khu vực - được gọi chung là Donbas - đều giàu khoáng sản và công nghiệp. Việc giao nộp họ cho Nga lúc này sẽ là một "thảm kịch", nhà sử học Ukraine Yaroslav Hrytsak nói.
"Đây là lãnh thổ Ukraine", ông Hrytsak nói. "Và người dân ở những khu vực này - đặc biệt là những người thợ mỏ - đã đóng một vai trò to lớn trong việc củng cố bản sắc Ukraine."
Khu vực này cũng đã sản sinh ra "những chính trị gia, nhà thơ và nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng", ông nói. "Và giờ đây là những người tị nạn sẽ không thể trở về nhà nếu nó trở thành của Nga."
Ít nhất 1,5 triệu người Ukraine đã chạy trốn khỏi Donbass kể từ khi cuộc xâm lược của Nga bắt đầu vào năm 2014. Ước tính có hơn ba triệu người đang sống dưới sự chiếm đóng của Nga. Ước tính có thêm 300.000 người đang ở những khu vực mà Ukraine vẫn kiểm soát.
Ở những khu vực gần tiền tuyến nhất, cuộc sống đã trở nên vô cùng nguy hiểm. Andriy Borylo, một tuyên úy quân đội 55 tuổi tại thành phố Sloviansk bị ảnh hưởng nặng nề, cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại rằng đạn pháo đã rơi xuống gần nhà ông vào cuối tuần qua.
"Tình hình ở đây rất khó khăn," ông nói. "Có một cảm giác cam chịu và bị bỏ rơi. Tôi không biết chúng tôi có thể chịu đựng được bao nhiêu. Phải có ai đó bảo vệ chúng tôi. Nhưng ai?"
Ông Borylo đã theo dõi tin tức từ Alaska, ông nói. "Tôi đổ lỗi cho Trump, chứ không phải Zelensky. Nhưng họ đang lấy đi tất cả mọi thứ của tôi, và đó là một sự phản bội."
Zelensky liên tục khẳng định Ukraine sẽ không trao trả Donbas để đổi lấy hòa bình. Và niềm tin vào việc Nga sẽ tuân thủ bất kỳ thỏa thuận nào như vậy - thay vì chỉ đơn giản sử dụng vùng đất bị sáp nhập cho các cuộc tấn công trong tương lai - đang ở mức thấp.
Vì lý do đó và những lý do khác, khoảng 75% người Ukraine phản đối bất kỳ sự chấm dứt chính thức nào đối với đất đai cho Nga, theo cuộc thăm dò của Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv.
Nhưng Ukraine cũng đang vô cùng mệt mỏi vì chiến tranh. Hàng trăm nghìn binh lính và thường dân đã thiệt mạng và bị thương kể từ khi cuộc xâm lược toàn diện bắt đầu. Người dân đang khao khát chấm dứt đau khổ, đặc biệt là ở Donbas.
"Bạn hỏi về việc đầu hàng vùng Donetsk, à, tôi đo lường cuộc chiến này không phải bằng kilômét mà bằng sinh mạng con người", Yevhen Tkachov, 56 tuổi, một nhân viên cứu hộ khẩn cấp tại thành phố Kramatorsk của Donetsk, cho biết.
"Tôi không sẵn sàng hy sinh hàng chục nghìn sinh mạng để đổi lấy vài nghìn kilômét vuông", ông nói. "Mạng sống quan trọng hơn lãnh thổ."
Đối với một số người, đây chính là điều cuối cùng. Đất nước đấu tranh với mạng sống. Điều này đặt Tổng thống Zelensky "vào ngã ba đường, không có con đường nào tốt đẹp trước mắt", Volodmyr Ariev, một nghị sĩ Ukraine thuộc đảng Đoàn kết Châu Âu đối lập, cho biết.
