Giới trẻ Nepal biểu tình, đòi giải tán chính phủ vì bức xúc trước tình hình kinh tế, chính trị quốc gia, nhưng nguy cơ khiến đất nước chìm sâu hơn vào bất ổn.
Thủ đô Kathmandu ngày 8/9 chìm trong biểu tình, khi hàng chục nghìn người xuống đường phản đối chính phủ Nepal chặn hầu hết mạng xã hội với lý do những công ty này không đăng ký và tuân thủ sự giám sát từ giới chức. Tình hình dần trở nên bạo lực khi đám đông tràn vào nhà quốc hội, cảnh sát nổ súng khiến 20 người thiệt mạng, hàng trăm người bị thương.
Sự kiện được coi là "cuộc biểu tình của Gen Z", bởi hầu hết người tham gia sinh năm 1997 đến năm 2012. Một ngày sau, Thủ tướng Sharma Oli từ chức, chính phủ Nepal bãi bỏ lệnh cấm mạng xã hội, nhưng sóng biểu tình không hạ nhiệt mà còn bùng lên mạnh hơn, khi đám đông đốt phá tư dinh của các quan chức, phóng hỏa tòa nhà quốc hội cùng văn phòng chính phủ.
Theo giới quan sát, điều này cho thấy cuộc biểu tình còn có nguyên nhân sâu xa hơn, bắt nguồn từ nỗi phẫn nộ về nhiều vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội, trong đó có nạn tham nhũng trên chính trường.
"Lệnh cấm mạng xã hội chỉ là giọt nước tràn ly. Những bất bình về cách điều hành đất nước đã âm ỉ từ lâu. Mọi người rất phẫn nộ và Nepal đang ở trong tình thế rất bấp bênh", Prateek Pradhan, biên tập viên trang tin độc lập Baahrakhari của Nepal, trả lời Global News.
Người biểu tình trèo lên nóc tòa nhà chính phủ Nepal ở Kathmandu ngày 9/9. Ảnh: AP
Những người biểu tình tuyên bố họ đại diện thế hệ Z của Nepal để lên tiếng về các vấn đề nhức nhối trong xã hội, sau khi nước này chuyển từ chế độ quân chủ sang cộng hòa vào năm 2008 và trải qua nhiều biến động trên chính trường, với hơn 10 chính phủ được thành lập và sụp đổ chỉ trong thời gian ngắn.
Thanh niên Nepal có nhiều lý do để không hài lòng về chính phủ, trong đó tiêu điểm là vấn đề việc làm. Khảo sát năm 2024 của Văn phòng Thống kê Quốc gia Nepal cho thấy tỷ lệ thất nghiệp tại quốc gia 30 triệu dân này là 12,6%, tập trung chủ yếu ở nhóm thanh niên trẻ tuổi.
Số liệu này chưa phản ánh đúng mức độ nghiêm trọng của vấn đề, bởi nó mới tính đến những người tham gia nền kinh tế chính thức, chưa xét đến số đông lao động tự do, hầu hết trong lĩnh vực nông nghiệp.
Tình hình kinh tế trong nước khó khăn đến mức khoảng 3,5 triệu thanh niên Nepal đã ra nước ngoài tìm việc, chủ yếu là đến các quốc gia dầu mỏ giàu có ở Vùng Vịnh, Malaysia hoặc Hàn Quốc, kiếm tiền rồi gửi về cho gia đình. Số liệu từ chính phủ Nepal cho thấy hơn 741.000 người rời đất nước trong năm 2024.
Năm 2024, Nepal nhận 11 tỷ USD kiều hối, tương đương hơn 26% GDP. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới về kinh tế Nepal nửa đầu năm 2025 đánh giá nước này dựa vào kiều hối để phát triển kinh tế, nhưng lại không chuyển hóa thành việc làm chất lượng trong nước, khiến vòng luẩn quẩn tiếp tục lặp lại.
"Một con số đáng báo động là 82% lực lượng lao động của Nepal làm việc tự do, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu và khu vực", theo báo cáo.
