|
Lần đầu sau nhiều năm, Hamas đồng ư thả toàn bộ con tin mà không cần bảo đảm rút quân hoàn toàn từ Israel, dựa trên cam kết bằng lời của Tổng thống Mỹ và các trung gian khu vực.Hamas từng cáo buộc Tổng thống Mỹ Donald Trump gây hỗn loạn và là người có tầm nh́n vô lư về Gaza. Thế nhưng, một cuộc điện thoại bất ngờ hồi tháng trước đă góp phần khiến Hamas tin rằng Tổng thống Mỹ có thể buộc Israel tuân theo một thỏa thuận ḥa b́nh – ngay cả khi nhóm này giao nộp toàn bộ con tin, vốn là lợi thế lớn nhất của họ trong cuộc chiến ở Gaza, theo lời hai quan chức Palestine.
Trong cuộc gọi – đă được công bố rộng răi vào thời điểm đó – Tổng thống Trump đă đưa Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu lên điện thoại sau một cuộc họp tại Nhà Trắng hồi tháng 9, để xin lỗi Thủ tướng Qatar v́ cuộc không kích của Israel vào khu nhà ở nơi các lănh đạo chính trị Hamas cư trú tại thủ đô Doha.
Theo hai quan chức trên, cách ông Trump xử lư vụ đánh bom Qatar – vốn không hạ sát được các quan chức Hamas bị nhắm đến (bao gồm cả Trưởng đoàn đàm phán Khalil al-Hayya) đă khiến Hamas tin tưởng hơn rằng ông Trump có thể đứng lên đối đầu với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, và rằng ông nghiêm túc với việc chấm dứt chiến tranh ở Gaza.
Giờ đây, sau khi kư vào thỏa thuận ngừng bắn do Tổng thống Trump làm trung gian hôm 8/10, nhóm vũ trang này tiếp tục đặt niềm tin vào lời của một người từng đề xuất trục xuất toàn bộ người Palestine khỏi Gaza và xây dựng nơi này thành một khu nghỉ dưỡng ven biển do Mỹ kiểm soát.
Theo thỏa thuận có hiệu lực từ 10/10, Hamas đồng ư trao trả toàn bộ con tin mà không cần một cam kết rút quân hoàn toàn từ phía Israel. Hai quan chức Hamas khác thừa nhận đây là một canh bạc đầy rủi ro, dựa trên giả định rằng Tổng thống Mỹ sẽ đầu tư đủ để không để thỏa thuận sụp đổ.
Lănh đạo Hamas hiểu rơ rằng canh bạc này có thể phản tác dụng, một quan chức cho biết. Họ lo sợ rằng, sau khi con tin được trả, Israel có thể nối lại chiến dịch quân sự – như đă từng xảy ra sau lệnh ngừng bắn hồi tháng 1, mà khi đó đội ngũ của ông Trump cũng tham gia sâu sát.
Tuy nhiên, tại khu nghỉ dưỡng Sharm el-Sheikh bên Biển Đỏ, nơi diễn ra các cuộc đàm phán gián tiếp với Israel, Hamas cảm thấy đủ yên tâm trước sự hiện diện của những cố vấn thân cận nhất của ông Trump và các thế lực khu vực để đồng ư kư kết ngừng bắn – dù nhiều yêu cầu cốt lơi của nhóm vẫn chưa được giải quyết, bao gồm tiến tŕnh thành lập một nhà nước Palestine. Một quan chức Hamas nói với hăng tin Reuters rằng: "Mức độ sốt sắng của ông Trump được cảm nhận rất rơ ràng tại trung tâm hội nghị".
Tổng thống Trump đă trực tiếp gọi điện 3 lần trong suốt phiên đàm phán kéo dài, theo một quan chức cấp cao Mỹ kể lại. Con rể ông – Jared Kushner – cùng Đặc phái viên Steve Witkoff đă liên tục di chuyển giữa các phái đoàn Israel và Qatar.
Dù có thể mở đường cho việc chấm dứt cuộc xung đột – bắt đầu từ ngày 7/10/2023 khi Hamas tấn công Israel – nhưng không có ǵ đảm bảo rằng các giai đoạn sau trong kế hoạch 20 điểm của ông Trump về Gaza sẽ trở thành hiện thực.
Tuy nhiên, cách ông Trump xử lư vụ tấn công Qatar và lệnh ngừng bắn từng chấm dứt cuộc chiến kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran hồi tháng 6 đă tạo niềm tin cho các nhà đàm phán Hamas rằng ông sẽ không để Israel tiếp tục chiến sự ngay sau khi con tin được trao trả, theo lời hai quan chức Palestine và một nguồn tin khác.
Các trợ lư của ông Trump nh́n thấy cơ hội từ cơn giận của ông đối với Thủ tướng Netanyahu về vụ tấn công Qatar, chuyển thành áp lực buộc Israel chấp nhận một lộ tŕnh chấm dứt chiến tranh Gaza.
Ông Trump – người đă xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với các quốc gia vùng Vịnh – coi Qatar là bạn, và ông không vui khi thấy h́nh ảnh cuộc không kích trên truyền h́nh, một quan chức Nhà Trắng cấp cao cho biết, gọi đây là bước ngoặt quan trọng khiến thế giới Arập đoàn kết hơn.
