Liên hợp quốc: Ô nhiễm không khí phủ khắp thế giới, 99% dân số đang bị ảnh hưởng

[miro1510]

Theo báo cáo mới công bố của Liên hợp quốc (LHQ), ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu đang tạo nên một 'vòng xoáy nguy hiểm', đẩy rủi ro lên sức khỏe con người và các hệ sinh thái. Mỗi năm, ô nhiễm không khí liên quan tới khoảng 9 triệu ca tử vong, chủ yếu thông qua các bệnh về hô hấp, tuần hoàn và miễn dịch.

Khói mù ô nhiễm bao trùm thủ đô New Delhi, Ấn Độ, ngày 27/11/2025. Ảnh: ANI/TTXVN

Báo cáo Triển vọng Môi trường Toàn cầu lần thứ 7 (GEO-7), do Chương trình Môi trường LHQ (UNEP) phát hành ngày 9/12, cho biết biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm ô nhiễm không khí và chất thải, đồng thời thúc đẩy suy giảm đa dạng sinh học và thoái hóa đất. Khoảng 99% dân số thế giới hiện phơi nhiễm ít nhất một dạng ô nhiễm không khí và hơn 90% các ca tử vong xảy ra tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình.

Theo GEO-7, sự cộng hưởng của nhiệt độ tăng, nồng độ khí nhà kính cao, quản lý chất thải yếu và chất lượng không khí suy giảm đang tạo ra “tác động tiêu cực lớn đối với sức khỏe cộng đồng và kéo theo những tổn thất kinh tế đáng kể”.

Ô nhiễm không khí vẫn ở mức nguy hiểm

Báo cáo cho thấy ô nhiễm không khí đang ảnh hưởng gần như toàn bộ dân số thế giới, thông qua sự phơi nhiễm với bụi mịn, khí độc, vi nhựa, kim loại nặng và khí nhà kính (GHG).

Một số loại khí nhà kính tồn tại lâu trong khí quyển như CO2, N2O và các loại khí tồn tại ngắn như methane, ozone… tiếp tục làm mất cân bằng bức xạ Trái Đất. Tại Tây Âu và Bắc Mỹ, mức ô nhiễm khí lưu huỳnh dioxit (SO2) và nitơ dioxit (NO2) đã giảm trong giai đoạn 2000-2019. Tuy nhiên, mức độ ô nhiễm hai loại khí này lại tăng tại nhiều khu vực thuộc châu Á. Đáng chú ý, phát thải methane từ hoạt động của con người đã tăng khoảng 20% trong hai thập kỷ.

Báo cáo cũng chỉ ra bãi chôn lấp và cơ sở xử lý rác thải nằm trong nhóm ba nguồn phát thải methane lớn nhất toàn cầu, với lượng phát thải thực tế có thể cao hơn nhiều lần do rò rỉ không được kiểm soát.

Ở Bắc Mỹ, Trung Mỹ, châu Âu và Đông Nam Á, nồng độ bụi mịn PM2.5 đã giảm tương đối, nhưng ô nhiễm vẫn ở mức báo động tại các siêu đô thị như New Delhi, Tehran hay Lagos.

Một số quốc gia như Mexico hay Ấn Độ ghi nhận mức tăng bụi mịn đột biến trong các mùa lễ hội có bắn pháo hoa. Ngoài ra, tình trạng đốt rác lộ thiên vẫn là nguồn phát thải khó kiểm soát.

UNEP cũng cảnh báo về hạt nano từ giao thông và công nghiệp - loại ô nhiễm còn ít được theo dõi nhưng gây rủi ro lớn cho sức khỏe đô thị. Bằng chứng mới cho thấy vi nhựa trong không khí có thể lan truyền xuyên biên giới và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe con người.

Ô nhiễm không khí được chứng minh là nguyên nhân của nhiều bệnh mãn tính: từ hô hấp, tim mạch đến suy giảm nhận thức và nguy cơ mất trí nhớ, thậm chí ở cả trẻ em.

Cháy rừng và biến đổi khí hậu: Vòng lặp tự khuếch đại

UNEP cảnh báo cháy rừng và biến đổi khí hậu đang tạo thành một vòng lặp nguy hiểm. Nhiệt độ tăng, nắng nóng kéo dài và hạn hán - vốn trở nên phổ biến hơn do biến đổi khí hậu – tạo điều kiện để cháy rừng lan rộng.

Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, năm 2024 nhiệt độ toàn cầu đã cao hơn 1,55°C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Cháy rừng làm tăng mạnh phát thải khí nhà kính, phá hủy rừng, khiến nồng độ PM2.5 tăng cao và tạo tác động dây chuyền lên khí hậu. Nếu không có hành động quốc tế quyết liệt, xác suất xảy ra cháy rừng toàn cầu có thể tăng từ 1,31 hiện nay lên 1,57 vào năm 2100.

Ngoài ra, báo cáo cũng dẫn trường hợp xung đột Nga - Ukraine để cho thấy chiến tranh có thể gây suy giảm mạnh chất lượng không khí, khi mức PM2.5 tại khu vực giao tranh tăng gần 10%.

UNEP cảnh báo các tác động tổng hợp từ biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học, thoái hóa đất và ô nhiễm đang khiến thế giới thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm – và con số này sẽ tiếp tục tăng dưới các kịch bản phát triển hiện nay.