Khi bệnh đậu mùa khỉ đã trở thành một tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu, cơn sốt về thuốc
Tpoxx đã lên đến đỉnh điểm. Nhưng có nhiều rào cản khiến cho loại thuốc này khó tiếp cận được.
Theo New York Times, giới chức y tế Mỹ đã chỉ định
tecovirimat hay
TPOXX là loại thuốc nằm trong diện
"điều tra nghiên cứu". Điều này có nghĩa, nó là phương thuốc duy nhất chữa đậu mùa khỉ không thể đưa ra khỏi kho dự trữ chiến lược quốc gia nếu không trải qua hàng loạt bước phê duyệt khá phức tạp. Hầu hết bác sĩ không có đủ thời gian, nguồn lực để điền vào tờ đơn đăng ký bắt buộc dài đến 27 trang hoặc cung cấp thông tin chi tiết về bệnh nhân đang mắc bệnh đậu mùa khỉ này.
Bệnh nhân khó tiếp cận
Adam Thompson, một người đầu bếp 38 tuổi ở Atlanta, bị đau đầu, nhức cơ thể vào ngày 17/7. Hai ngày sau đó, anh có những vết thương trên mặt và trực tràng. Y tá khi tiếp nhận ca bệnh này không biết phải làm gì để điều trị cho bệnh nhân. Dựa trên kinh nghiệm của một người bạn, Thompson thuyết phục cô kê toa thuốc chứa
hydrocortisone và
gabapentin. Đây vốn là loại thuốc dùng để điều trị chứng đau dây thần kinh.
Họ đã nói
KHÔNG. Người y tá đã nghe nói về thuốc
TPOXX dùng để chữa bệnh đậu mùa khỉ. Nhưng cô cũng chia sẻ, phải mất hàng giờ để điền vào hàng chục trang giấy tờ, mới hoàn tất các thủ tục nhận thuốc. Sự việc đình trệ ở đó và Thompson không biết mình sẽ nhận được sự giúp đỡ là gì nữa.
Mãi cho đến ngày 31/7, sau gần hai tuần đã mắc bệnh, cô nữ y tá mới liên lạc với anh, chỉ để nói về việc mà cô đã gọi cho CDC, nhiều bộ phận y tế, bác sĩ ở các tiểu bang khác nhưng không có câu trả lời thỏa đáng.
Điều đó đã quá muộn với Thompson, dù anh có được nhận thuốc hay không. Các vết thương của anh ấy đã lành, cơn đau đã giảm bớt và đang bước vào giai đoạn hồi phục.
Luke Brown, 29 tuổi, ở New York, Mỹ, cầm trên tay viên thuốc TPOXX. Nam bệnh nhân này đã phải chịu đựng những cơn đau dữ dội do bệnh đậu mùa khỉ gây ra trong một tuần trước khi anh được tiếp cận loại thuốc này. (Ảnh: Benjamin Ryan/NBC News).
Cũng như Thompson, Luke Brown chờ để nhận thuốc như
"nắng hạn chờ mưa rào". Vào một buổi tối thứ 3 oi bức ở thành phố New York, Luke Brown hào hứng mở chai thuốc màu đen và cam mới được giao, ngậm liều đầu tiên vào miệng.
Nam bệnh nhân 29 tuổi mắc Covid-19 vào đầu tháng 7. Anh đã phải chịu những cơn đau dữ dội nhất trong đời suốt một tuần và cuối cùng cũng có được viên thuốc điều trị. Với Brown, điều này đáng để ăn mừng. Để tiếp cận nó, anh đã phải tận dụng rất nhiều mối giao tiếp và bày tỏ sự lo ngại khi không phải bệnh nhân nào cũng có thể làm được điều đó.
Tiến sĩ Stacy Lane, người sáng lập mạng lưới 7 phòng khám cho cộng đồng LGBTQ ở Pennsylvania và Ohio, Mỹ, cho biết có nhiều bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ đã đến gặp bà sau khi đã bị 3-4 bác sĩ từ chối. Những người này không thể vượt qua các quy tắc liên bang có liên quan đến thuốc
TPOXX.
Hồi đầu tháng 7, bác sĩ Lane cũng chứng kiến một bệnh nhân bị tổn thương ở mắt rất nặng do bị nhiễm đậu mùa khỉ, có thể dẫn đến mù lòa. Bà cố gắng mua
TPOXX nhưng Sở Y tế ở Pennsylvania đã yêu cầu bệnh nhân đi khám mắt trước. Đó là một buổi chiều thứ Sáu. Bác sĩ Lane không muốn bệnh nhân phải chờ đợi trong phòng cấp cứu đông đúc, vì vậy bà tìm bác sĩ nhãn khoa để theo đúng quy trình.
