Lưu Anh là hoàng đế nhà Tây Hán hai lần lên ngôi nhưng cả hai lần đều chỉ tồn tại trong thời gian rất ngắn và hoàn toàn không có thực quyền. Cuối cùng, ông chịu cái kết bi thảm.
Nhũ Tử Anh, tên thật là Lưu Anh, sinh năm 5 và mất năm 25, là vị hoàng đế cuối cùng mang danh nghĩa của nhà Tây Hán trong lịch sử Trung Quốc. Cuộc đời ông gắn liền với giai đoạn suy tàn sâu sắc của vương triều này, khi quyền lực hoàng thất đã rơi hoàn toàn vào tay ngoại thích, đặc biệt là họ Vương đứng đầu bởi Vương Mãng. Số phận của Lưu Anh phản ánh rõ nét bi kịch của một đế quốc từng huy hoàng nhưng đang mục ruỗng từ bên trong, nơi ngai vàng chỉ còn là công cụ chính trị và sinh mệnh hoàng đế không hơn gì quân cờ.
Lưu Anh là con trai của Quang Uy hầu Lưu Hiển, một hoàng thân nhà Hán, và là hoàng huyền tôn, tức cháu đời thứ năm, của Hán Tuyên Đế Lưu Tuân. Dòng dõi của ông tuy thuộc hoàng tộc nhưng đã khá xa nhánh chính, vì vậy không có thế lực chính trị đáng kể trong triều. Mẹ của Lưu Anh đến nay vẫn không rõ thân thế, điều này phần nào cho thấy địa vị mờ nhạt của gia đình ông trong nội bộ hoàng thất. Khi Lưu Anh chào đời, nhà Tây Hán đã ở vào giai đoạn cuối cùng, triều đình bị ngoại thích thao túng trong nhiều năm, hoàng đế chỉ tồn tại trên danh nghĩa.
Hình Chat GPT minh hoạ.
Sau khi Hán Nguyên Đế qua đời, quyền lực dần rơi vào tay Vương Chính Quân, hoàng hậu rồi hoàng thái hậu, người xuất thân từ họ Vương. Từ đó, họ Vương từng bước nắm giữ các vị trí then chốt trong triều chính. Đến đời Hán Thành Đế và Hán Ai Đế, tình trạng này không những không suy giảm mà còn trầm trọng hơn. Vương Mãng, cháu ruột của Vương Chính Quân, nổi lên như nhân vật quyền lực nhất, thao túng toàn bộ triều đình, quyết định sinh mệnh của các hoàng đế.
Hán Bình Đế Lưu Cấn lên ngôi khi còn rất nhỏ, thực quyền hoàn toàn nằm trong tay Vương Mãng. Khi Bình Đế dần trưởng thành, có dấu hiệu không còn hoàn toàn lệ thuộc, Vương Mãng liền ra tay. Cuối năm 5, Vương Mãng bí mật đầu độc giết chết Hán Bình Đế khi vị hoàng đế này mới 14 tuổi. Do Bình Đế chưa có con, Vương Mãng cần tìm một người trong hoàng tộc để lập lên ngôi, vừa hợp danh nghĩa “phù Hán”, vừa dễ bề khống chế. Lưu Anh, lúc đó mới sinh chưa bao lâu, trở thành lựa chọn hoàn hảo.
Một đứa trẻ sơ sinh được đưa lên ngôi hoàng đế, nhưng trên thực tế không có bất kỳ quyền lực nào. Vì còn quá nhỏ, Lưu Anh được gọi là Nhũ Tử Anh, nghĩa là “đứa trẻ tên Anh”. Danh xưng này tự nó đã phản ánh vị thế thực sự của ông: một biểu tượng trống rỗng. Cùng lúc đó, Vương Chính Quân được tấn tôn làm Thái thái hoàng thái hậu, nắm giữ địa vị tối cao trong hoàng thất và triều đình. Vương Mãng với danh nghĩa phò tá hoàng đế nhỏ tuổi, thực chất điều hành toàn bộ quốc gia.
Trong thời gian Nhũ Tử Anh “ở ngôi”, triều đình Tây Hán không còn khả năng tự quyết. Mọi chiếu lệnh, bổ nhiệm, chính sách đều do Vương Mãng định đoạt. Một số hoàng thân quốc thích nhà Hán đã sớm nhận ra ý đồ soán đoạt của Vương Mãng, âm thầm hoặc công khai khởi binh chống lại, nhưng do lực lượng yếu và thiếu sự ủng hộ rộng rãi, tất cả đều nhanh chóng bị đàn áp. Những cuộc phản kháng thất bại này càng khiến địa vị của Vương Mãng thêm vững chắc, trong khi nhà Hán ngày càng suy yếu.
