Áp lực học tập, công việc ‘bào mòn’ thận của nhiều người trẻ

[goodidea]

Chàng sinh viên 21 tuổi ở Hà Nội, vốn không có bệnh nền, phải đi cấp cứu vì suy thận sau 3 tuần liền học ngày học đêm để chuẩn bị thi tốt nghiệp.

Nguyễn Minh Chung, 27 tuổi, từng là nhân viên marketing tại một công ty truyền thông lớn ở TP.HCM. Công việc đòi hỏi anh phải thường xuyên làm việc đến 2–3 giờ sáng, uống liên tục cà phê, nước tăng lực để tỉnh táo, và nhịn tiểu do bận họp hành.

Sau gần hai năm duy trì lối sống căng thẳng đó, Chung bắt đầu có biểu hiện mệt mỏi, sưng phù chân tay, buồn nôn và được chẩn đoán suy thận độ 3. “Tôi chưa bao giờ nghĩ mình trẻ như vậy lại mắc bệnh của người lớn tuổi; nhưng bác sĩ nói thận tôi đã bị quá tải suốt thời gian dài”, anh nói.

Nguyễn Văn Hưng, 21 tuổi, sinh viên năm cuối một trường đại học ở Hà Nội, được gia đình đưa vào cấp cứu trong tình trạng kiệt sức, buồn nôn kéo dài và hai chân phù to.

Trước đó, Hưng trải qua gần ba tuần học suốt ngày đêm để chuẩn bị thi tốt nghiệp, gần như không ngủ quá 4 tiếng mỗi ngày. Để giữ tỉnh táo, chàng sinh viên dựa hoàn toàn vào nước tăng lực – trung bình 3 lon mỗi ngày, có hôm lên tới 5 lon.

“Em uống nhiều thành quen, lúc đầu uống thấy tỉnh, về sau không uống lại buồn ngủ và bứt rứt”, Hưng kể lại trong lúc truyền dịch, gương mặt xanh xao, môi nhợt.

Kết quả xét nghiệm khiến cả gia đình Hưng bàng hoàng, chức năng thận chỉ còn dưới 20%. Các bác sĩ xác định, bệnh diễn tiến âm thầm, có thể bắt đầu từ trước đó, nhưng việc lạm dụng nước tăng lực khiến tình trạng trở nên trầm trọng và bùng phát cấp tính. Không ai nghĩ một thanh niên khỏe mạnh, không bệnh nền, lại đột ngột suy thận.


Lọc máu là một phương pháp điều trị hỗ trợ phổ biến cho bệnh nhân suy thận.

Theo bác sĩ Dương Minh Tuấn, khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), hiện có khoảng 8,7 triệu người Việt Nam trưởng thành, tương đương 12,8% dân số, mắc bệnh thận mạn. Đáng lo ngại, số bệnh nhân dưới 40 tuổi đang tăng lên đáng kể.

Điểm nguy hiểm của bệnh thận mạn là tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu, gần như không biểu hiện rõ rệt. Nhiều người trẻ vẫn sinh hoạt, học tập bình thường, tới khi đi kiểm tra sức khỏe hoặc làm xét nghiệm máu, nước tiểu định kỳ mới phát hiện chỉ số bất thường.

Khi các triệu chứng như phù chân, tiểu ít, buồn nôn, mệt mỏi xuất hiện, thường bệnh đã ở giai đoạn tổn thương nặng, không thể phục hồi hoàn toàn. Khi đó, mục tiêu điều trị chỉ còn là làm chậm tiến triển và duy trì chức năng thận còn lại.

Trái với quan niệm phổ biến cho rằng suy thận ở người trẻ chủ yếu do yếu tố di truyền, phần lớn ca bệnh lại xuất phát từ thói quen sinh hoạt và lối sống. Các tổ chức y tế uy tín như KDIGO, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay Quỹ Thận quốc gia Mỹ (NKF) đồng thuận rằng có ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến bệnh thận mạn.

Thứ nhất là bệnh nền. Các bệnh lý như tiểu đường type 2 và tăng huyết áp, trước đây chủ yếu gặp ở người trung niên – đang ngày càng phổ biến trong giới trẻ do ăn uống nhiều đường, béo phì và ít vận động. Bên cạnh đó, các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ, viêm cầu thận, thận đa nang… cũng là yếu tố nguy cơ âm thầm gây hại cho thận.

Thứ hai là lối sống thiếu lành mạnh. “Thói quen ăn mặn, uống ít nước, dùng nhiều nước ngọt có ga, nhịn tiểu, thức khuya kéo dài và stress liên tục đang bào mòn sức khỏe thận mỗi ngày”, bác sĩ Tuấn nói. Không ít người trẻ vì bận rộn mà lệ thuộc vào đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối và chất phụ gia.

Thứ ba là việc tự ý dùng thuốc và thực phẩm chức năng. Các loại thuốc giảm đau như ibuprofen, aspirin, hay kháng sinh, thuốc “bổ thận”, giảm cân, làm đẹp... nếu sử dụng không đúng chỉ định có thể gây tổn thương ống thận hoặc viêm thận kẽ.

Một số bạn trẻ tin vào các sản phẩm "thảo dược tự nhiên" được quảng cáo trên mạng, nhưng thực chất lại tiềm ẩn nguy cơ suy thận cấp. Không ít trường hợp nhập viện khẩn cấp chỉ vì dùng vài viên thuốc không rõ nguồn gốc.

Suy thận mạn không chỉ làm suy giảm sức khỏe nghiêm trọng mà còn đảo lộn toàn bộ cuộc sống. Bệnh nhân phải phụ thuộc vào máy lọc máu – ba lần mỗi tuần, mỗi lần kéo dài 4-5 tiếng. Điều này khiến công việc, học hành, đời sống tình cảm và khả năng sinh sản đều bị ảnh hưởng. Nhiều người trẻ rơi vào trầm cảm vì cảm giác bị tước đoạt tương lai khi còn quá sớm.

Để bảo vệ thận ngay từ khi còn khỏe mạnh, các chuyên gia khuyến cáo nên duy trì chế độ ăn nhạt, hạn chế đồ ngọt và thức ăn chế biến sẵn, uống đủ nước, ngủ đúng giờ, vận động đều đặn và không nhịn tiểu.

VietBF@sưu tập