Ông Trump muốn cho nỗ lực ngoại giao thêm cơ hội và đánh giá kỹ hơn các lựa chọn của Mỹ, khi đặt thời hạn hai tuần cho quyết định can thiệp xung đột Israel - Iran.
Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây đã xem xét các lựa chọn cho kịch bản Mỹ can thiệp quân sự hỗ trợ đồng minh Israel trong cuộc xung đột với Iran bùng phát ngày 13/6. Ông kêu gọi Iran "đầu hàng vô điều kiện", "người dân sơ tán khỏi thủ đô Tehran", khi nỗ lực đàm phán về chương trình hạt nhân của Iran không có tiến triển, khiến ông cạn dần kiên nhẫn.
Lầu Năm Góc còn có những động thái điều chuyển khí tài đến Trung Đông, làm dấy lên đồn đoán Mỹ sắp tham chiến. Nhưng Tổng thống Trump ngày 19/6 lại cho thấy ông sẵn sàng cho nỗ lực ngoại giao thêm một cơ hội, đặt thêm thời hạn trước khi ra quyết định cuối cùng.
"Dựa trên thực tế là có khả năng đàm phán sẽ diễn ra trong tương lai gần, tôi sẽ quyết định hành động hay không trong vòng hai tuần tới", ông Trump cho biết.
Động thái được đánh giá sẽ giúp ông Trump có thêm thời gian để cân nhắc hệ lụy tiềm ẩn nếu Mỹ can thiệp vào xung đột Israel - Iran, đồng thời đánh giá liệu Tehran có thay đổi lập trường, sau khi bị Tel Aviv hạ sát nhiều nhà khoa học hạt nhân và chỉ huy quân sự hay không.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại khuôn viên Nhà Trắng ngày 18/6. Ảnh: AFP
Theo giới chuyên gia, Tổng thống Trump đang theo đuổi chiến lược chờ đợi, và khoảng thời gian ông thường chọn là hai tuần. Hồi cuối tháng 5, khi phóng viên hỏi rằng khi nào có thể xác định mức độ nghiêm túc của Nga trong việc chấm dứt chiến sự ở Ukraine, ông Trump cũng đưa ra thời hạn tương tự.
"Chúng ta sẽ sớm biết thôi. Mất khoảng hai tuần, hoặc một tuần rưỡi", ông Trump nói ngày 28/5.
Hai tuần cũng là khoảng thời gian để ông chủ Nhà Trắng quyết định động thái tiếp theo trong những vấn đề như thương mại, cải tổ chương trình chăm sóc y tế hay kế hoạch hạ tầng.
"Khi quyết định chưa rõ ràng, đôi khi ông ấy muốn tự cho mình thêm thời gian suy nghĩ", chiến lược gia đảng Cộng hòa Alex Conant, nói với WSJ. "Trong chính trị, hai tuần mang lại cảm giác như vô tận. Và thực tế là nhiều vấn đề tự biến mất nếu bạn cho nó thêm thời gian".
Đây khả năng cao là tính toán hiện tại của ông Trump. Tổng thống Mỹ kỳ vọng sẽ có đột phá ngoại giao, hoặc sự buông xuôi hoàn toàn từ Iran trong hai tuần tới.
Việc ông Trump trì hoãn quyết định sẽ khiến Israel phải tự tiếp tục cuộc chiến, tránh sự liên quan trực tiếp của Mỹ. Ông tranh cử với lời hứa giữ nước Mỹ tránh xa các cuộc chiến, không phải lao vào xung đột. Dù khả năng Mỹ can thiệp quân sự vào Iran chưa rõ ràng, nó đã khiến rạn nứt xuất hiện trong phong trào MAGA, gồm những người ủng hộ Tổng thống Trump mạnh mẽ.
Tuy nhiên, khoảng thời gian hai tuần này cũng mở ra hàng loạt lựa chọn mới. Ông Trump sẽ xác định được Iran có thay đổi lập trường sau 6 ngày bị Israel không kích liên tục và hứng chịu nhiều thiệt hại, hay Tehran sẽ thêm quyết tâm để đối đầu phương Tây.
Một số chuyên gia nêu khả năng thông báo của ông Trump ngày 19/6 chỉ là đòn nghi binh để Iran lơ là cảnh giác. "Đó có thể là vỏ bọc cho một quyết định tấn công ngay lập tức", cựu đô đốc hải quân James G. Stavridis, từng là tư lệnh tối cao Mỹ tại châu Âu, trả lời CNN. "Một ý đồ khôn ngoan để người Iran chủ quan".