Lời hứa công khai của Tổng thống Trump rằng Israel sẽ không tiếp tục tấn công Qatar đă giúp ông xây dựng uy tín trong mắt Hamas và các bên trong khu vực, theo một quan chức Palestine tại Gaza. Jonathan Reinhold từ Khoa Nghiên cứu Chính trị, Đại học Bar-Ilan (Israel) đánh giá: “Việc ông Trump đưa ra bảo đảm an ninh cho Qatar rằng Israel sẽ không tấn công nữa đă khiến Hamas tin tưởng rằng lệnh ngừng bắn sẽ được duy tŕ”.
Hamas cũng để ư đến mệnh lệnh công khai của ông Trump yêu cầu Iran và Israel dừng giao tranh, đặc biệt là tuyên bố trên nền tảng Truth Social yêu cầu máy bay Israel “quay đầu trở về” từ một đợt không kích dự kiến nhằm vào Iran – chỉ vài giờ sau khi ông tuyên bố ngừng bắn trong cuộc chiến 12 ngày hồi tháng 6. Một quan chức Hamas nhận xét “Mặc dù có phần kịch tính, nhưng ông ấy nói là làm".
Tổng thống Trump công bố kế hoạch tổng thể hôm 29/9, trong chuyến thăm Nhà Trắng của ông Netanyahu. Hamas đưa ra chấp thuận có điều kiện 4 ngày sau, điều mà ông Trump xem như đèn xanh. Tuy nhiên, cho đến tận ngày 7/10 vừa qua, các cuộc đàm phán vẫn bế tắc quanh vấn đề tốc độ và phạm vi rút quân của Israel để tạo điều kiện cho Hamas tập hợp con tin.
Khi các nhà trung gian từ Qatar, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ không thể thúc đẩy tiến tŕnh, Thủ tướng Qatar – Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani – đă quyết định đến Sharm el-Sheikh vào ngày 7/10. Witkoff và Kushner đến vào sáng 8/10, và đàm phán bắt đầu ngay trưa hôm đó.
Sự hiện diện của lănh đạo t́nh báo Thổ Nhĩ Kỳ – Ibrahim Kalin – cũng đóng vai tṛ quan trọng nhờ mối quan hệ chặt chẽ giữa Ankara với Hamas, cũng như cuộc gặp gần đây giữa Tổng thống Tayyip Erdogan với ông Trump, trong đó ông Trump nhờ ông thuyết phục Hamas chấp nhận kế hoạch.
Suốt hai năm, Hamas luôn khẳng định chỉ thả con tin nếu Israel rút quân hoàn toàn và chấm dứt xung đột. Trong khi đó, Israel yêu cầu được trả lại toàn bộ con tin và tiêu diệt Hamas.
Cả hai bên đều không đạt được hoàn toàn mục tiêu: Israel sẽ tiếp tục hiện diện ở khoảng một nửa Dải Gaza trong tương lai gần, trong khi Hamas vẫn tồn tại như một tổ chức, và yêu cầu giải giáp Hamas trong kế hoạch của ông Trump bị hoăn lại cho giai đoạn sau. Theo một nguồn tin, chính việc hai bên đều chưa đạt đủ khiến họ có động lực tiếp tục đàm phán.Một bước ngoặt trong cuộc đàm phán là khi các trung gian thuyết phục được Hamas rằng việc tiếp tục giữ con tin không c̣n là lợi thế, mà trở thành gánh nặng về mặt h́nh ảnh toàn cầu. Hamas hiểu rằng tiếp tục giữ con tin làm suy yếu sự ủng hộ quốc tế đối với người Palestine, và nếu không có con tin, Israel sẽ thiếu lư do chính đáng để nối lại chiến dịch quân sự.
Tuy nhiên, theo 2 quan chức Hamas, nhóm không nhận được bất kỳ bảo đảm bằng văn bản nào có cơ chế thực thi rằng giai đoạn đầu (gồm trao trả con tin, rút quân một phần và ngừng bắn) sẽ tiến tới một thỏa thuận rộng hơn để kết thúc chiến tranh.
Thay vào đó, Hamas chấp nhận các cam kết bằng lời từ Mỹ và các nước trung gian – Ai Cập, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ – rằng ông Trump sẽ giám sát tiến tŕnh và không để Israel tiếp tục chiến tranh sau khi con tin được thả. "Về phía chúng tôi, thỏa thuận này kết thúc chiến tranh," một quan chức Hamas khẳng định.
Tuy nhiên, nhóm vẫn ư thức rằng canh bạc có thể phản tác dụng. Sau thỏa thuận hồi tháng 1, ông Trump từng yêu cầu Hamas phải thả toàn bộ con tin ngay lập tức, nếu không ông sẽ hủy bỏ thỏa thuận và “để địa ngục bùng nổ.” Thỏa thuận sau đó sụp đổ và chiến tranh tiếp tục, cùng với lệnh cấm viện trợ từ Israel dẫn đến nạn đói được các tổ chức quốc tế xác nhận.
Một nhà ngoại giao khu vực cảnh báo Israel có thể vẫn tấn công Hamas khi có cơ hội, đặc biệt nếu Hamas hoặc đồng minh tiếp tục phóng tên lửa vào lănh thổ Israel. Tuy nhiên, lần này, mọi thứ dường như khác, một quan chức Hamas nhận định. Cả hai bên có vẻ nghiêm túc, và áp lực từ Ai Cập, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ dường như đang phát huy tác dụng.
Chuyến thăm dự kiến của Tổng thống Trump tới Trung Đông từ 12/10 – để "ăn mừng chiến thắng" – sẽ giúp bảo đảm thỏa thuận được duy tŕ, theo một nguồn tin, đồng thời gọi lời mời từ Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi là “nước đi cực kỳ thông minh”.
|
|
