Trật tự ‘hậu Mỹ’ bắt đầu thành hình?Trí Ân Thứ hai, 29/9/2025 05:45 (GMT+7)Chuyên gia nhận định cái bắt tay trong lĩnh vực quốc phòng giữa Saudi Arabia và Pakistan hé lộ tương lai khi Mỹ rút khỏi các liên minh truyền thống.
Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif ôm nhau sau khi ký thỏa thuận quốc phòng tại Riyadh hôm 17/9. Ảnh: Saudi Press Agency.
Với lịch sử hợp tác lâu dài, việc Pakistan và Saudi Arabia tuyên bố ký kết hiệp ước an ninh chung vào tuần trước chỉ là thủ tục trên giấy, chính thức hóa một mối quan hệ vốn đã tồn tại từ lâu.
Tuy nhiên, nhà phân tích Mihir Sharma từ Bloomberg Opinion nhận định cái bắt tay này phản ánh thực tế sâu rộng hơn nữa, là dấu hiệu cụ thể đầu tiên gợi ý về một thế giới ‘hậu Mỹ’ sẽ ra sao.
Pakistan và Saudi Arabia đã gần gũi trong nhiều thập niên. Năm 1967 - hai tháng sau Chiến tranh sáu ngày, hai nước ký thỏa thuận an ninh, trong đó quân đội dày dạn kinh nghiệm của Pakistan sẽ huấn luyện và hỗ trợ Saudi Arabia. Hai năm sau, các phi công Pakistan đã sát cánh cùng Saudi Arabia trong xung đột với South Yemen.
Đến những năm 1980, các tướng lĩnh ở thành phố Rawalpindi gửi 15.000 binh sĩ tới Saudi Arabia sau biến cố chiếm giữ Đại Thánh đường năm 1979. Thậm chí xe tăng Pakistan còn đồn trú tại Tabuk, gần biên giới tây bắc của Saudi Arabia, cách cảng Eilat của Israel trên biển Đỏ một quãng ngắn.
Mối quan hệ này bất ngờ rạn nứt vào năm 2015, sau khi Quốc hội Pakistan từ chối cử quân đội đi chiến đấu với lực lượng Houthi. Saudi Arabia rất phẫn nộ, đặc biệt khi Riyadh viện trợ tài chính đáng kể cho Pakistan.
Tuy nhiên, Trung Quốc ngày càng lớn mạnh, nên dầu mỏ không còn là lợi thế duy nhất. Trong thập niên sau đó, Saudi Arabia phát triển mối quan hệ ngày càng thân thiết với Ấn Độ. Các khoản viện trợ cho Pakistan đã trở thành các khoản vay phải được hoàn trả hoặc gia hạn.
Một lời đề nghị hấp dẫn
Giới lãnh đạo Pakistan hiểu rằng họ vẫn chưa thể giải quyết nguyên nhân gốc rễ khiến nước này liên tục đứng trên bờ vực phá sản: Họ nhập khẩu nhiều hàng hóa từ thế giới hơn là xuất khẩu. Suốt nhiều thập niên, họ đầu tư chủ yếu vào quân đội, nên hiện tại, họ không còn “con bài” nào khác cho đối tác.
Nhưng chỉ vậy thôi cũng đã là một lời đề nghị hấp dẫn với Saudi Arabia. Trong nhiều thập niên, các quốc gia vùng Vịnh dựa vào lá chắn an ninh của Mỹ. Họ cũng nỗ lực lấy lòng tổng thống đương nhiệm. Qatar từng tặng cho ông Donald Trump một chiếc máy bay trị giá 400 triệu USD để thay thế Không lực một.
Tuy nhiên, những gì Qatar đã làm dường như vẫn chưa đủ. Dù là nơi đặt căn cứ Mỹ lớn nhất ở Trung Đông, Qatar vẫn là mục tiêu của máy bay Israel hồi đầu tháng 9. Qatar khẳng định không kích bắt đầu được 10 phút Mỹ mới đưa ra cảnh báo.
Đây là lần thứ hai Qatar bị tấn công trong năm 2025. Hồi tháng 6, Iran phóng tên lửa vào căn cứ không quân Al Udeid của Mỹ. Nói cách khác, Qatar bị cả đối thủ lẫn đồng minh của Mỹ liên tiếp ném bom, trong khi bản thân Washington không làm gì cả.
Từ đó, nhiều quốc gia lo ngại về một nước Mỹ thờ ơ, và tìm kiếm hỗ trợ ở nơi khác. Saudi Arabia quay về với Pakistan, quốc gia nắm trong tay điều ít ai có: Một chiếc ô hạt nhân.
Giới hạn
Các đối tác khác của Riyadh không mấy hài lòng với bước đi này.
Ấn Độ đã vui mừng trong những năm gần đây khi Pakistan “bị cô lập” khỏi những đồng minh vùng Vịnh. New Delhi hẳn đã được thông báo trước về quyết định của Saudi Arabia và hiểu rõ lý do đằng sau quyết định đó. Tuy nhiên, nước này vẫn không khỏi khó chịu, đặc biệt khi chính lựa chọn của Ấn Độ dẫn họ đến tình cảnh này. Trong thập niên qua, Ấn Độ thân thiết với Israel gần như ngang bằng, hoặc thậm chí hơn, Saudi Arabia.
Chiến lược dàn trải này rõ ràng có những hạn chế. Ấn Độ cố gắng thúc đẩy mối quan hệ với Iran, Israel và Saudi Arabia cùng lúc. Vì vậy, trong khủng hoảng hiện tại, không bên nào cảm thấy có thể dựa vào New Delhi. Hóa ra, một người bạn của tất cả, lại chẳng là bạn của riêng ai.
Viễn cảnh này từng xảy ra với Pakistan, quốc gia muốn kết thân với Taliban, Trung Quốc, Mỹ và vùng Vịnh. Nhưng giờ đây, Pakistan lại bất đồng quan điểm với Kabul, và Mỹ quay lưng lại với khu vực. Nghịch lý thay, chính bối cảnh địa chính trị mới lại khiến các lựa chọn chiến lược của Islamabad dễ dàng hơn nhiều.
Sau cùng, không bên nào hoàn toàn vui vẻ.
“Saudi Arabia đã mệt mỏi, khi giới chóp bu quân sự Pakistan luôn hứa hẹn quá mức nhưng không làm được. Israel nhận ra quá trình bình thường hóa quan hệ với Saudi Arabia sẽ bị trì hoãn. Pakistan từ bỏ quyền tự do đạt được vào năm 2015. Ấn Độ lo lắng Islamabad không còn bị cô lập. Và Iran cảm thấy bị bao vây”, ông Sharma nhận xét.
“Khi Washington tỉnh ngộ, giới lãnh đạo sẽ phải hối tiếc khi cho phép liên minh giữa quốc gia giàu có nhất Trung Đông và đối tác thân thiết nhất của Bắc Kinh hình thành. Đó chính là diện mạo của thế giới hậu Mỹ. Khi không có Mỹ, các quốc gia khác sẽ phải tự tạo ra thỏa thuận an ninh tạm thời. Chẳng bên nào cảm thấy tốt hơn, kể cả Washington”, ông kết luận.
VietBF@ sưu tập
