Theo như trong cuộc sống, mỗi người đều phải đối mặt với những điều kiện gia đình và tính cách riêng, cùng vô vàn thử thách. Những đứa con học được cách cân bằng và cạnh tranh, đồng thời phát triển nhân cách ổn định, những yếu tố quan trọng giúp họ tiến xa trong tương lai. Vậy trong một gia đình có nhiều anh chị em, thứ tự sinh ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển tính cách và tương lai của mỗi đứa trẻ?
Anh chị em là một phần vô cùng quan trọng trong mỗi gia đình. Họ có những tính cách và đặc điểm khác nhau, đảm nhận những vai trò khác nhau trong tổ ấm của mình. Tuy nhiên, thứ tự sinh và môi trường gia đình khác nhau cũng có thể hình thành nên những tính cách và hướng phát triển tương lai khác nhau.
Bài viết này sẽ cùng bạn bước vào "thế giới" của anh chị em, khám phá ảnh hưởng của thứ tự sinh đối với tương lai của trẻ, và từ góc nhìn tâm lý học, phân tích nguyên nhân hình thành quy luật này.
Anh cả, anh hai, em út, cuối cùng ai mới là người dễ thành công nhất?
Trong cuộc sống, mỗi người đều phải đối mặt với những điều kiện gia đình và tính cách riêng, cùng vô vàn thử thách. Vậy trong một gia đình có nhiều anh chị em, thứ tự sinh ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển tính cách và tương lai của mỗi đứa trẻ?
1. Con cả: Nguyên nhân chính dẫn đến "đứa trẻ có vấn đề"
Con cả thường là đứa con đầu tiên trong gia đình, từ nhỏ đã nhận được sự quan tâm, chăm sóc của cha mẹ và người thân. Tuy nhiên, khi những đứa em lần lượt ra đời, vị trí của con cả bắt đầu thay đổi. Chúng phải học cách chăm sóc các em, nhu cầu của người khác dần trở nên quan trọng hơn, còn không gian của bản thân thì ngày càng thu hẹp.
Nhà tâm lý học nổi tiếng Alfred Adler cho rằng con cả dễ trở thành "đứa trẻ có vấn đề" là bởi vì chúng phải gánh vác quá nhiều trách nhiệm gia đình, trong khi lại thiếu đi sự quan tâm và khích lệ từ cha mẹ. Trong gia đình, chúng phải chăm sóc từng chút cho các em, còn những điều mình mong muốn lại phải kìm nén hoặc từ bỏ. Chính sự hy sinh này khiến chúng dễ chững lại và khó đạt được thành công lớn trong tương lai.
2. Con thứ: Tính cách ổn định giúp dễ dàng thành công hơn
Khác với con cả, con thứ ở giữa thường ít được cha mẹ và họ hàng chú ý, nhưng cũng không phải chịu trách nhiệm chăm sóc các em. Vì vậy, họ dễ phát triển một tính cách tương đối ổn định, yếu tố quan trọng giúp họ trở thành người dễ thành công nhất.
Do cha mẹ thường không đặc biệt thiên vị hay ghét bỏ con thứ, môi trường cân bằng này giúp hình thành nhân cách vững vàng. Mà nhân cách ổn định chính là nền tảng cho sự phát triển, từ sự nghiệp, gia đình đến tình cảm, tất cả đều hưởng lợi từ yếu tố này.
3. Con út: Được cưng chiều quá mức, "ăn thì nhạt, bỏ thì tiếc"
Con út thường là đứa con nhỏ nhất, được cha mẹ yêu thương và nuông chiều nhất. Tuy nhiên, đi kèm với sự cưng chiều ấy là kỳ vọng lớn hơn từ gia đình. Họ phải học cách vượt qua chính mình để nhận được thêm sự công nhận và chú ý.
Nhưng sự nuông chiều quá mức lại dễ mang đến tác dụng ngược. Bởi vì từ nhỏ, cha mẹ và anh chị đã bao bọc mọi việc, khiến họ khó tự lập, khó đưa ra quyết định độc lập. Lâu dần, con út dễ thiếu khả năng tự tư duy và khám phá bản thân.
Tóm lại, dù số lượng và thứ tự con cái trong mỗi gia đình đều khác nhau, nhưng thông qua việc quan sát môi trường sống và tính cách cá nhân, ta vẫn có thể phần nào dự đoán hướng phát triển của trẻ. Vậy tại sao con giữa lại thường có khả năng trở thành "người xuất sắc nhất"?
Tại sao con giữa dễ trở thành "người xuất sắc" hơn?
Theo nghiên cứu của nhà tâm lý học Adler, trẻ ở vị trí giữa (từ 2 đến 5 tuổi) thường độc lập hơn so với anh/chị cả và linh hoạt hơn trong việc giải quyết vấn đề. Bởi trong gia đình, họ phải học cách cân bằng giữa anh/chị và em út, linh hoạt tìm ra phương án tốt nhất cho mình. Con giữa cũng dễ thích nghi với các vai trò khác nhau, vừa có thể chăm em, vừa có thể tự lập.
Ngoài ra, con giữa còn có tinh thần cạnh tranh mạnh mẽ. Trong gia đình, họ vừa phải cạnh tranh sự chú ý của cha mẹ với anh/chị, vừa phải cạnh tranh nguồn lực với em út. Chính sự cạnh tranh này giúp họ hình thành ý chí kiên cường và năng lực chủ động trong công việc sau này.
Cuối cùng, con giữa thường có nhân cách ổn định, kết quả của hai yếu tố trên. Mà nhân cách ổn định chính là nền tảng của thành công, giúp họ dễ dàng ứng phó với các vấn đề trong gia đình, công việc và tình cảm. Vì vậy, họ thường là người "xuất sắc nhất".
Với gia đình có hai con, quy luật có khác không?
Trong gia đình hai con, do không có "đứa con giữa", con cả vẫn phải gánh trách nhiệm chăm sóc em, trong khi con út lại phải cạnh tranh để giành lấy sự chú ý của cha mẹ. Cha mẹ cũng đặt kỳ vọng cao hơn vào con cả, mong con thể hiện vai trò "anh/chị lớn". Vì thế, con cả dễ hình thành tính cách vừa ích kỷ vừa có trách nhiệm; còn con út thì có tinh thần cạnh tranh nhưng lại ít cơ hội thể hiện bản thân hơn.
Tóm lại, mỗi đứa trẻ và mỗi gia đình đều là duy nhất. Tuy nhiên, xét theo quy luật chung của thứ tự sinh, con giữa thường có khả năng trở thành người "thành công nhất". Bởi họ học được cách cân bằng và cạnh tranh, đồng thời phát triển nhân cách ổn định, những yếu tố quan trọng giúp họ tiến xa trong tương lai. Dĩ nhiên, đây chỉ là một quy luật mang tính xác suất. Mỗi đứa trẻ đều có cá tính và hướng phát triển riêng, và cha mẹ cần quan tâm, nuôi dưỡng phù hợp với đặc điểm riêng ấy.