Ngoài việc thủ tục phức tạp, ngay cả những bệnh nhân cũng đặt câu hỏi về tính an toàn và hiệu quả của thuốc với con người. Bà Lane lưu ý rằng,
TPOXX đã được chứng minh là an toàn trên người và vì thế đã được
FDA chấp thuận phê duyệt.
Tiến sĩ Jay Varma, Giám đốc Trung tâm Phòng chống và Ứng phó với Đại dịch Cornell, cho biết:
"Nếu một loại thuốc đã được FDA chấp thuận, bất cứ bác sĩ nào cũng có thể kê toa thuốc đó dưới dạng nhãn mác vì FDA không được phép điều chỉnh việc thực hành thuốc".
Nhiều bệnh nhân và bác sĩ, bao gồm cả tiến sĩ Lane, cho biết
TPOXX dường như giúp làm tan các tổn thương trên da trong vòng 24 giờ. Không có tác dụng phụ nghiêm trọng nào được ghi nhận.
Với bằng chứng đã biết và đang nổi về hiệu quả của thuốc với bệnh nhân, tính cấp bách của đợt bùng phát, các chuyên gia cho rằng không có lý do gì để hạn chế sự tiếp cận thuốc
TPOXX này.
Những viên thuốc màu đen-cam là "chiếc phao cứu hộ" của người mắc đậu mùa khỉ vào lúc này. (Ảnh: Benjamin Ryan/NBC News).
Quy định phức tạp, quá nhiều rào cản
Việc phê duyệt thuốc khi chỉ được thử nghiệm trên động vật mà chưa có thử nghiệm trên người vốn bị coi là phi đạo đức. Chính vì thế, ngay cả khi dịch đậu mùa khỉ bùng phát mạnh như hiện nay,
TPOXX hiếm khi được dùng cho bệnh nhân. Nguyên nhân đến từ hai vấn đề. Một là thủ tục, quy định phức tạp. Hai, là yếu tố đạo đức.
TPOXX là thuốc kháng virus được
FDA chấp thuận trong điều trị đậu mùa nhưng cũng đã được dùng để chữa đậu mùa khỉ vì hai căn bệnh có sự tương đồng. Tuy nhiên,
TPOXX chỉ được phê duyệt điều trị các bệnh nhiễm trùng đậu mùa trong nghiên cứu trên động vật mà không phải thử nghiệm trên người. Nguyên nhân là bệnh đậu mùa đã bị hoàn toàn xóa sổ cách đây 4 thập kỷ.
Không có thử nghiệm trên người với bệnh đậu mùa khỉ, việc sử dụng
TPOXX chỉ có thể được tiến hành bởi các bác sĩ thuộc Hội đồng đánh giá nội bộ của bệnh viện và bắt buộc phải điền nhiều giấy tờ pháp lý. Số lượng chuyên gia được làm được điều này rất ít.
Các chuyên gia nghiên cứu đã phải dựa vào những mô hình ủy thác của nhiều loại virus tương tự. Trong một nghiên cứu trên 449 người khỏe mạnh, thông tin dữ liệu cho thấy loại thuốc này an toàn. Ngay cả như vậy, nó vẫn bị xem là phi đạo đức để dùng cho mầm bệnh gây ra chết người như bệnh đậu mùa khỉ.
Việc cung cấp thuốc kháng virus không phải là vấn đề lớn . Công ty sản xuất thuốc
TPOXX có hơn 1,7 triệu liều trong kho dự trữ chiến lược quốc gia. Nhưng nó chỉ được phê duyệt cho các bệnh nhân đậu mùa duy nhất ở Mỹ mà thôi. Đây là tin xấu cho những người Mỹ mắc bệnh đậu mùa khỉ. Họ phải chịu đựng những cơn đau đớn tột cùng về thể chất hoặc những hậu quả nghiêm trọng khác do bị nhiễm trùng. Họ tuyệt vọng chờ đợi để được điều trị.
Cách đây một tuần,
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã thay đổi các quy định. Giờ đây, các bác sĩ có thể đặt hàng thuốc từ kho dự trữ vật tư y tế chiến lược quốc gia và bắt đầu điều trị trước khi thực hiện các thủ tục giấy tờ rườm rà.
Tiến sĩ Abraar Karan, chuyên gia nghiên cứu về các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Stanford, Mỹ, nhận định:
"Điều này cho phép các bác sĩ lâm sàng sử dụng thuốc trị bệnh mà không bị gặp rào cản nào".
