Tổng thống Trump thăm Ả Rập Xê-út: Chuyến đi của những điều đặc biệt

[Romano]

Tổng thống Donald Trump đã đạt được một thỏa thuận lớn với Ả Rập Xê-út và công bố một động thái cho thấy sự thay đổi lớn trong chính sách của Mỹ ở Trung Đông.
Trong chuyến công du nước ngoài lớn đầu tiên của mình kể từ khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một số thỏa thuận hàng tỷ USD với Ả Rập Xê-út (Saudi Arabia), đồng thời công bố một động thái lần đầu tiên Washington sẽ thực hiện trong hơn một thập kỷ qua.

Thỏa thuận lớn
Mỹ và Ả Rập Xê-út hôm 13/5 đã ký một thỏa thuận vũ khí trị giá 142 tỷ USD được Nhà Trắng quảng bá là "thỏa thuận mua bán quốc phòng lớn nhất trong lịch sử" tại điểm dừng chân đầu tiên trong chuyến công du ngoại giao 4 ngày của ông Trump tới các quốc gia vùng Vịnh.

Một tờ thông tin của Nhà Trắng cho biết, thỏa thuận này bao gồm các thỏa thuận với hơn một chục công ty quốc phòng của Mỹ cho các lĩnh vực bao gồm phòng không và tên lửa, không quân và vũ trụ, an ninh hàng hải và thông tin liên lạc.

Không rõ thỏa thuận này có bao gồm máy bay phản lực F-35 Lightning II của Lockheed Martin hay không.

Thái tử Ả Rập Xê-út Mohammed bin Salman (MBS), người đã dành cho Tổng thống Trump sự tiếp đón nồng nhiệt nhất theo phong cách hoàng gia, cho biết tổng gói này có thể lên tới 1.000 tỷ USD khi các thỏa thuận tiếp theo được đạt được trong những tháng tới.Ả Rập Xê-út là một trong những khách hàng lớn nhất của vũ khí Mỹ và hai nước đã duy trì mối quan hệ chặt chẽ trong nhiều thập kỷ dựa trên một thỏa thuận, trong đó Riyadh cung cấp dầu và Washington cung cấp an ninh.

Nhưng mối quan hệ đã trở nên căng thẳng sau vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi năm 2018. Ông Trump đã không đề cập đến vụ việc trong chuyến thăm mới nhất của mình, và gọi Thái tử MBS là "người đàn ông đáng kinh ngạc".

"Tôi thích đến thăm các bạn và chúng ta đã biết nhau rất rõ, và tôi thực sự tin rằng chúng ta rất thích nhau", ông Trump nói.

Trong bữa trưa với Tổng thống Trump, Thái tử MBS đã cam kết đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ, bao gồm 20 tỷ USD vào các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI), mua turbine khí và các thiết bị năng lượng khác trị giá 14,2 tỷ USD, gần 5 tỷ USD vào máy bay phản lực Boeing 737-8 và các thỏa thuận khác.

Nhưng thông tin chi tiết về các cam kết cụ thể vẫn còn mơ hồ, trong khi tờ New York Times tin rằng con số tổng chưa được một nửa so với con số được công bố.

Sự thay đổi lớn
Ông Trump đã khởi động chuyến công du tới vùng Vịnh hôm 13/5 với thông báo bất ngờ rằng Mỹ sẽ dỡ bỏ lệnh trừng phạt lâu dài đối với Syria. Nhà Trắng cũng xác nhận rằng Tổng thống Mỹ sẽ gặp nhà lãnh đạo mới của Syria, Ahmed al-Sharaa.

Cuộc gặp không chính thức này sẽ là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa một Tổng thống Mỹ và một nhà lãnh đạo Syria kể từ năm 2000, khi ông Bill Clinton gặp cố lãnh đạo Hafez al-Assad tại Geneva.

Phát biểu tại một diễn đàn đầu tư hôm 13/5, ông Trump cho biết ông có kế hoạch dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Syria sau khi hội đàm với Thái tử MBS và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan.

