Các chuyên gia pháp lý Liên minh châu Âu (EU) đang nghiên cứu cách lách quy định phải có sự nhất trí của cả khối EU thì mới chuyển được cho Ukraine 140 tỷ euro tài sản của Nga bị đóng băng.
Thủ tướng Hungary Viktor Orbán cản trở kế hoạch của EU muốn tịch thu 140 tỷ euro tài sản của Nga bị trừng phạt và đóng băng, rồi chuyển số tài sản này cho Ukraine vay. Tuy nhiên, Ủy ban châu Âu cho rằng họ đã tìm ra một giải pháp pháp lý để loại Hungary khỏi quá trình ra quyết định.
Thông thường, một biện pháp quyết liệt của EU như kế hoạch tịch thu tài sản dự trữ của Nga sẽ đòi hỏi sự nhất trí của 27 quốc gia thành viên, và do vậy Hungary (thân cận với Nga) lại ở vào thế có quyền phủ quyết.
Các chuyên gia pháp lý EU đang xây dựng một kế hoạch nhằm đảm bảo rằng quyết định về “Khoản vay Bồi thường” được đề xuất cho Ukraine có thể được thông qua bởi đa số đủ điều kiện, không cần đến nhân tố Hungary.
Bốn người được thông báo về kế hoạch này nói với tờ Politico rằng Ủy ban châu Âu hy vọng sẽ hành động dựa trên một loạt kết luận của Hội đồng châu Âu mà tất cả các nhà lãnh đạo EU, bao gồm cả ông Orbán, đã nhất trí vào ngày 19/12/2024. Trong tuyên bố đó, các nhà lãnh đạo nêu rõ: “Tài sản của Nga sẽ bị phong tỏa cho đến khi Nga chấm dứt cuộc xung đột chống lại Ukraine và bồi thường thiệt hại do cuộc chiến này gây ra”. Vào thời điểm đó, tuyên bố này phần lớn được hiểu là bản thân tài sản sẽ bị đóng băng, chủ yếu tại ngân hàng Euroclear ở Bỉ, và không được Nga tiếp cận, trong khi lãi suất có thể được sử dụng cho hoạt động quân sự của Ukraine.
Lập luận mới của Ủy ban là tuyên bố này cung cấp đủ lý do để thay đổi các quy tắc trừng phạt từ nhất trí sang đa số đủ điều kiện. “Điều này sẽ đòi hỏi một thỏa thuận chính trị cấp cao của tất cả hoặc hầu hết các nguyên thủ quốc gia hoặc người đứng đầu chính phủ” - Ủy ban cho biết trong một công hàm gửi tới các đại sứ EU trong cuộc họp hôm 26/9.
Trở ngại từ cả Slovakia và Bỉ
Sẽ không dễ dàng giành được thỏa thuận rộng rãi hơn này. Có cả những quốc gia thân Nga khác, chẳng hạn như Slovakia. Rồi còn vấn đề của Bỉ - chính phủ nước này đã phản đối trong bối cảnh lo ngại rằng việc EU chiếm đoạt tiền của Nga có thể khiến Bỉ và Euroclear (một tổ chức tài chính nắm giữ tài sản nhà nước bị đóng băng của Nga) phải hứng chịu đòn trả đũa pháp lý từ phía Nga.
“Lấy tiền của ông Putin và để chúng tôi gánh chịu rủi ro. Điều đó sẽ không xảy ra, tôi xin nói rõ ràng về điều đó” - Thủ tướng Bỉ Bart De Wever phát biểu tại New York bên lề Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, Thủ tướng De Wever thừa nhận ông sẵn sàng thảo luận về vấn đề này, và Bỉ nhìn chung ủng hộ các biện pháp chống lại Nga, không giống như Hungary và Slovakia.
Các nhà lãnh đạo EU sẽ họp vào tuần tới tại Copenhagen, nơi các cuộc thảo luận về khoản vay được lên kế hoạch. Sẽ không có quyết định chính thức nào được đưa ra - điều đó sẽ được ấn định tại hội nghị thượng đỉnh vào cuối tháng 10, sau khi các bộ trưởng tài chính có cơ hội nghiên cứu kỹ lưỡng đề xuất này tại Luxembourg vào ngày 10/10.
“Mục tiêu [tại Copenhagen] là thu thập đủ sự ủng hộ từ các quốc gia khác để cô lập ông Orbán”, một nhà ngoại giao EU cho biết với điều kiện ẩn danh. “Chúng tôi đang ở trong vùng xám”.
Đức, Tây Ban Nha, Ba Lan và các nước Baltic giáp biên giới với Ukraine là những nước ủng hộ chính cho kế hoạch của Ủy ban. Tuy nhiên, Pháp và Italy trước đây đã thận trọng về bất kỳ ý tưởng sáng tạo nào nhằm sử dụng các tài sản của nhà nước Nga bị phong tỏa.
Bộ trưởng Truyền thông quốc tế Hungary, Zoltán Kovács, đã không trả lời yêu cầu đưa ra bình luận trước những thông tin trên.
EU đánh cược 140 tỷ euro
Phần lớn khối tài sản nhà nước của Nga đã bị đóng băng tại Euroclear kể từ khi Tổng thống Nga Putin phát động cuộc tiến công toàn diện vào Ukraine vào tháng 2/2022. Một phần lớn trong số đó đã được đầu tư vào trái phiếu chính phủ phương Tây, nay đã đáo hạn thành tiền mặt. Số tiền này hiện đang nằm trong một tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB).
EU trước đây từng cân nhắc ý tưởng sử dụng các tài sản bị đóng băng, nhưng những nỗ lực trước đây nhằm sử dụng số tiền mặt bị trừng phạt này đã vấp phải sự phản kháng chính trị mạnh mẽ.
Khoản vay Bồi thường này sẽ được giải ngân theo từng đợt và được sử dụng cho “hợp tác quốc phòng châu Âu” và “để trang trải nhu cầu ngân sách” - Ủy ban châu Âu cho biết trong thông báo của mình.
Nếu Hungary dùng quyền phủ quyết, điều đó sẽ đưa tiền mặt của Nga trở lại Nga, khiến các nước EU phải chịu trách nhiệm trả nợ. Giải pháp thay thế mới nêu trên sẽ giảm thiểu rủi ro này.
Tuy nhiên, một số quốc gia lo ngại rằng việc sử dụng các tuyên bố chính trị cũ để quyết định chính sách trong tương lai sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm. Một nhà ngoại giao EU cho biết: “Hungary có đủ căn cứ để khởi kiện”. Một vị khác thì nói rằng “nếu những người hoài nghi không thay đổi thì sẽ không có vấn đề của ông Orbán”.