Dù quyền lực thực tế đã mất, nhà Tây Hán trên danh nghĩa vẫn duy trì quan hệ đối ngoại. Một sự kiện đáng chú ý trong giai đoạn này là việc vua Daeso của Đông Phù Dư đề nghị liên minh với nhà Hán. Mục tiêu của Daeso là tăng cường sức mạnh quân sự để tấn công Cao Câu Ly, lúc đó do Lưu Ly Minh Vương cai trị. Năm 6, Daeso trực tiếp chỉ huy khoảng 50.000 quân Đông Phù Dư, phối hợp với quân Hán tiến vào lãnh thổ Cao Câu Ly. Tuy nhiên, do điều kiện thời tiết khắc nghiệt, tuyết rơi dày đặc, liên quân buộc phải rút lui. Cuộc viễn chinh thất bại này cho thấy nhà Hán khi ấy vẫn còn được xem là một thế lực chính danh, dù nội bộ đã mục nát và quyền lực thực tế không còn trong tay hoàng đế.
Năm 8, khi mọi sự chuẩn bị đã hoàn tất, Vương Mãng chính thức phế truất Nhũ Tử Anh và tự xưng hoàng đế, lập ra nhà Tân. Lúc này, Nhũ Tử Anh mới khoảng bốn tuổi. Ông bị giáng phong làm Định An công, chấm dứt giai đoạn tồn tại trên danh nghĩa của nhà Tây Hán. Với việc Vương Mãng lên ngôi, một triều đại mới được tuyên bố, nhưng sự thay đổi này không mang lại ổn định. Những cải cách của Vương Mãng, dù mang màu sắc lý tưởng và cổ điển, lại xa rời thực tế, gây bất mãn sâu rộng trong xã hội.
Chính quyền nhà Tân nhanh chóng mất lòng dân. Nông dân khốn khổ vì thiên tai, sưu thuế nặng nề, trong khi quan lại địa phương lạm quyền. Các cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi, tiêu biểu là lực lượng Lục Lâm và Xích Mi. Năm 23, quân Lục Lâm tiến vào Trường An, giết chết Vương Mãng, chấm dứt triều đại nhà Tân. Sau đó, một hoàng thân nhà Hán là Lưu Huyền được tôn lên làm hoàng đế, tức Hán Canh Thủy Đế, với kỳ vọng khôi phục nhà Hán.
Tuy nhiên, Hán Canh Thủy Đế nhanh chóng bộc lộ sự yếu kém. Sau khi đánh bại Vương Mãng, ông sa vào hưởng lạc, thiếu năng lực tổ chức và kiểm soát các thế lực quân phiệt đang nổi lên. Chính quyền trung ương suy yếu nhanh chóng, trật tự xã hội chưa kịp ổn định đã lại rơi vào hỗn loạn. Trong bối cảnh đó, nhiều lực lượng địa phương nổi lên, nhân danh phục hưng nhà Hán hoặc tranh đoạt quyền lực.
Đầu năm 25, khi Lưu Anh đã khoảng 20 tuổi, tướng Phương Vọng ở Bình Lăng nhận thấy chính quyền Canh Thủy đã suy yếu nghiêm trọng. Nhằm tạo danh nghĩa đối kháng với Lưu Huyền, Phương Vọng lập Lưu Anh lên ngôi hoàng đế lần thứ hai. Đây là lần thứ hai trong đời, Lưu Anh được đội lên đầu vương miện, nhưng cũng như lần đầu, quyền lực thực tế không nằm trong tay ông.
Hán Canh Thủy Đế nhanh chóng hay tin và sai tướng Lý Tùng dẫn quân đi trấn áp. Phương Vọng thế yếu, không đủ lực lượng và uy tín để đối đầu với quân triều đình. Cuộc kháng cự nhanh chóng thất bại. Phương Vọng bị giết, và Lưu Anh cũng không tránh khỏi số phận bi thảm. Ông bị xử tử, kết thúc cuộc đời ngắn ngủi và đầy bất hạnh.
Lưu Anh là hoàng đế hai lần lên ngôi nhưng cả hai lần đều chỉ tồn tại trong thời gian rất ngắn và hoàn toàn không có thực quyền. Cuộc đời ông gắn liền với sự suy vong của nhà Tây Hán và những biến động dữ dội đầu thế kỷ I. Từ một đứa trẻ sơ sinh bị lợi dụng làm công cụ chính trị, đến một thanh niên bị cuốn vào vòng xoáy tranh đoạt quyền lực và bị sát hại, Nhũ Tử Anh là biểu tượng cho bi kịch của hoàng quyền khi triều đại đã mất đi nền tảng thực sự. Sự tồn tại và cái chết của ông đánh dấu dấu chấm hết cho Tây Hán trên danh nghĩa, mở đường cho giai đoạn phân liệt kéo dài trước khi nhà Đông Hán được Lưu Tú xác lập.
Vietbf @ Sưu tầm
