Cùng với châu Á Thái Bình Dương, Trung Đông vẫn đang là một khu vực nóng bỏng và đáng quan tâm nhất trên thế giới ở thời điểm hiện tại. Thỏa thuận hạt nhân ở Iran tưởng như đã mở ra cánh cửa cho sự ổn định ở khu vực này, thì nó lại đang mở ra cánh cửa cho các cường quốc thò tay vào tình hình ở Trung Đông.
Trong đó, cường quốc đang hưởng lợi ích lớn nhất ở Trung Đông thông qua vấn đề Iran hiện nay, không ai khác ngoài Nga. Nga đang không chỉ xâm nhập và dần thâu tóm thị trường Iran, mà thỏa thuận hạt nhân ở nước này cũng đang là bàn đạp để Nga tiến vào Trung Đông. Và khi Nga đã tiến vào Iran, thì kẻ phải cuốn gói ra đi đang là Trung Quốc.
Trong nhiều năm qua, Trung Quốc là người hí hửng nhất đối với vấn đề Iran bị các nước phương Tây cấm vận do những rắc rối liên quan đến vấn đề hạt nhân của quốc gia này. Trong khi Mỹ, EU và thậm chí là cả Nga đều bị ràng buộc bởi các lệnh cấm vận và không thể tiếp cận thị trường béo bở lên tới hơn 70 triệu người này, thì Trung Quốc gần như là kẻ độc bá tại thị trường Iran.
Các tập đoàn Trung Quốc, bằng nhiều mánh lới ngầm đã tiếp cận thành công với nền kinh tế Iran trong hàng loạt các lĩnh vực béo bở, như dầu lửa và hàng nông sản. Vì Trung Quốc gần như là đối tác lớn duy nhất của Iran trong bối cảnh quốc gia Trung Đông này bị cắt đứt mối liên hệ kinh tế thương mại với bên ngoài, nên mọi hợp đồng giữa hai nước đều diễn ra theo hướng có lợi cho Trung Quốc. Trong gần 10 năm, thị trường Iran trở thành con bò sữa để mặc cho Trung Quốc độc quyền vắt sữa một cách tham lam.
Nhưng không phải chỉ có Trung Quốc mới biết lợi dụng tình thế trên thế giới để kiếm lợi cho mình. Nga bắt đầu vào cuộc khi các lệnh cấm vận với Iran bắt đầu được dỡ bỏ vào trước năm 2010, mối quan hệ hợp tác giữa Nga và Iran tăng mạnh khi mà cả hai quốc gia đều có những thứ mà quốc gia kia quan tâm. Với Nga, đó là việc thâm nhập thị trường béo bở của Iran đến khi đó vẫn còn đang đầy khoảng trống, đặc biệt là lĩnh vực dầu lửa. Còn với Iran, các mặt hàng khí tài quân sự tối tân của Nga luôn là thứ Tehran thèm khát.
Chính sách chủ đạo của Tehran thời điểm đó vẫn đặt khả năng xung đột với phương Tây và các đồng minh thân cận của Mỹ ở Trung Đông lên hàng đầu, vì thế nhu cầu vũ khí tối tân của Iran luôn rất cao. So với Trung Quốc, Nga tỏ ra là đối tác tiềm năng với Iran hơn rất nhiều. Người Trung Quốc chỉ có tiền, trong khi đó người Nga ngoài tiền ra còn có vũ khí và công nghệ quân sự tối tân.
Mối quan hệ hợp tác đang ngày càng tăng lên này bị gián đoạn tạm thời khi các lệnh cấm vận với Iran được khôi phục vào giữa năm 2010. Những vũ khí chiến lược tối tân như S-300 mà Nga định bán cho Iran cũng bị đình trệ. Nhưng việc hợp tác không vì thế mà bị đình trệ. Các nội dung hợp tác kinh tế giữa Moscow và Tehran vẫn tiếp tục được đàm phán bí mật, và khi thỏa thuận hạt nhân Iran chính thức được thông qua vào giữa năm 2015, thì Nga và Iran không mất quá nhiều thời gian để nối lại mối quan hệ hợp tác kinh tế và thương mại này.
Chỉ chưa đầy một tuần sau khi thỏa thuận hạt nhân Iran được thông qua ở Thụy Sỹ, hiệp định hợp tác kinh tế Nga Iran được công bố, trong đó nổi bật là chương trình trao đổi hàng hóa giữa hai nước lên tới 70 tỷ USD. Theo đó, Iran sẽ bán cho Nga dầu lửa với giá hời và sẽ nhập khẩu hàng hóa từ Nga bằng tiền thu được từ việc bán dầu đó.
Việc đạt được thỏa thuận trao đổi hậu hĩnh này được xem là một thành công lớn của Moscow trên phương diện kinh tế trong nhiều năm trở lại đây. Nga đang là nước đứng đầu thế giới về sản lượng khai thác và xuất khẩu dầu, nước này không thiếu dầu. Nhưng lượng dầu mua từ Iran sẽ giúp Nga tăng cường khả năng trong cuộc chiến giành thị phần trên thị trường dầu với OPEC và Mỹ vốn đang bước vào giai đoạn quyết định.
Việc Iran mua hàng hóa Nga bằng tiền thu được từ việc xuất khẩu dầu cho Nga cũng đem lại lợi ích lớn cho kinh tế Nga, khi nó sẽ kích thích sự phát triển và khả năng sản xuất của nền kinh tế nước này. Tính đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có nhiều quốc gia đặt quan hệ thương mại với Iran kể từ sau khi thỏa thuận hạt nhân được thông qua. Nó khiến cho Nga nghiễm nhiên trở thành kẻ độc bá trên hầu hết các lĩnh vực ở thị trường Iran hiện nay.
Nga đang cố gắng thâu tóm thị trường Iran ở các lĩnh vực được xem là thế mạnh của nước này như đường sắt, các công trình năng lượng như nhiệt điện, và quan trọng nhất là thị trường vũ khí đầy tiềm năng và béo bở của Iran. Moscow đã tuyên bố sẽ tái triển khai trở lại việc chuyển giao cho Iran hệ thống S-300 đã bị ngưng trệ do các lệnh cấm vận hồi giữa năm 2010.
Những động thái gần nhất tại Trung Đông đang càng đẩy Iran lại gần Nga hơn. Israel và các nước Ả Rập Hồi giáo có mâu thuẫn với Iran như Arab Saudi, UAE hay Iraq đang bí mật đàm phán để thiết lập thỏa thuận hợp tác nhắm đối phó với sự đe dọa đến từ Iran. Việc Israel và các nước Ả Rập hợp tác có thể sẽ trở thành một thế lực đáng gờm mà Iran phải đề phòng. Và điều này khiến Iran ngày càng ngả về phía Nga nhiều hơn, khi mà đứng bên cạnh Iran ở thời điểm hiện tại hầu như không có ai, ngoại trừ Nga.
Nhàn Đàm (theo The Moscow Times)
