Dù nhậm chức chưa được ba tuần, Tổng thống Trump đã đối mặt với hơn 20 vụ kiện về các quyết sách mà chính quyền mới của ông đang thực thi.
Tổng thống Mỹ Donald Trump mở đầu nhiệm kỳ hai bằng loạt sắc lệnh và tuyên bố khiến nhiều người chấn động. Sau thời gian đầu choáng váng, nhiều đối thủ của ông Trump đã bắt đầu phản kháng và cuộc chiến lần này của họ là ở tòa án.
Hai nhóm đặc vụ Cục Điều tra Liên bang (FBI) đang khởi kiện chính quyền ông Trump để ngăn nguy cơ danh sách đặc vụ từng điều tra cuộc bạo loạn Đồi Capitol ngày 6/1/2021 và ông Trump bị công bố.
Các công đoàn ở Mỹ cũng đã đệ đơn yêu cầu tòa án chặn Ban Hiệu suất Chính phủ do tỷ phú Elon Musk lãnh đạo tiếp cận các thông tin cá nhân của người Mỹ.
Liên đoàn Nhân viên Chính phủ Mỹ (AFGE) và Hiệp hội Công chức Ngoại giao (AFSA) ngày 6/2 kiện Tổng thống Trump, Ngoại trưởng Marco Rubio và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cùng các cơ quan của họ lên toàn án liên bang ở thủ đô Washington, yêu cầu thẩm phán "lập tức chặn các hoạt động đóng cửa USAID".
Họ lập luận rằng Tổng thống cùng các quan chức đã vượt quyền, vi hiến và vi phạm luật liên bang khi tìm cách tinh giản, thậm chí là đóng cửa USAID.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại một sự kiện ở Washington ngày 6/2. Ảnh: AP
Đây chỉ là một phần trong loạt vụ kiện nhắm vào chính quyền ông Trump trong những ngày đầu nhiệm kỳ. Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Tim Kaine cho rằng một "chiến dịch kiện tụng phức tạp" đang được tiến hành để chống lại chính quyền ông Trump.
Theo Kaine, những sắc lệnh, động thái gây sốc theo kiểu "ký trước, kiện tụng sau" của Tổng thống Trump cho thấy ông về cơ bản đang thách thức thẩm quyền của tòa án trong việc ngăn chặn mình.
"Chính quyền đang dường như nói rằng 'chúng tôi sẽ làm bất kỳ điều gì mình muốn và sau đó mọi người có thể khởi kiện'. Tôi nghĩ chính quyền đương nhiệm tin họ có ưu thế trong hệ thống tòa án, nhưng có thể ông Trump đã nhầm", thượng nghị sĩ bang Virginia nói.
Kaine thừa nhận một số tòa án liên bang, gồm cả Tòa án Tối cao, có thể ủng hộ Tổng thống trong một số vụ kiện.
"Chúng tôi không thể tới tòa với cảm giác chắc chắn rằng mình sẽ toàn thắng, nhưng chúng tôi sẽ giành được một số chiến thắng trong đó. Các hành động của chính quyền càng quyết liệt, khả năng thắng kiện của chúng tôi càng lớn", Kaine nói.
Thực tế cho thấy nhận định của ông Kaine đã đúng. Trong tuần này, hai thẩm phán đã chặn nỗ lực chấm dứt chính sách cấp quyền công dân cho những đứa trẻ sinh ra tại Mỹ nhưng có bố mẹ là người nhập cư trái phép.
Thẩm phán liên bang John McConnell ở thành phố Providence, bang Rhode Island ngày 31/1 chặn lệnh đóng băng các khoản tài trợ, khoản vay và hỗ trợ tài chính liên bang khác mà chính quyền Trump ban hành trước đó. Phán quyết được đưa ra theo yêu cầu của các tổng chưởng lý từ 22 bang nghiêng về phe Dân chủ và thủ đô Washington, đồng nghĩa sẽ chỉ áp dụng tại những nơi đệ đơn kiện.
Trước đó, thẩm phán liên bang Loren AliKhan ngày 28/1 cũng yêu cầu đình chỉ thi hành lệnh này, trong khi xem xét lập luận từ chính phủ Mỹ và các nguyên đơn, những người đã yêu cầu tòa án ban hành lệnh chặn việc đóng băng tài trợ.
Ngày 4/2, thẩm phán liên bang Royce C. Lamberth đình chỉ kế hoạch chuyển ba phụ nữ chuyển giới tới nhà tù nam, theo chính sách mới của ông Trump đối với nhóm người chuyển giới.
Thẩm phán liên bang Mỹ phụ trách khu vực thủ đô Washington Carl Nichols ngày 7/2 thông báo sẽ ra lệnh kiểm soát hạn chế và có thời hạn, nhằm ngăn kế hoạch buộc 2.200 nhân viên USAID nghỉ không hưởng lương. Ông cũng sẽ xem xét liệu 500 nhân viên USAID bị đình chỉ trước đó có được quay lại làm việc hay không.
Nhà Trắng cho rằng các vụ kiện chống lại chính quyền đương nhiệm là hành vi lạm dụng tòa án của những người phản đối Tổng thống Trump.
"Mọi quyết sách của chính quyền Trump - Vance đều hoàn toàn hợp pháp và tuân thủ luật liên bang. Bất kỳ thách thức pháp lý nào chống lại chính quyền đều chỉ là nỗ lực làm suy yếu ý chí của những người Mỹ đã bầu cho Tổng thống Trump với tư cách là người bảo vệ biên giới, hồi sinh nền kinh tế và khôi phục chính sách", Harrison Fields, phát ngôn viên Nhà Trắng, nói.
