Mấy ngày trước Tổng thống Nicolas Maduro không muốn đến New York để họp. Ông lo ngại bị ám sát. Nhưng ông cũng tuyên bố sẵn sàng nói chuyện với nhà lănh đạo Mỹ, để ông cùng ông Trump nói ra hết những bất đồng.
Từ năm 2015, Tổng thống Maduro không dự UNGA. Ngày 18.9, ông nói không dự tính đi New York dự UNGA v́ lo ngại cho sự an toàn của ông: “Tôi biết họ muốn giết tôi. Tôi muốn đến New York nhưng phải suy nghĩ cho an toàn bản thân”.
Tổng thống Maduro: “Venezuela không bao giờ đầu hàng”
Tối 26.9, Tổng thống Maduro dự phiên họp UNGA ở New York, và trong bài diễn văn kéo dài 50 phút (lố thời gian cho phép) ông công kích chính sách Mỹ, bác bỏ sự chỉ trích của quốc tế, nói họ bị các thế lực đế quốc do Mỹ dẫn đầu nhằm có cớ xâm lược Venezuela. Ông phàn nàn Mỹ dùng trừng phạt cùng các cách khác để tấn công nước ông, trong khi các nước có quân đội mạnh tiếp tục “đ̣n tấn công ngoại giao kịch liệt”.
Ông nói giọng thách thức: “Venezuela sẽ không bao giờ đầu hàng, Mỹ tiếp tục muốn ra lệnh cho thế giới cứ như thế giới là tài sản riêng. Hôm qua ở đây đă có một lời đe dọa đến các chính phủ của thế giới rằng phải tuân lệnh và thực hiện chính sách Mỹ, nếu không th́ các nước này phải gánh hậu quả”.
Nhà lănh đạo Venezuela ám chỉ diễn văn của ông Trump ở UNGA ngày 25.9, vốn đề cao chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông. Cùng ngày này, Bộ Tài chính Mỹ quyết định trừng phạt 6 nhân vật Venezuela thân cận Tổng thống Maduro, gồm Phó Tổng thống Delcy Eloina Rodriguez Gomez, Bộ trưởng Thông tin Jorge Rodriguez, Bộ trưởng Quốc pḥng Vladimir Padrino Lopez và Đệ nhất phu nhân Cilia Adela Flores de Maduro, với lư do họ tham nhũng. Tài sản tài chính ở Mỹ của 4 nhân vật này bị tịch thu, dân Mỹ cũng không được làm ăn với họ.
Ông Trump cũng bóng gió rằng quân đội Venezuela có thể dễ dàng lật đổ chế độ Maduro để phục hồi nền dân chủ cho Venezuela.
Ông Maduro tuyên bố đó là sự trừng phạt đơn phương trái phép. Cùng lúc, ông Maduro cũng nói sẵn sàng gặp Tổng thống Mỹ. Ông Maduro nói lịch sự rằng giữa ông với ông Trump “có nhiều bất đồng, nhưng đó là điều chúng tôi cần phải nói với nhau. Ông ấy nói lo cho Venezuela, muốn giúp Venezuela. Tốt thôi. Tôi sẵn sàng nói chuyện về nhiều điều mà ông ấy muốn nói”.
Sáng 26.9, ông Trump nói sẵn sàng gặp ông Maduro, nếu điều đó giúp Venezuela vượt qua khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng: “Tôi sẵn sàng gặp bất cứ ai, bất kỳ lúc nào để giúp cứu mạng sống của người dân”, khi các nhà báo dồn dập hỏi ông có tính dùng vũ lực quân sự để lật đổ Tổng thống Maduro hay không.
Theo AP, trong hai năm qua, ông Maduro đă muốn có một cuộc gặp ông Trump, nhưng bị thất vọng khi ông Trump chỉ gặp lănh đạo của các nước thù địch với Mỹ, như Tổng thống Nga Vladimir Putin và lănh đạo CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un.
Hăng tin Mỹ đưa tin Citgo - một nhánh của tập đoàn dầu khí nhà nước Venezuela, từng đóng góp mạnh cho quỹ nhậm chức của ông Trump, nhằm muốn có sự cải thiện quan hệ với Nhà Trắng.
