Tình hình thời sự quốc tế diễn bến ngày càng phức tạp. Mỹ đang rảnh tay để ý đến Trung Quốc trên biển Hoa Đông và Biển Đông. Một sự kiện ngày 4/1 làm dấy lên nhiều lo ngại cho biển Hoa Đông, đặc biệt là nguy cơ Trung Quốc sẽ thiết lập ADIZ trên khu vực này.
Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) ngày 4/1 cho chiếu đoạn video máy bay quân sự nước này tiếp cận một máy bay không rõ danh tính trên biển Hoa Đông.
Phi công Trung Quốc sử dụng tiếng Anh, cảnh báo phi hành đoàn đối phương đã tiến vào vùng nhận diện phòng không (ADIZ) của Trung Quốc, đồng thời yêu cầu khai báo thông tin nhận diện quốc gia và mục đích chuyến bay.
Bình luận về đoạn video mà CCTV vừa tiết lộ, Ths Hoàng Việt, thành viên Quỹ Nghiên cứu Biển Đông cho biết, năm 2013 Trung Quốc đã đơn phương tuyên bố thiết lập ADIZ trên biển Hoa Đông. Rất nhiều quốc gia đã phản đối gay gắt với tuyên bố áp đặt ADIZ của Trung Quốc và đều không thừa nhận ADIZ mà Trung Quốc đơn phương thiết lập.
Máy bay chiến đấu Trung Quốc tiếp cận máy bay nước ngoài trên biển Hoa Đông. Ảnh: Weibo.
Việc các nước phản ứng gay gắt, theo Ths Hoàng Việt, là điều hợp lý bởi đến bây giờ luật quốc tế vẫn chưa quy định cụ thể ADIZ như thế nào. Nhưng trong thực tiễn quốc tế đã có một số trường hợp thiết lập ADIZ, đặc biệt là trong Thế chiến II và Chiến tranh Lạnh. Trong thời kỳ đó, một số quốc gia như Hoa Kỳ cũng thiết lập ADIZ và nó chủ yếu nhằm mục đích an ninh cũng như chỉ áp dụng với các máy bay quân sự.
"Thông thường để bảo vệ quốc gia của mình trước mối đe dọa an ninh thì các quốc gia thiết lập ADIZ nhưng đối với ADIZ mà Trung Quốc đơn phương thiết lập trên biển Hoa Đông thì có thể thấy hai điểm: Thứ nhất, không có một đe dọa trên biển Hoa Đông; thứ hai, vùng ADIZ của Trung Quốc không chỉ áp dụng với máy bay quân sự mà áp dụng với cả máy bay dân sự.
Trong sự kiện ngày 4/1 vừa qua, máy bay Trung Quốc đã cảnh báo và yêu cầu "máy bay nước ngoài" bay trên biển Hoa Đông xưng danh tính, quốc tịch.
Sau khi Trung Quốc tuyên bố đơn phương thiết lập ADIZ trên biển Hoa Đông thì rất nhiều quốc gia khác phản đối, đồng thời cho máy bay bay trực tiếp vào ADIZ Trung Quốc thiết lập mà không cần thông báo với Trung Quốc.
Tuy nhiên, sự kiện hôm 4/1 cho thấy, dưới sức ép của quốc tế, Trung Quốc không nói năng gì nhưng họ không dễ gì từ bỏ những gì họ đã đặt ra.
Việc họ thiết lập ADIZ trên biển Hoa Đông cũng giống như một sự thăm dò và nếu cộng đồng quốc tế không phản ứng một cách mạnh mẽ thì nó có thể trở thành một tiền lệ.
Theo đó, về mặt luật pháp Trung Quốc không nắm được chủ quyền trên biển Hoa Đông nhưng họ vẫn muốn kiểm soát trên thực tế khu vực đó. Đây chính là một biện pháp để Trung Quốc có thể kiểm soát trên thực tế. Nếu sau này, máy bay nào bay vào vùng ADIZ mà Trung Quốc thiết lập thì phải xin phép Trung Quốc và dần dần Trung Quốc có thể sở hữu khu vực này", Ths Hoàng Việt phân tích.