"Chúng tôi không có đủ lực lượng để tiếp tục chiến tranh trong thời gian không giới hạn", Ariev nói. "Nhưng nếu Zelensky nhượng bộ vùng đất này, thì đó không chỉ là sự vi phạm hiến pháp của chúng tôi, mà còn có thể mang dấu ấn của tội phản quốc."
Tuy nhiên, vẫn chưa rõ tại Ukraine, một thỏa thuận như vậy có thể đạt được bằng cơ chế nào. Bất kỳ sự bàn giao chính thức nào về lãnh thổ quốc gia đều cần có sự chấp thuận của quốc hội và một cuộc trưng cầu dân ý của người dân.
Nhiều khả năng đây sẽ là một sự trao trả quyền kiểm soát trên thực tế, mà không có sự công nhận chính thức nào đối với lãnh thổ này là của Nga. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp đó, quy trình này vẫn chưa được hiểu rõ, theo lời nghị sĩ Ukraine Inna Sovsun.
"Không ai thực sự hiểu rõ về thủ tục cần thiết", bà nói. "Liệu tổng thống có đơn giản là ký thỏa thuận không? Liệu có nhất thiết phải là chính phủ? Quốc hội? Không có thủ tục pháp lý nào được thiết lập bởi vì, bạn biết đấy, những người soạn thảo hiến pháp đã không nghĩ đến điều này."
Mọi thứ có thể trở nên rõ ràng hơn sau cuộc hội đàm giữa Zelensky và Trump tại Washington vào thứ Hai - chuyến thăm Nhà Trắng đầu tiên của nhà lãnh đạo Ukraine kể từ cuộc đụng độ thảm khốc tại Phòng Bầu dục hồi tháng Hai. Giữa những bất mãn sau hội nghị thượng đỉnh Alaska, vẫn có một tia hy vọng lạc quan cho Ukraine.
Ông Trump dường như đã đảo ngược lập trường về các đảm bảo an ninh sau hội nghị thượng đỉnh, ám chỉ rằng ông sẵn sàng cùng châu Âu cung cấp sự bảo vệ quân sự cho Ukraine trước các cuộc tấn công của Nga trong tương lai.
Đối với người dân Ukraine, các cuộc thăm dò cho thấy đảm bảo an ninh là một phần thiết yếu của bất kỳ thỏa thuận tiềm năng nào về lãnh thổ hoặc bất kỳ điều gì khác.
"Người dân Ukraine sẽ chấp nhận nhiều hình thức đảm bảo an ninh khác nhau", Anton Grushchetsky, giám đốc Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv, cho biết, "nhưng họ cần chúng".
Đối với Yevhen Tkachov, nhân viên cứu hộ khẩn cấp tại Kramatorsk, việc trao đổi lãnh thổ chỉ có thể được xem xét với "những đảm bảo thực sự, chứ không chỉ là những lời hứa trên giấy tờ".
"Chỉ khi đó, ít nhiều, tôi mới ủng hộ việc trao Donbas cho Nga", ông nói. "Nếu Hải quân Hoàng gia Anh đóng quân tại cảng Odessa, thì tôi đồng ý."
Khi nhiều con đường dẫn đến hòa bình được đưa ra và thảo luận, đôi khi theo phong cách đàm phán mà Tổng thống Trump ưa thích, thì có nguy cơ bỏ qua những người thực sự liên quan - những người đã trải qua một thập kỷ chiến tranh và những người có thể phải chịu tổn thất nhiều hơn nữa để đổi lấy hòa bình.
Donbas là nơi tập trung đông đảo người Ukraine từ mọi tầng lớp xã hội, Vitalii Dribnytsia, một sử gia Ukraine, cho biết. "Chúng tôi không chỉ nói về văn hóa, chính trị, nhân khẩu học, mà còn về con người", ông nói.
Ông Drinytsia nói Donetsk có thể không có danh tiếng về văn hóa như Odessa. Nhưng đó là Ukraine. "Và bất kỳ góc nào của Ukraine, bất kể có ý nghĩa văn hóa to lớn hay không, đều là Ukraine", ông nói.
|
|