AP cũng b́nh luận, rằng việc ông Maduro muốn làm ḥa với Mỹ, vào lúc sức ép của cộng đồng quốc tế đè nặng lên chính phủ của ông, vào lúc t́nh trạng đói ăn, siêu lạm phát, thiếu lương thực và thuốc men trầm trọng đă buộc người dân rời khỏi Venezuela, chủ yếu qua các nước láng giềng, đe dọa sự ổn định của Nam Mỹ.
Tại New York, ông Maduro đă gặp Tổng thống Hassan Rohani của Iran và Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov - hai nước cũng bị Mỹ trừng phạt tài chính như Venezuela.
5 nước láng giềng không muốn đồng lơa với chính phủ Maduro
Sáng 26.9, tổng thống của 5 nước Nam Mỹ (Argentina, Chile, Colombia, Peru, Paraguay) và Thủ tướng Canada Justin Trudeau gặp nhau ở New York, cùng kư vào một đơn gởi Ṭa án h́nh sự quốc tế (ICC) đề nghị điều tra Tổng thống Maduro phạm các tội danh chống lại loài người.
Đây là lần đầu tiên các nước thành viên LHQ đưa một nước khác ra ICC thuộc LHQ (đặt trụ sở tại thành phố Hague của Hà Lan). Chánh án ICC Fatou Bensouda từ tháng 4.2017 đă mở cuộc điều tra sơ bộ, về cáo buộc an ninh Venezuela “thường hành động quá tay để giải tán và đàn áp các cuộc biểu t́nh” và ngược đăi các tù phạm chính trị.
Chánh án Bensouda chưa b́nh luận về đơn gởi ICC. Ông sẽ có quyết định sau, và theo AP, đơn gởi ICC chỉ ra hai báo cáo nhân quyền đă cáo buộc an ninh Venezuela tuân lệnh của chính phủ Maduro và thực hiện những vụ bắt bớ, giết người, xử tử mà không xét xử, tra tấn, tấn công t́nh dục và cưỡng hiếp người dân.
Tổ chức Giám sát nhân quyền đă hoan nghênh đơn gửi vốn dựa theo một báo cáo của Cao ủy Nhân quyền LHQ vốn phát hiện những vụ xử tử h́nh không xét xử cùng các vi phạm khác. C̣n một báo cáo khác của Tổ chức các nước châu Mỹ (OAS) phát hiện lư do để nghi 11 người gồm ông Maduro phạm tội ác chống lại loài người.
Ngoại trưởng Andres Rodriguez Pedotti của Paraguay tuyên bố: “Thờ ơ trước thực tế này có thể bị xem là đồng lơa với chế độ đó. Chúng tôi sẽ không đồng lơa”. Viện trưởng Viện Kiểm sát Venezuela (bị cách chức) Luisa Ortega kêu gọi Mỹ tận dụng chuyến thăm New York của ông Maduro để bắt ông về tội diệt chủng, tham nhũng và dính líu với tổ chức tội ác.
Một nhóm dân Venezuela lưu vong đứng ngoài trụ sở LHQ, hô to “Tên giết người!” để phản đối ông Maduro.
Đơn gởi ICC được công bố bên lề UNGA, cũng đề xuất các tổ chức quốc tế có thể quy tội tham nhũng hoặc lạm quyền đối với các lănh đạo hoặc chính phủ ngay trước dân của các nước này.
ICC được lập năm 2002 để xét tội phạm chiến tranh, tội ác chống lại loài người và tội diệt chủng ở các nước mà người phạm tội có thể không phải đối mặt với công lư. ICC có 132 quốc gia công nhận. Nhưng ông Trump hôm 25.9 chỉ trích “ư tưởng chủ nghĩa đa phương” và nói ICC không có quyền lực, không hợp pháp.
Theo AP, đơn này là một sức ép quốc tế để ông Maduro phải kết thúc bạo lực và xung đột trong nước, khiến tỉ lệ lạm phát và án mạng ở Venezuela thuộc hàng cao nhất thế giới.
Cuộc khủng hoảng này vốn đă khiến hơn 2,3 triệu dân Venezuela đă trốn ra nước ngoài trong 4 năm qua, theo LHQ. Ngày càng nhiều người không có tiền, vẫn liều lĩnh đi bộ đến các nước Nam Mỹ như Colombia, Ecuador Peru... với những hành tŕnh nguy hiểm có thể kéo dài nhiều tuần.