Và ngay cả khi không có đòn nghi binh nào, hai tuần cũng cho phép ông Trump bố trí lực lượng Mỹ tốt hơn ở Trung Đông. Washington có thể đưa thêm tàu sân bay đến khu vực để tăng cơ hội phòng thủ nếu Iran đáp trả. Israel có thêm thời gian để phá hủy nhiều mục tiêu phòng không của Iran hơn, góp phần giúp Mỹ giảm thiểu rủi ro nếu ông Trump quyết định tham chiến.
Hai tuần còn giúp Tổng thống Trump thoát khỏi áp lực mà Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang tạo ra. Tel Aviv muốn Washington cung cấp GBU-57/B MOP, một trong những loại bom xuyên hầm ngầm mạnh nhất thế giới, để công phá "pháo đài hạt nhân" Fordow của Iran.
Một giờ sau khi Nhà Trắng công bố thông báo trì hoãn của ông Trump, ông Netanyahu đã ám chỉ Israel sẽ thử tự tấn công Fordow. "Chúng ta sẽ đạt được mọi mục tiêu và tấn công tất cả cơ sở hạt nhân của họ. Chúng ta có khả năng làm điều đó", Thủ tướng Netanyahu trả lời phỏng vấn đài Kan của Israel.
Sau cùng, mọi chuyện còn tùy thuộc vào quan điểm của Iran.
"Liệu Iran có coi đây là cơ hội để tránh những thách thức lớn sẽ phát sinh từ việc cơ sở hạt nhân cuối cùng của họ bị phá hủy không", Laura Holgate, cựu đại sứ Mỹ tại Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), đặt câu hỏi.
Bà Holgate cho rằng Iran sẽ không "đầu hàng vô điều kiện" như yêu cầu của ông Trump và không từ bỏ hoàn toàn khả năng làm giàu uranium, điều mà phương Tây và Israel muốn hướng tới.
"Đây là kim chỉ nam ngoại giao mà cả hai bên cần đi theo: Mỹ chấp nhận quyền làm giàu uranium của Iran, và Iran chấp nhận vô hiệu hóa hoàn toàn chương trình hạt nhân", Robert Litwak, giáo sư Đại học George Washington, bình luận.
Đặc phái viên Tổng thống Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff (trái) và Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi. Ảnh: AFP
Lúc này, sự chú ý đang dồn về cuộc gặp giữa Ngoại trưởng các nước Anh, Pháp, Đức, quan chức phụ trách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) và Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi trong ngày 20/6 tại Geneva, Thụy Sĩ. Theo các nguồn thạo tin, Mỹ sẽ tham gia điều phối cuộc gặp.
"Tình hình Trung Đông vẫn rất nguy hiểm, nhưng một cơ hội để đạt giải pháp ngoại giao trong hai tuần đã được mở ra", Ngoại trưởng Anh David Lammy nói sau cuộc gặp đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff và Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio trong ngày 19/6 tại Washington. Ông Witkoff đã tham gia các vòng đàm phán với đại diện Iran là ông Araghchi kể từ tháng 4.
Châu Âu đang tìm cách hạ nhiệt căng thẳng, một quan chức ngoại giao châu lục nói với Washington Post. Cuộc gặp ngày 20/6 nhằm thuyết phục Tehran đưa ra cam kết giới hạn chương trình hạt nhân vì mục đích dân sự.
Quan chức ngoại giao thứ hai lại nói châu Âu muốn làm trung gian cho một thỏa thuận mang tính "chấp nhận hoặc không", để đổi lấy "sự sống còn cho chính phủ Iran". Các cuộc đàm phán trước đó cho phép Iran làm giàu uranium hạn chế cho mục đích dân sự, nhưng yêu cầu giờ đây là "không làm giàu".
Nhà Trắng ngày 19/6 nhắc lại lập trường của ông Trump rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải hướng đến "không làm giàu uranium".
"Tổng thống lắng nghe mọi quan điểm nước Mỹ và đưa ra quyết định dựa trên trực giác của mình. Ông ấy luôn coi ngoại giao là lựa chọn đầu tiên", thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói. "Hãy tin tưởng Tổng thống Trump. Tổng thống Trump có trực giác phi thường".