Việc chấm dứt lệnh trừng phạt đối với Syria sẽ là động lực to lớn cho một quốc gia đã bị tàn phá bởi hơn một thập kỷ nội chiến. Quân nổi dậy do Tổng thống lâm thời Ahmed al-Sharaa lãnh đạo đã lật đổ cựu Tổng thống Bashar al-Assad vào tháng 12 năm ngoái.

Động thái này thể hiện sự thay đổi lớn về chính sách của Mỹ. Mỹ đã tuyên bố Syria là quốc gia tài trợ cho khủng bố vào năm 1979, bổ sung các lệnh trừng phạt vào năm 2004 và áp đặt thêm các lệnh trừng phạt khác sau khi cuộc nội chiến nổ ra vào năm 2011.

"Tôi sẽ ra lệnh chấm dứt lệnh trừng phạt đối với Syria để trao cho họ cơ hội đạt được sự vĩ đại", ông Trump nói.

Để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với Damascus, ông Sharaa được cho là đã đề nghị cấp quyền tiếp cận dầu mỏ Syria, các hợp đồng tái thiết, và xây dựng một tòa tháp Trump ở thủ đô nước này, theo The Guardian.

Mặc dù chi tiết về việc nới lỏng lệnh trừng phạt vẫn chưa rõ ràng, nhưng các đồng minh của ông Sharaa tại Damascus đang ăn mừng.

"Điều này thật tuyệt vời, nó đã hiệu quả", ông Radwan Ziadeh, một nhà văn và nhà hoạt động người Syria thân cận với Tổng thống Syria, cho biết.

Ông Ziadeh đã chia sẻ một bức ảnh về mô hình ban đầu của tòa tháp Trump ở Damascus, lưu ý rằng ông Sharaa có thể sẽ cho ông Trump xem bản thiết kế trong cuộc gặp giữa hai bên tại Riyadh vào ngày 14/5.

Những vấn đề phức tạp
Tổng thống Trump đã tìm cách củng cố quan hệ với người Saudi để cải thiện quan hệ khu vực với Israel và đóng vai trò là lá chắn chống lại Iran.

Từ Riyadh, Tổng thống Mỹ sẽ khởi hành đến Qatar vào ngày 14/5 và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) vào ngày 15/5.

Ông Trump đã không lên lịch dừng chân tại Israel, làm dấy lên câu hỏi về vị trí của đồng minh thân cận này trong các ưu tiên của Washington khi nhà lãnh đạo Mỹ gây sức ép với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu để đồng ý với một thỏa thuận ngừng bắn mới trong cuộc chiến ở Dải Gaza vốn đã kéo dài 19 tháng.

Các hoạt động quân sự của Israel chống lại Hamas ở Gaza và Hezbollah ở Lebanon, cùng với các vụ ám sát các nhà lãnh đạo của hai nhóm đồng minh với Tehran, đồng thời đã mang lại cho ông Trump nhiều đòn bẩy hơn bằng cách làm suy yếu Iran và các đồng minh khu vực của nước này.

Ông Trump cho biết ông "hy vọng mãnh liệt" rằng Ả Rập Xê-út sẽ sớm bình thường hóa quan hệ với Israel, sau khi các quốc gia Ả Rập khác đã làm như vậy trong nhiệm kỳ đầu tiên 2017-2021 của ông. "Nhưng các vị sẽ làm điều đó vào thời điểm của riêng mình", ông nói khi ở Riyadh.

Sự phản đối của ông Netanyahu đối với việc thành lập một nhà nước Palestine khiến tiến triển với người Saudi khó có thể xảy ra, các nguồn tin nói với Reuters.

Hôm 13/5, ông Trump gọi Iran là "lực lượng hủy diệt nhất" ở Trung Đông và cảnh báo rằng Mỹ sẽ không bao giờ cho phép nước này có được vũ khí hạt nhân.

Ông cho biết ông sẵn sàng đạt được một thỏa thuận mới với Tehran nhưng chỉ khi các nhà lãnh đạo của nước này thay đổi lộ trình.

"Tôi muốn đạt được một thỏa thuận với Iran", ông nói. "Nhưng nếu giới lãnh đạo Iran từ chối cành ô liu này… chúng tôi sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc gây sức ép tối đa".