Nhiều thanh niên Nepal thậm chí còn đăng ký phục vụ trong quân đội Nga để tham chiến ở Ukraine. Bộ Ngoại giao Nepal hồi năm 2023 đã yêu cầu Nga ngừng tuyển mộ công dân của họ và hồi hương thi thể các binh sĩ tử trận ở Ukraine.
"Ai cũng ra nước ngoài tìm việc. Người dân ở lại phải đối mặt với đói nghèo. Đường sá thì tệ hại", Darshana Padal, 22 tuổi, nói với ABC.
Nếu phải chỉ ra một nguyên nhân cho những vấn đề kinh tế này, nhiều người Nepal, đặc biệt là thế hệ Z, cho rằng đó là tình trạng tham nhũng. Tổ chức phi lợi nhuận Minh bạch Quốc tế, chuyên đánh giá trách nhiệm chính phủ, xếp Nepal vào nhóm những quốc gia tham nhũng nhất châu Á.
"Nepal không phát triển vì các chính trị gia chỉ giữ tiền trong túi của họ. Điều này đang ảnh hưởng đến tương lai của chúng tôi", Padal tiếp tục.
Những thanh niên ở lại Nepal chật vật tìm việc, trong khi con cái của các chính trị gia, gọi là "nepo kids", lại khoe lối sống xa hoa, đồ hiệu trên mạng xã hội. Nhiều "nepo kids" không phải đi làm nhưng vẫn sở hữu xe sang, đi nghỉ dưỡng ở Maldives. Hai thái cực trái ngược này càng làm dấy lên sự phẫn nộ về chênh lệch giàu nghèo ở Nepal.
"Con cái quan chức trở về mang theo túi Gucci, còn con cái dân thường về nước bằng quan tài", một thanh niên bày tỏ khi tham gia biểu tình, đề cập đến những người Nepal tử trận ở Ukraine.
Một phân tích gần đây cho thấy những thể chế đáng lẽ phải nâng cao vị thế của giới trẻ Nepal lại trở thành nơi tranh giành lợi ích chính trị. Các hội sinh viên, ban đầu được thành lập để đấu tranh dân chủ, giờ đây lại trở thành đại diện cho các đảng phái chính trị. Đời sống sinh viên bị tê liệt bởi các cuộc đình công, bãi khóa.
Hệ quả là Nepal đã tạo ra một thế hệ trẻ không chỉ bị cướp mất cơ hội mà còn mất cả niềm tin vào hệ thống. "Tất cả những vấn đề này khiến giới trẻ Nepal bất mãn. Họ không còn lựa chọn nào khác ngoài xuống đường", Pradhan nói.
Người biểu tình viết chữ "chúng ta đã thắng" lên tường tòa nhà quốc hội Nepal ở thủ đô Kathmandu ngày 9/9. Ảnh: Reuters
Việc Thủ tướng Oli tuyên bố từ chức không xoa dịu được tình hình, khi nhiều người biểu tình kêu gọi chính phủ giải tán, kịch bản nếu xảy ra sẽ đẩy Nepal chìm sâu hơn nữa vào bất ổn.
Người biểu tình ngày 9/9 sơn dòng chữ "chúng ta đã thắng" lên tường tòa nhà quốc hội Nepal, nhưng còn quá sớm để đánh giá cái gọi là chiến thắng này có ý nghĩa thế nào với toàn bộ người dân.
Một khoảng trống trên đỉnh quyền lực đã xuất hiện. Lãnh đạo các cơ quan an ninh lớn của Nepal đã ra tuyên bố chung kêu gọi các đảng chính trị tìm giải pháp hòa bình.
"Cần nhanh chóng thiết lập một cơ chế chuyển tiếp, trong đó phải có những người còn giữ được uy tín với người dân Nepal, đặc biệt là giới trẻ của đất nước này", ông Ashish Pradhan, cố vấn cấp cao của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế, nhận định.
