Một tên lửa, mười mục tiêu: “Quái vật hạt nhân” MIRV của Nga lợi hại cỡ nào?

[Romano]

“Một quả tên lửa có thể phá hủy mười thành phố không chỉ là vũ khí, mà giống như một cơn địa chấn chính trị toàn cầu”. Đó là cách một chuyên gia quốc phòng nổi tiếng mô tả thế hệ tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) mới nhất của Nga, được trang bị công nghệ đa đầu đạn phân hướng (MIRV), có thể tấn công nhiều mục tiêu cùng lúc.
Sức mạnh đáng gờm của tên lửa MIRV
Nhận định này không hề cường điệu. Nhờ kết hợp sức công phá cực lớn của đầu đạn hạt nhân với hệ thống dẫn đường chính xác và các biện pháp đánh lừa tinh vi, loại tên lửa này được thiết kế để vô hiệu hóa ngay cả những lá chắn phòng thủ tối tân nhất, từ S-500 của Nga cho tới hệ thống THAAD của Mỹ.MIRV là công nghệ rất phức tạp, đòi hỏi tên lửa lớn, đầu đạn nhỏ, khả năng dẫn đường chính xác và cơ chế bắn đầu đạn tuần tự trong khi bay - tất cả đều là công nghệ tiên tiến.

Khác với tên lửa mang đầu đạn đơn, tên lửa tích hợp công nghệ MIRV có thể mang nhiều đầu đạn. Sau giai đoạn tăng tốc, tên lửa phóng ra các đầu đạn riêng biệt, mỗi đầu đạn có khả năng phân tách và tự dẫn đến các mục tiêu khác nhau. Công nghệ này cho phép một tên lửa tấn công nhiều mục tiêu cùng lúc đồng thời giảm hiệu quả của các hệ thống phòng thủ tên lửa, vốn được thiết kế để đánh chặn từng đầu đạn riêng lẻ. Tên lửa trang bị công nghệ MIRV có thể nhắm mục tiêu ở khoảng cách lên đến 1.500 km.

Một số tên lửa của Nga có thể mang tới 16 đầu đạn hạt nhân có hệ thống dẫn đường riêng. Điều này đồng nghĩa với việc các hệ thống đánh chặn phải đối phó với rất nhiều đầu đạn đang bay tới. Mỗi đầu đạn đòi hỏi giải pháp theo dõi và bắn hạ riêng. Để chặn một tên lửa MIRV, cần sử dụng nhiều tên lửa phòng thủ, điều này vô cùng tốn kém.

Sức mạnh và sự lợi hại của tên lửa MIRV có thể được tăng cường nhờ chiến thuật phóng đầu đạn giả, mảnh kim loại và bóng phản xạ radar cùng với đầu đạn thật, khiến đối phương dễ nhầm lẫn. Ngay cả các radar mảng pha và cảm biến hồng ngoại mới nhất cũng khó phân biệt được mối đe dọa thực sự với mối đe dọa giả trong phạm vi giao tranh hẹp. Phân tích phòng thủ tên lửa của Mỹ lưu ý, việc bắn hạ một ICBM lắp đầu đạn MIRV đòi hỏi chi phí bất đối xứng nghĩa là phải phóng hàng chục tên lửa đánh chặn để đối phó với mỗi tên lửa MIRV, khiến việc phòng thủ trở nên phức tạp hơn.

Lý luận chiến lược của Nga về MIRV bắt nguồn từ logic răn đe thời Chiến tranh Lạnh khiến việc trả đũa trở nên “bất khả thi”. Tuy nhiên, logic này cũng khiến việc kiểm soát vũ khí trở nên phức tạp hơn. Nếu một hiệp ước chỉ giới hạn số lượng bệ phóng, thì tính ràng buộc sẽ bị suy yếu, bởi mỗi tên lửa có thể mang nhiều đầu đạn làm tăng gấp bội sức mạnh triển khai mà không cần bổ sung thêm bệ phóng.

Cách thức đối phó tên lửa MIRV
Về mặt công nghệ, việc vô hiệu hóa MIRV đòi hỏi những tiến bộ trong công nghệ cảnh báo sớm, phân biệt và khả năng tiêu diệt nhiều mục tiêu. Hệ thống Hồng ngoại Trên Không gian (SBIRS) cùng với Hệ thống Theo dõi và Giám sát Không gian (STSS) của Mỹ đã chứng minh được khả năng giám sát, phát hiện và cảnh báo sớm các tên lửa, hỗ trợ phòng thủ tên lửa và cung cấp thông tin tình báo kỹ thuật thông qua các vệ tinh trên quỹ đạo Trái Đất nhưng chúng khó có thể theo dõi cùng lúc các đầu đạn của tên lửa MIRV. Hệ thống S-500 của Nga được cho là có khả năng đánh chặn mục tiêu ngoài khí quyển cũng gặp phải vấn đề cơ bản tương tự. Đối với Tên lửa MIRV, lực lượng phòng thủ sẽ có rất ít thời gian để đánh chặn, trong khi phải đối phó với số lượng đầu đạn đang bay tới theo cấp số nhân.

Về mặt lý thuyết, các vũ khí mới như tên lửa đánh chặn trên không gian và vũ khí năng lượng định hướng về mặt lý thuyết có thể đánh chặn MIRV trong giai đoạn tên lửa tăng tốc trước khi tách đầu đạn, nhưng những vũ khí này vẫn đang trong quá trình phát triển. Thời gian gần đây, Trung Quốc đã nghiên cứu hệ thống phân biệt đầu đạn thật và đầu đạn mồi nhử bằng AI, sử dụng các mô hình tương tác neutron và các giao thức mã hóa, cho thấy một hướng tiềm năng để cải thiện khả năng phòng thủ. Song công nghệ này cũng gặp phải vấn đề hóc búa do số đầu đạn mà một tên lửa MIRV có thể phóng ra quá lớn.

Xét về mặt chiến lược, tên lửa MIRV có tính hai mặt. Chúng giúp tăng cường khả năng răn đe bằng cách đảm bảo năng lực tấn công phủ đầu, nhưng cũng dễ thúc đẩy các cuộc tấn công phủ đầu. Tên lửa MIRV phóng từ mặt đất là những mục tiêu đặc biệt có giá trị bởi vì việc bắn hạ tên lửa này sẽ vô hiệu hóa nhiều đầu đạn. Chính vì vậy, một số cường quốc hạt nhân tìm cách phát triển tên lửa MIRV phóng từ tàu ngầm, vốn khó phát hiện và đánh chặn hơn.

Đối với Nga, kế hoạch triển khai MIRV cho lực lượng ICBM có thể được diễn ra cùng với việc hiện đại hóa hệ thống phòng thủ tên lửa xung quanh Moscow, trong đó có cả tên lửa đánh chặn mang đầu đạn hạt nhân trong hệ thống A-235.

Trong cuộc xung đột thiên về tấn công và phòng thủ, tên lửa MIRV có thể mang lại rất nhiều lợi thế cho bên tấn công. Nếu công nghệ đánh chặn không thể theo kịp mức độ tinh vi và quy mô của một cuộc tấn công bằng tên lửa MIRV, loại vũ khí này có thể là cơn ác mộng đối với bên phòng thủ.