Cũng theo vị chuyên gia, sự phản đối của các nước rất gay gắt và rõ ràng bởi Trung Quốc không dựa trên bất kỳ căn cứ nào cả, nó vi phạm luật quốc tế , trong đó quan trọng nhất là nó vi phạm nguyên tắc tự do bầu trời.
Trong Luật biển và Công ước về hàng không dân dụng quốc tế (được ký kết vào năm 1944), đều có nguyên tắc: cả vùng trời và vùng biển đều không phải của riêng ai mà là của chung nhân loại, do đó mới có nguyên tắc tự do hàng hải và tự do bầu trời. Trung Quốc đã vi phạm hai nguyên tắc quan trọng này.
Bàn thêm về vấn đề Biển Đông, Ths Hoàng Việt cho biết, sự kiện ngày 4/1 đã làm dấy lên nhiều lo ngại.
"Ngay từ khi Trung Quốc đơn phương thiết lập ADIZ năm 2013 trên vùng biển Hoa Đông, rất nhiều học giả và chuyên gia trên thế giới đã cảnh báo về khả năng Trung Quốc sẽ tuyên bố thiết lập một ADIZ tương tự trên vùng Biển Đông.
Đến giờ, vấn đề Biển Đông còn gây nhiều lo ngại hơn vùng biển Hoa Đông vì Trung Quốc đã bồi lấp và xây dựng trái phép xong các đảo nhân tạo trên khu vực Trường Sa và Hoàng Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam). Ngoài ra, Trung Quốc còn xây dựng rất nhiều các hạng mục quân sự như các sân bay, các trạm tiếp liệu hàng không...
Trước đây, một số chuyên gia vẫn cho rằng Trung Quốc không thể tuyên bố thiết lập ADIZ trên Biển Đông vì Trung Quốc không đủ năng lực để làm việc đó nếu chỉ tuyên bố mà không thực hiện trong thực tế. Tuy nhiên, trênà 7 đảo nhân tạo ở Trường Sa mà Trung Quốc đã bồi lấp thành các căn cứ quân sự một cách trái phép thì Trung Quốc hoàn toàn có thể kiểm soát được. Trung Quốc có thể tuyên bố lập ADIZ trên khu vực đó.
Như vậy, Trung Quốc vừa có thể tuyên bố vừa có thể kiểm soát được khu vực ấy trong thực tế. Nó sẽ tạo ra một tiền lệ xấu trên thế giới này, điều đó rất nguy hiểm", Ths Hoàng Việt phân tích.
Theo vị chuyên gia, bây giờ phải chờ tiếng nói và sức ép cộng đồng quốc tế về việc Trung Quốc có tuân thủ luật pháp quốc tế hay không.
Trước đó, dù năm 2016 Tòa Trọng tài quốc tế đã ra phán quyết về Biển Đông nhưng Trung Quốc đã phớt lờ phán quyết ấy và quốc tế cũng bị chia rẽ ý kiến về vấn đề này. Nhờ đó, Trung Quốc vẫn cảm thấy chưa bị ngăn trở và cứ lấn tới.
"Biển Đông đang có những điểm khác biệt: một mặt Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã tăng cường tuần tra trên Biển Đông, ngoài ra Mỹ cũng kêu gọi đồng minh Anh, Pháp, Úc... tăng cường tuần tra. Ở Hoa Đông, Nhật Bản cũng đã gia tăng hoạt động của mình.
Chính vì thế, cộng đồng quốc tế phải có phản ứng công khai, mạnh mẽ, dứt khoát với Trung Quốc thì nước này mới chịu dừng bước", Ths Hoàng Việt nhấn mạnh.
