Châu Âu khó sử dụng tài sản đóng băng của Nga

[Romano]

Chiến sự tại Ukraine bước sang năm thứ tư để lại cho châu Âu “hóa đơn” khổng lồ với 122 tỷ USD hỗ trợ tài chính trực tiếp và nhiều tỷ USD đầu tư vào quân đội và lĩnh vực quốc phòng khu vực.

Tuy nhiên, đến nay, châu Âu vẫn chưa sử dụng được khối tài sản trị giá 229 tỷ USD của Nga tại châu lục này. Đây là số tài sản của Nga bị châu Âu đóng băng sau khi Moscow phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine vào đầu năm 2022.

"VẤN ĐỀ PHỨC TẠP"
Thứ Tư tuần trước (19/3), Quốc hội Pháp đã thông qua một nghị quyết không ràng buộc kêu gọi chính phủ sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga - thay vì chỉ dùng tiền lãi từ các tài sản này - để "hỗ trợ quân sự và tái thiết Ukraine".

Cả Mỹ và Canada trước đó đã thông qua luật để cho phép chính phủ tịch thu tài sản đóng băng của Nga. Trong những ngày cuối cùng của nhiệm kỳ, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã cố gắng thuyết phục các đồng minh châu Âu tịch thu tài sản của Nga tại châu lục này.

Vấn đề này đã đạt được một số bước tiến vào tuần trước khi Nghị viện châu Âu (EP) nhất trí sẽ bỏ phiếu thông qua một nghị quyết tịch thu tài sản đóng băng của Nga để "bảo vệ và tái thiết" Ukraine.

Thời gian qua, châu Âu đã sử dụng tiền lãi từ tài sản bị đóng băng của Nga để cung cấp các khoản vay trị nhiều tỷ USD cho Ukraine. Tuy nhiên, các nước thành viên vẫn do dự việc tịch thu khối tài sản này. Theo Thủ tướng Anh Keir Starmer, đây là “vấn đề phức tạp”.

Giới phân tích cho rằng các nước châu Âu e ngại hai vấn đề: Kinh tế và pháp lý.

“Chúng tôi sẽ không động vào tài sản của Nga”, người phát ngôn chính phủ Pháp Sophie Primas nói với báo chí tại một cuộc họp báo thứ Tư tuần trước.

Bà Primas cảnh báo rằng làm vậy sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, gây cản trở đầu tư nước ngoài tại châu Âu. Phát biểu này được đưa ra trong bối cảnh Chính phủ Pháp vẫn đang xem xét các phương thức hợp pháp để sử dụng tài sản đóng băng của Nga.

Nhiều năm qua, Chính phủ Nga đã chuyển nhiều tài sản ra khỏi Mỹ - một động thái được cho là bắt nguồn từ mối lo bị tịch thu tài sản. Trước đây, Mỹ từng có tiền lệ này. Sau Thế chiến thứ hai, Washington đã tịch thu tài sản của Đức, Afghanistan và Iraq. Nhưng với châu Âu lại khác.

Theo giáo sư kinh tế Olena Havrylchyk của Đại học Panthéon-Sorbonne ở Paris, Moscow không lo bị tịch thu tài sản ở châu Âu như ở Mỹ.

“Những năm gần đây, các ngân hàng trung ương châu Âu bày tỏ quan ngại rằng việc tịch thu tài sản của nước ngoài sẽ gây hại cho vai trò là một đồng tiền dự trữ của euro”, bà Havrylchyk nhận xét với hãng tin CNN.

Tuy nhiên, việc tiếp tục hỗ trợ Ukraine trong cuộc chiến với Nga quá tốn kém với châu Âu và tiền lãi từ tài sản bị đóng băng của Nga không đủ.

“Thực tế là người dân châu Âu sẽ tiếp tục phải gánh khoản tiền này, nếu như các chính phủ không sử dụng tiền của Nga”, vị giáo sư nhận xét. “Một nước có vũ khí hạt nhân như Nga sẽ không bao giờ đồng ý trả tiền bồi thường theo thỏa thuận hòa bình. Do đó, Ukraine kỳ vọng sẽ nhận được bồi thường từ khối tài sản Nga đang nằm trong tay phương Tây. Thế giới không chỉ vận hành nhờ các nhà kinh tế. Luật pháp quốc tế đặt công lý lên trước, chứ không phải quyền sở hữu”.

CẦN LÝ DO CHÍNH ĐÁNG
Về mặt pháp lý, sự do dự của châu Âu trong việc tịch thu tài sản của Nga bắt nguồn từ một trong những nguyên tắc chính của luật pháp quốc tế: Quyền miễn trừ tịch thu tài sản ở nước ngoài của một quốc gia.

“Do đó, điều vô cùng quan trọng là có lý do chính đáng để tịch thu tài sản của Nga”, ông Frédéric Dopagne, giáo sư về luật quốc tế công tại Đại học Louvain của Bỉ, nhận xét với CNN.

Theo ông, lý do thuyết phục nhất mà châu Âu có thể sử dụng để tịch thu tài sản Nga là để bồi thường cho thiệt hại mà Moscow gây ra tại Ukraine và nâng cao năng lực phòng thủ của Ukraine trước nguy cơ bị tấn công.

Lý do này cũng được Quốc hội Mỹ sử dụng khi thông qua Đạo luật Tái thiết Thịnh vượng Kinh tế và Cơ hội cho người Ukraine năm 2024. Đạo luật này cho phép tịch thu mọi tài sản của Nga trên đất Mỹ để sử dụng cho công cuộc tái thiết Ukraine.

Trong nghị quyết không ràng buộc được thông qua thứ Tư tuần trước, Quốc hội Pháp cũng chỉ cho phép sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga cho việc hỗ trợ và tái thiết Ukraine, chứ không sử dụng cho hoạt động quốc phòng của chính châu Âu.

Theo giáo sư Dopagne của Đại học Louvain, sự do dự của châu Âu một phần do thiếu tiền lệ lịch sử. Sau Thế chiến thứ nhất và thứ hai, thông qua các hiệp ước quốc tế, Đức bị buộc trả tiền bồi thường thiết hại chiến tranh.

“Tuy nhiên, một thỏa thuận hậu chiến như vậy với Nga vô cùng xa vời”, ông Dopagne nhận xét.

Ngoài vấn đề pháp lý, để quyết định tịch thu tài sản bị đóng băng của Nga, EU cần có sự đồng thuận của tất cả các nước thành viên. Điều này được cho là khó xảy ra bởi lập trường ủng hộ Nga của Hungary và Slovakia.

Bên cạnh đó, Bỉ, nơi nắm giữ phần lớn tài sản bị đóng băng của Nga (khoảng 193 tỷ USD), chưa bày tỏ rõ lập trường về việc này.

Các quan chức chính quyền Biden trước đây kỳ vọng sẽ dùng khối tài sản đóng băng của Nga để làm “quân bài” trong đàm phán hòa bình với Moscow. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại với nhiệm kỳ thứ hai và có động thái thân tình với Moscow, việc châu Âu tịch thu tài sản của Nga nhiều khả năng sẽ gây tác động tiêu cực cho các cuộc đàm phán hòa bình.