Hans von Spakovsky, nhà nghiên cứu pháp lý cấp cao tại tổ chức Quỹ Di sản ở Washington, cho rằng Hiến pháp Mỹ trao cho ông Trump quyền điều hành nhánh hành pháp theo cách ông muốn, bất kể những nỗ lực kìm hãm ông từ quốc hội.
"Tôi không cho rằng nhiều vụ kiện trong số này có thể đứng vững. Các sắc lệnh hành pháp chủ yếu liên quan đến việc điều hành chính quyền liên bang. Chúng chỉ thị cho các cơ quan và nhân viên liên bang về những gì họ có thể và không thể làm trong khuôn khổ luật pháp. Điều đó nằm trong quyền hạn của tổng thống", von Spakovsky nói.
Tuy nhiên, điều quan trọng là một số sắc lệnh, động thái của ông Trump lại nằm ngoài khuôn khổ pháp luật, như sa thải nhân sự không đúng quy trình, đóng băng ngân sách do quốc hội phân bổ và tìm cách đóng cửa cơ quan viện trợ được thành lập theo đạo luật đã được quốc hội thông qua. Điều đó tạo cơ hội cho loạt vụ kiện chống lại ông ngay từ những tuần đầu nhiệm kỳ.
Giới quan sát cho rằng có hai lý do khiến làn sóng kiện tụng nhắm vào ông Trump nở rộ. Thứ nhất, các nhà hoạt động đã nhận ra rằng phong trào biểu tình trên đường phố không hiệu quả như trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Thứ hai, đảng Dân chủ giờ đây đã trở thành phe thiểu số ở lưỡng viện quốc hội, nên không thể làm gì nhiều để ngăn chặn ông Trump bằng công cụ lập pháp.
Trong bối cảnh đó, tư pháp trở thành vũ khí mới, thúc đẩy họ tìm tới tòa án. Và nhiều nhóm đại diện cho các nguyên đơn khác nhau đang gần như hàng ngày thách thức sắc lệnh do Nhà Trắng công bố. Theo thống kê của trang web Just Security, hơn 20 đơn kiện chống lại quyết sách của chính quyền ông Trump đã được đệ trình trong gần ba tuần qua, tương đương mỗi ngày một đơn kiện.
Tổng chưởng lý California Rob Bonta, thành viên đảng Dân chủ, cho biết ông cùng các đối tác đã chuẩn bị suốt nhiều tháng, theo dõi những lời hứa tranh cử của ông Trump và chính sách mà chính quyền mới ban hành.
"Đó là lý do chúng tôi có thể chuẩn bị đơn kiện ngăn nỗ lực chấm dứt chính sách cấp quyền công dân theo nơi sinh nhanh như vậy, bởi chúng tôi biết nó sẽ xảy ra. Chúng tôi đã sẵn sàng và chỉ cần chỉnh sửa một chút trước khi in rồi nộp đơn", Bonta nói.
Ngày 5/2, Gwynne Wilcox, người bị ông Trump cách chức chủ tịch Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia, đã đệ đơn kiện, trong đó nêu rõ quyết định sa thải bằng email gửi vào đêm khuya là "vi phạm trắng trợn" luật pháp. Đạo luật Quan hệ Lao động Quốc gia quy định tổng thống chỉ có thể sa thải một thành viên ủy ban nếu họ vi phạm và sau khi có phiên điều trần.
Tuy nhiên, chính quyền dường như không có dấu hiệu dừng các động thái hành pháp có thể dẫn tới kiện tụng.
"Ông ấy dường như đã quyết định rằng trong nhiệm kỳ hai, 'tôi sẽ làm những gì tôi muốn cho đến khi tòa án nói tôi không thể làm. Thậm chí khi tòa án nói tôi không thể, tôi vẫn sẽ làm điều đó'", Kaine nói.
Một trong những động thái đáng chú ý nhất của chính quyền ông Trump là cuộc tấn công nhắm vào USAID. Tỷ phú Elon Musk, cố vấn thân cận kiêm đồng minh của ông Trump, chỉ trích cơ quan hỗ trợ quốc tế này là "tổ chức tội phạm" dù không giải thích lý do rõ ràng.
Tuy nhiên, luật quy định rằng chỉ có quốc hội mới có thẩm quyền đóng cửa USAID. Do đó, nhóm của ông Trump đã tìm cách khác để siết gọng kìm USAID, khi cho phần lớn nhân viên cơ quan này nghỉ phép và triệu hồi toàn bộ nhân viên ở nước ngoài về nước.
"Chúng tôi chỉ muốn làm điều đúng đắn. Đó là những điều đáng lẽ phải được làm từ lâu", ông Trump nói ngày 3/2.
Các thành viên đảng Dân chủ đang tìm mọi cách có thể để làm chậm đòn công kích dữ dội từ Tổng thống Trump. Thượng nghị sĩ Dân chủ Brian Schatz thông báo để đáp trả nỗ lực đóng cửa USAID, ông sẽ chặn xác nhận các ứng viên Bộ Ngoại giao của chính quyền ông Trump. Thượng nghị sĩ Kaine cùng với thượng nghị sĩ Martin Heinrich dự định trình dự luật chấm dứt tuyên bố tình trạng khẩn cấp về năng lượng của ông Trump.
Tuy nhiên, những người chỉ trích ông Trump thừa nhận những động thái đó không mang lại kết quả. Một số cho rằng hy vọng tốt nhất là đợi ông Trump phạm phải những sai lầm chính trị nghiêm trọng và trong khi đó, họ sẽ tiếp tục các vụ kiện.
VietBF@sưu tập
